Morgunblaðið - 17.11.2006, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2006 37
ELDRI borgarar í
Reykjavík eru undr-
andi á 9% hækkun á
gjaldskrám fé-
lagsstarfs og heima-
þjónustu og láir þeim
það enginn. Íslenskir
stjórnmálaflokkar hafa
undanfarið keppst við
að lýsa hneykslan sinni
á óviðunandi kjörum aldraðra og sagt
að vilji sé til þess að lagfæra þau með
einum eða öðrum hætti. Þegar til
kastanna kemur er viljinn ekki jafn-
eindreginn og ætla mætti. Meirihluti
Sjálfstæðisflokks og Framsókn-
arflokks hér í Reykjavík hefur ákveð-
ið að hækka allar gjaldskrár við þjón-
ustu eldri borgara um tæp 9%.
Meirihlutinn segir að hluti af hækk-
uninni sé tilkominn vegna „vanhækk-
ana“ síðasta árs. Á síðasta ári ákvað
fráfarandi meirihluti að hækka ekki
gjöldin og það var vitanlega liður í því
að bæta kjör eldri borgara. Það væri
óskandi að þeirri stefnu hefði verið
framfylgt í ár.
Reykjavíkurlistinn stóð að ýmsum
úrbótum til að bæta kjör almennings í
borginni. Eldri borgurum sem ein-
ungis njóta tekna frá almannatrygg-
ingum var tryggð ókeypis heimaþjón-
usta og sú samþykkt heldur ennþá.
Eins var ákveðið af R-listanum að
ekki skyldi greitt fyrir kvöld- og helg-
arþjónustu en hana fá þeir sem mesta
aðstoð þurfa.
Gjaldfrjálst félagsstarf
Á síðasta kjörtímabili lögðum við
fram tillögu þess efnis að félagsstarf
eldri borgara yrði gjaldfrjálst. Við
höfum litið svo á að fjölbreytt fé-
lagsstarf sem tekur mið af þörfum
notenda á hverjum stað sé mik-
ilvægur liður í því að rjúfa félagslega
einangrun aldraðra og fatlaðra í
borginni og auka lífsgæði fólks. Til-
lagan var send til umsagnar í not-
endaráðum félagsmiðstöðvanna og þá
kom í ljós að á flestum stöðum var
vilji til að greiða ákveðið lágmarks-
gjald. Í umsögnum ráðanna kom
meðal annars fram að það fælist í því
bæði reisn og ábyrgð að greiða fyrir
sig, eins væri fólgið í því aðhald að
greiða fyrirfram og það myndi hvetja
fólk til að mæta í félagsstarfið. En
einnig kom fram að aldraðir væru
þjakaðir af peningaleysi og gjaldfrelsi
myndi þess vegna koma sér vel fyrir
þá fjölmörgu sem varla geta látið
enda ná saman.
Hvað nú?
Nú er búið að ákveða gjald-
skrárhækkun matar, heimaþjónustu,
félagsstarfs og þjónustugjalda í þjón-
ustuíbúðum aldraðra. Okkur í Sam-
fylkingunni kom tillagan mjög á óvart
og bókuðum eftirfarandi: „Fulltrúar
Samfylkingar í velferðarráði væntu
þess að gjaldskrá vegna þjónustu við
eldri borgara myndi ekki hækka í ár
vegna þess að í aðdraganda borg-
arstjórnarkosninga í vor mátti skilja
að Sjálfstæðisflokkur og Framsókn-
arflokkur ætluðu sér að leiðrétta kjör
eldri borgara og bæta þeirra hag.
Gjaldskrárhækkanir eru tvímæla-
laust ekki skref í rétta átt hvað það
varðar.“
Það er von okkar að meirihluti vel-
ferðarráðs taki málið upp og hætti við
fyrirhugaða hækkun. Eldri borgarar
í Reykjavík eiga skilið að á þá sé
hlustað, ekki bara þegar þeir eru
sammála valdhöfum.
Gjald eða gjaldfrelsi
fyrir eldri borgara
Oddný Sturludóttir
og Björk Vilhelms-
dóttir fjalla um mál-
efni eldri borgara
»Eldri borgarar íReykjavík eiga skilið
að á þá sé hlustað, ekki
bara þegar þeir eru
sammála valdhöfum.
Höfundar eru fulltrúar Samfylking-
arinnar í velferðarráði Reykjavík-
urborgar.
