Fréttablaðið - 04.04.2009, Side 32

32 4. apríl 2009 LAUGARDAGUR
MIKIÐ OG GOTT VERK AÐ BAKI Anna Lára Steindal, verkefnastjóri Rauða kross-deildarinnar á Akranesi, og Atli Viðar Thorstensen,
verkefnastjóri Rauða krossins á Íslandi, unnu hörðum höndum að því að koma 29 flóttamönnum frá einum verstu flóttamanna-
búðum heims, Al Waleed í Írak. Fyrir það fékk Akranesdeildin Samfélagsverðlaun Fréttablaðsins. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Talið er að á bilinu 30-40 milljónir
manna séu á flótta í heiminum,
sumir segja allt að 100 milljónir. Þar
af eru um ellefu milljónir manna
sem eru skilgreindar sem flóttamenn
samkvæmt flóttamannasamningi
Sameinuðu þjóðanna. Sá tæplega
þrjátíu manna hópur Palestínumanna
sem kom til Íslands síðastliðið haust
frá Írak tilheyrir þeim hópi. Atli Viðar
Thorstensen, verkefnastjóri hjá Rauða
krossi Íslands, sagði frá því í stuttu
máli hvernig flóttamönnum er veitt
hæli í öðrum löndum.
Fæstir fá hæli á
Vesturlöndum
„Þvert á það sem margir halda,
leita langflestir flóttamenn fyrst til
nágrannaríkjanna. Þannig liggur
straumur fólks sem þarf að flýja
heimaland sitt fyrst til þeirra landa
sem liggja hvað næst stríðshrjáðum
löndum en ekki hingað til Vestur-
landa. Þegar fólk er komið í annað
land eru þrjár leiðir mögulegar til að
leysa vanda þess. Í fyrsta lagi getur
fólk snúið til sinna heima ef ástand-
ið lagast. Ef það gengur ekki getur
fólk reynt að aðlagast því ríki sem
það flúði til. Þriðja úrræðið, er algert
neyðarúrræði, og snýst um það, eins
og í tilfelli þessa fólks, að flytja það til
þriðja ríkisins. Það verkefni er undir
hatti Sameinuðu þjóðanna og það
er Flóttamannastofnun Sameinuðu
þjóðanna sem metur hverjir það eru
sem eru í hvað mestri hættu og í
hvað brýnustu þörf fyrir að komast
í öruggt land.“ Talið er að innan við
1 prósent flóttamanna fái griðland
í þriðja ríki með þessum hætti, eða
um 60-70 þúsund flóttamenn á ári.
Bandaríkin taka á móti langflestum
flóttamönnum.
Yfirlýsing frá 2007
Flóttamannastofnun biður önnur ríki
um að veita fólki hæli innan sinnan
landamæra og á þeim lista eru um
15-20 ríki. Ísland hefur verið á lista
ríkja sem aðstoða flóttamenn síðan
árið 1956 og hefur tekið á móti
flóttamönnum nokkuð reglulega frá
1996. Það var þó ekki fyrr en vorið
2007 sem gefin var út yfirlýsing þess
efnis að tekið skyldi árlega á móti
flóttamönnum. „Flóttamannastofnun
tekur saman skjöl um fólkið sem þarf
að komast í burtu eins skjótt og má
verða og sendir til flóttamannanefnd-
ar. Í flóttamannanefnd sitja fulltrúar
félagsmálaráðuneytisins, dómsmála-
ráðuneytisins, utanríkisráðuneytisins
og Rauða krossins. Þessi nefnd vinnur
mjög náið með Flóttamannastofnun
og eftir samráð við stofnunina leggur
flóttamannanefndin fram tillögu til
ríkisstjórnar Íslands um móttöku
flóttamanna og frá hvaða svæði það
skal vera. Flóttamannanefndin er
þannig milligönguliður milli Flótta-
mannastofnunar og ríkisstjórnar.
Tillögur flóttamannanefndar um að
taka á móti hópi Palestínumanna frá
Írak kom heim og saman við áherslur
Flóttamannastofnunar sem ríkisstjórn-
in svo samþykkti.“
Nokkrir kjósa að yfirgefa
ekki búðirnar
Í framhaldi fær flóttamannanefnd
sendan forvalslista og les gögn um
flóttafólk. Sendinefnd frá flótta-
mannanefnd fer svo út og tekur
viðtöl við fólkið. Í sendinefndinni voru
fulltrúar félagsmálaráðuneytis, Útlend-
ingastofnunar og Rauða krossins. „Við
fórum út í júní í fyrra og vorum í byrj-
un með um 50 manns á lista. Í sam-
vinnu og samráði við Flóttamanna-
stofnun var svo hluta þess boðið að
koma til Íslands. Nokkrir kjósa að
yfirgefa búðirnar ekki ef þeir eiga þar
stóra fjölskyldu. Þess í stað kjósa þeir
að deila örlögum sínum með hinum
fjölskyldumeðlimunum sem eiga að
vera eftir, í þeirri von að það leysist
úr málum allra.“ Flóttamannastofnun
tilkynnir flóttafólkinu um hverjum
býðst að koma og í framhaldi fer í
gang ferli við að útvega ferðaskilríki,
bóka flug, sem er mikið púsluspil og
tekur nokkra mánuði. Á meðan undir-
býr sveitarfélagið komu fólksins. Lítill
hópur fer frá Íslandi og tekur á móti
fólkinu á flugvelli í Evrópu og fylgir því
síðasta spölinn til landsins. Þá tekur
við starf hjá sveitarfélaginu, Akranesi
og Rauða kross-deildinni þar.