Oddný Sturludóttir Björk Vilhelmsdóttir
Það er alveg með ólíkindum að
við, sem sinnum þessum störfum,
skulum ekki geta lifað mannsæm-
andi lífi á þeim launum sem við
fáum. Launin okkar eru algjörlega
fyrir neðan allt sem hægt er að
hugsa sér. Ég fór að velta þessu al-
varlega fyrir mér um daginn þegar
hjá mér var staddur maður sem
sagði kunningja sinn hafa svo lítil
laun, hann væri bara með útborg-
aðar 400.000 kr. Ég sagði nú bara:
hann ætti að prófa að vera á sjúkra-
liðalaunum, við kæmumst ekki einu
sinni í þessa tölu sem heildarlaun
þótt við ynnum alla daga mánaðar-
ins. Jafnt nætur sem kvöld, helgar
sem helgidaga.
Við erum á vöktum allan sólar-
hringinn, við þurfum að sinna fólki
jafnt að nóttu sem degi, sama hvaða
dagur er. Hvort sem það eru jól,
páskar eða áramót. Já, alla frídaga
sem aðrir eyða með fjölskyldum sín-
um og vinum þá erum við oft á tíðum
að vinna. Það vita allir að það fer
ekki vel með líkamann að vinna á
nóttunni, það hefur þau áhrif að lík-
aminn eldist miklu hraðar, líkams-
klukka okkar flestra er ekki gerð
fyrir næturvinnu en þetta er það
sem við látum okkur hafa og það fyr-
ir lúsarlaun.
Það hefur margoft verið sagt við
mig, af fólki sem þarf á aðstoð okkar
sjúkraliðanna að halda: „Það er
verst hvað þið eruð með lág laun, þið
hljótið að vera að þessu af hugsjón.“
Það er erfitt að kaupa í matinn eða
föt á sig fyrir hugsjónina eina sam-
an. Það hugsa kannski margir eins
og faðir minn sem skildi ekkert í því
af hverju ég væri að læra að verða
sjúkraliði, til hvers ég væri eiginlega
að læra að skeina fólk. Stuttu síðar
þurfti hann reyndar að leggjast inn á
sjúkrahús sjálfur og fékk þá að
reyna það að þurfa á hjálp sjúkraliða
að halda. Hann komst þá að þeirri
mikilvægu niðurstöðu að við gerðum
jú ýmislegt annað en að skeina fólk.
Núna er farið að styttast í jólin og
við, sem vinnum sem sjúkraliðar, er-
um búin að ákveða hvernig við skipt-
um með okkur vöktum um jólin. Þið
sem eigið ættingja eða vini inni á
sjúkrahúsi eða öðrum stofnunum
vitið hversu mikilvægt það er að það
sé einhver góð manneskja sem
hjálpar mömmu eða pabba, bróður,
systur, barni eða maka í jólafötin,
passi að þau fari vel, nú eða sjái um
að bursta hárið og laga, raka skegg-
ið eða setja krem á andlitið, sjái um
að færa þeim matinn og jafnvel mata
þau, en sýni þeim umfram allt ástúð
og hlýju, sem er kærkomið hverri
sál.
Góðar stundir.
»Það er alveg meðólíkindum að við, sem
sinnum þessum störfum,
skulum ekki geta lifað
mannsæmandi lífi á þeim
launum sem við fáum.
Höfundur er sjúkraliði.
Í BLAÐI ungra sjálfstæð-
ismanna í Garðabæ varst þú spurð
hvort þér fyndust trúfélög eiga að
hafa aðstöðu innan grunnskóla og
aðgang að börnum þar og þú
sagðir: „Ég tel ekki óeðlilegt að
trúfélög geti innan einhverra
marka fengið aðstöðu innan
grunnskóla til að iðka þar tóm-
stundastarf með
börnum, rétt eins og
önnur félagasamtök
og íþróttafélög fá að
gera utan hins hefð-
bundna skólastarfs.
Skólinn á hins vegar
ekki að vera vett-
vangur trúboðs.“
Í greinum hér í
Morgunblaðinu hefur
ítrekað verið sýnt
fram á að í starfsemi
Vinaleiðar í grunn-
skólum felst bæði
bein og óbein trú-
arinnræting eða trúboð og því
leiðir hún óhjákvæmilega af sér
mismunun vegna trúarbragða.
Starf presta og djákna í skólum
fer auk þess ekki fram utan hins
hefðbundna skólastarfs heldur er
því beinlínis ætlað að vera hluti af
skólastarfinu og innan þess.
Nú hefur foreldri, lífsskoð-
unarfélag, trúfélag og stjórn-
málahreyfing bent á að Vinaleiðin
stangast á við grunnskólalög, aðal-
námsskrá, siðareglur kennara og
brýtur jafnframt á rétti foreldra
og barna samkvæmt alþjóðalögum.
Þessir aðilar hafa krafist þess að
starfsemi Vinaleiðar verði stöðvuð
þegar í stað af þeim sökum.
Í blaði ungliðanna í Garðabæ
stóð að þú kæmir fyrir sjónir sem
ákveðin stelpa sem þyrði að taka
sterka pólitíska afstöðu. Nú reynir
á þorið því trúarlegt eðli Vina-
leiðar er skýrt, lögin eru skýr, að-
alnámsskrá er skýr, krafa áð-
urnefndra hópa er skýr og nú er
afstaða þín skýr. Það eina sem
vantar er þessi pólitíska ákvörðun,
sem þér ber að taka.
Boðandi
Einkunnarorð þjóðkirkjunnar
eru: boðandi, biðjandi, þjónandi.
Enginn velkist í vafa um að boðun
kirkjunnar felst í boðun trúar.
Engum dettur heldur
í hug, allra síst þjón-
um kirkjunnar, að
þeir eigi ekki að boða
fagnaðarerindið með
öllum störfum sínum,
beint og óbeint.
Djáknum er beinlínis
sagt að þeir eigi að
„hvetja aðra með orð-
um og eftirdæmi til
að fylgja Kristi og
ástunda það eitt að
frelsarinn Jesús
Kristur megi vegsam-
aður verða fyrir líf
þeirra og starf“.
Biðjandi
Halldór Reynisson á Bisk-
upsstofu biður okkur að trúa að
Vinaleiðin sé þjónusta en ekki
boðun. Lýsingar djáknans í Mos-
fellsbæ, forsprakka Vinaleiðar, á
störfum sínum taka þó af allan
vafa að um trúarinnrætingu er að
ræða. Kannski áttu eftirfarandi
orð Halldórs í fréttaskýringu
Morgunblaðsins 5. nóvember að
afsaka það: „Við gerum okkur
grein fyrir að skólinn þarf að
fræða um lífsskoðanir, en gera
það á hlutlausan hátt. Við getum
auðvitað ekki fortakslaust tryggt
að svo sé, en þetta er augljós
stefna kirkjunnar í málinu.“
En dettur þér í hug að djákni
eða prestur í skóla geti eða vilji
vera hlutlaus í trúmálum?
Þegar Vinaleiðin bauðst Hofs-
staðaskóla fór skólastjórinn eðli-
lega fram á að kirkjan kostaði
hennar í stað aukið starfshlutfall
námsráðgjafa, en kirkjan neitaði
og krafðist þess að fá vígðan
mann inn í skólann. Ástæðan get-
ur einungis verið sú að tilgangur
þessa starfs er boðun kristinnar
trúar. Enginn mælir gegn aukinni
þjónustu eða stuðningi við nem-
endur en hann á að vera hlutlaus í
trúmálum. Þjónusta hlutlausra
fagmanna er auk þess mun ódýr-
ari en „þjónusta“ presta ef marka
má kjarasamninga. Og hvernig er
hægt að réttlæta að skólinn greið-
ir starf fulltrúa trúfélags í Mos-
fellsbæ? Í Garðabæ hefur kirkjan
nú þegar beðið bæjaryfirvöld um
tvær milljónir árlega til að greiða
störf presta og djákna í skólum.
Þjónandi
„Hvernig nær kirkjan til ungs
fólks?“ var titill erindis starfs-
hóps, sem flutt var á prestastefnu
árið 2003. Hóp þennan skipaði áð-
ur nefndur Halldór Reynisson.
Einn þremenninganna í þessum
hópi var Hans Guðberg Alfreðsson
en hann starfar nú sem „skóla-
prestur“ Vinaleiðar í Garðabæ. Í
erindinu segir: „Þjóðkirkjan hefur
lengi haft ágætan aðgang að
grunnskólunum og samstarf við
leikskóla hefur farið ört vaxandi
síðustu ár. Nú er kominn tími til
að sá góði árangur sem náðst hef-
ur í barna- og unglingastarfi nái
einnig til ungs fólks á framhalds-
skólaaldri.“ „Við sjáum fyrir okk-
ur að þetta verkefni geti vaxið
mikið og orðið lykill þjóðkirkj-
unnar að framhaldsskólunum, að
aldurshópnum 16–20 ára.“
„Við sjáum fyrir okkur að eitt-
hvað í líkingu við „Vinaleið“ sem
Þórdís Ásgeirsdóttir djákni hefur
leitt í barna- og gagnfræðaskól-
unum í Mosfellsbæ ætti fullt er-
indi inn í framhaldsskólana. Eins
og það eru námsráðgjafar og sál-
fræðingar tengdir skólunum, sé ég
fyrir mér djákna eða prest í hvern
framhaldsskóla.