STÓRT SAMSTARFSVERKEFNI
FRAMHALD AF SÍÐU 28
Rauði krossinn á Akranesi hlaut
Samfélagsverðlaun Fréttablaðsins í
flokknum Til atlögu gegn fordómum.
Verðlaunin hlaut deildin fyrir hlutverk
sitt við góða aðlögun hóps palestínsks
flóttafólks að samfélaginu á Akranesi.
Verðlaunin í þessum flokki eru veitt
einstaklingi eða félagasamtökum sem
hafa unnið ötullega að því að eyða
fordómum í samfélaginu.
Akraneskaupstaður undirbjó komu
29 palestínskra flóttamanna, þar á
meðal Mustafa og Malah, á síðasta
ári, en alls var um að ræða átta
fjölskyldur. Anna Lára Steindal, verk-
efnastjóri Akranesdeildar Rauða kross
Íslands, tók við Samfélagsverðlaunum
Fréttablaðsins fyrir hönd deildar sinn-
ar en hún segir verkefnið hafa gengið
ótrúlega vel. „Þessar konur og börnin
þeirra eru ótrúleg. Þær hafa kennt
okkur öllum mikið og jú, ég held það
sé alveg hægt að segja að þær hafi
þjappað sveitarfélaginu betur saman,“
segir Anna Lára. „Okkar verkefni
var að undirbúa komu þeirra, finna
húsnæði og standsetja það, undirbúa
íslenskunám og skólagöngu þeirra
sem á skólaaldri eru, finna stuðnings-
fjölskyldur og ótal margt fleira. Fólkið
kom hingað og þekkti engan þannig
að það að búa til gott stuðningsnet
og viðhalda því er einna mikilvægast.“
Anna Lára segir að einungis sé
einn túlkatími í mánuði fyrir hvern og
einn þannig að deildin hafi þurft að
leggja sig alla fram um að nota leik,
arabískar orðabækur og allt sem hægt
var að gera til að auðvelda tjáskiptin.
Hún segir að það hafi komið þeim á
óvart hve vel þeim miðar öllum áfram
með íslenskunámið. „Það sem er svo
skemmtilegt er að við höfum líka lært
heilmargt af þeim. Til dæmis ætla þær
að kenna okkur að elda arabískan
mat. Þær hafa mikla sjálfsbjargar-
viðleitni enda hafa þær lifað margt.
Frumkvæði þeirra er aðdáunarvert
og þær hafa ríka þörf fyrir að gefa á
móti,“ segir Anna Lára.
Hún segir að óánægjuraddir
hafi koðnað niður fljótlega eftir að
bæjarbúum var skýrt frá því hvernig
aðstæður voru í flóttamannabúðun-
um og að fólkið sem kom til Akranes
hafi alls ekki getað dvalið áfram á
sínum heimaslóðum nema hætta
lífi sínu. „Í umræðunni í vor voru
einhverjir sem töldu að verið væri að
sólunda fjármunum og það ætti að
hjálpa fólki þar sem það væri búsett.
Fólk sá hins vegar fljótt að það var
engin leið. Þú ferð ekki með neinar
milljónir og hjálpar fólki í tjaldi í
eyðimörk. Sá valkostur var ekki raun-
verulegur.“
KONURNAR ERU ÓTRÚLEGAR
Það sem er svo
skemmtilegt er að
við höfum líka lært
heilmargt af þeim.
Til dæmis ætla þær
að kenna okkur að
elda arabískan mat.
Þær hafa mikla sjálfs-
bjargar viðleitni enda
hafa þær lifað margt.
ERFIÐ BIÐ Krakkarnir í flóttamannabúðunum Al Waleed vita ekki hvort eða hvenær
þeir komast burt úr eyðimörkinni. MYND/UNHCR
ENGIN HEILBRIGÐISÞJÓNUSTA Í búðunum er enginn sem getur aðstoðað sjúka og því þurfa þeir sem þurfa læknisþjónustu að
fara um 150 kílómetra vegalengd til læknis. Flestir draga það því sú leið er mjög hættuleg og ekki víst að ferðalangar snúi aftur.
MYND/UNHCR
VATNSSKORTURINN VERSTUR Vatnið kláraðist fljótt og marga daga var ekkert vatn til.
Þessi tankur geymdi vatnið en þegar hann var orðinn tómur fóru flóttamennirnir í
hættuför út á veg að betla sér vatn.