Draumur okkar er að kirkjan
nái að vera eðlilegur hluti af fram-
haldsskólunum. Við teljum að nú
sé rétti tíminn á útspili frá kirkj-
unni með tilboð inn í framhalds-
skólana. Þetta er tækifæri sem
þjóðkirkjan má ekki missa af. Við
höfum stigið fyrstu skrefin og nú
er tækifæri að festa þetta í sessi.“
Ég geri lokaorð þessa magnaða
erindis kirkjunnar manna að mín-
um því skýrar verður ekki mælt:
„Síðustu orð Jesú til lærisvein-
anna voru: „Farið og gjörið allar
þjóðir að lærisveinum …“ Hlut-
verk kirkjunnar er skýrt, að fara
með boðskap Jesú og fara að for-
dæmi Jesú.“
Er boðun trúar trúboð?
Reynir Harðarson skrifar opið
bréf til menntamálaráðherra » Í Garðabæ hefurkirkjan nú þegar
beðið bæjaryfirvöld
um tvær milljónir ár-
lega til að greiða störf
presta og djákna í
skólum.
Reynir Harðarson
Höfundur er sálfræðingur.
MORGUNBLAÐIÐ er dýr-
mætur og þakkarverður miðill
þjóðfélagsumræðunnar hér á
landi.
Í grein Baldurs Elíassonar
15.11. er boðað andsvar við svar-
grein okkar frá 8. nóv. sl. Ekki er
hins vegar að sjá að Baldur hafi
kynnt sér efni hennar. Hann við-
urkennir reyndar nauðsyn þess
að vinna vetni hér á landi en er
ósáttur við að nýta það á hreinu
formi og vill umbreyta því í met-
anól, öðru nafni tréspíra. Með
grein hans hefur umræðan
þróast í mjög sérhæfða átt: Vetni
er æskilegt en hvernig á að
geyma það og flytja?
Í greiningu sinni á orkuþörf-
inni hefur Baldur ranglega eftir
grein okkar að 6–8 vetnisstöðvar
verði á landinu. Við nefndum
þann fjölda sem lágmarksfjölda
stöðva sem nauðsynlegur yrði
snemma í ferlinu; þvert á móti er
síðar gert ráð fyrir fleiri vetn-
isstöðvum sem yrðu dreifðar um
landið í miklu smærri einingum,
stöðvar sem allar framleiddu
vetni á staðnum úr rafmagni og
vatni.
Baldur svarar engu varðandi
fullyrðingar okkar um eitrunar-
áhrif tréspíra í grunnvatni, lífríki
og samfélagi. Þessi yfirsjón vek-
ur athygli. Hann gerir jafnframt
enn ráð fyrir þungaflutningum
vetnis í þéttbýli. Það er hins veg-
ar alls ekki inni í þeirri sviðs-
mynd sem hér er prófuð. Á hinn
bóginn myndi fullkomið og
fullþróað íslenskt vetniskerfi
gera óþarfa þungaflutninga olíu
og bensíns eins og nú tíðkast.
Eftir bein samskipti við ýmsa
aðila víða um heim er okkur
kunnugt um að enginn bifreiða-
framleiðandi er lengur að vinna
að þróun bifreiða sem nýta tré-
spíra sem eldsneyti. Hugmyndir
um að framleiða tréspíra úr kol-
díoxíði eru vel þekktar fræðilega
en þær eru mjög kostn-
aðarsamar. Þær krefjast fram-
leiðslu vetnis og iðnaðar sem
sundrar koldíoxíðinu í mjög dýru
ferli. Þar er sundrunarferlið
ákaflega dýrt og orkufrekt. Við
bruna tréspírans myndast kol-
díoxíð á nýjan leik. Að end-
urheimta það koldíoxíð úr and-
rúmsloftinu er aðeins á
teikniborði framtíðarinnar og
verður ekki auðvelt ferli.
Eðlisfræði vetnis hefur verið
vel þekkt hér á landi allt frá önd-
verðu og hefur verið hluti af
rannsóknaverkefnum Háskóla
Íslands í áratugi. Fyrirferðarlítil
geymsla vetnis er í þróun við Há-
skóla Íslands. Nokkrir aðrir há-
skólar og stofnanir eru einnig
virk í þessu mikilvæga rannsókn-
arefni. Verkefnið er mikilvægt og
víða um heim er gríðarlegum
upphæðum varið til vetnisrann-
sókna, enda talið að mikil gæði
séu í húfi.
Að lokum viljum við bjóða
Baldri að koma og kynna sér ís-
lensku vetnisverkefnin af eigin
raun næst þegar hann verður á
ferðinni hér á landi.
Þorsteinn I. Sigfússon
Bragi Árnason
Vetnisumræðan
Höfundar eru prófessorar
við Háskóla Íslands.