Morgunblaðið - 20.02.2007, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þ
ótt ég hafi aldrei getað
neitt í fótbolta verð ég
að viðurkenna að mér
þykir vænt um fótbolta-
völlinn á Akureyri,
þennan sem er í miðbænum og hef-
ur verið þar frá því ég man eftir.
Kannski er þessi væntumþykja
mín í garð vallarins einhver mis-
skilin íhaldssemi og á rætur í minn-
ingum um vor- og sumarkomu sem
alltaf mátti merkja á því hvernig
völlurinn grænkaði og blómstraði,
og þegar hann var orðinn iðja-
grænn var það eins og endanleg
staðfesting á því að sumarið væri
komið.
Kannski er ég í undirvitundinni
hræddur um að ef völlurinn fari
muni ekki lengur koma sumar á Ak-
ureyri. Það verður að minnsta kosti
ekki nærri því eins greinilegt ef
þetta stóra, græna svæði hverfur úr
miðbænum.
Það hafa margar undarlegar
hugmyndir komið fram um framtíð-
arskipulag Akureyrar á und-
anförnum árum, og vissulega er sú
hugmynd að láta fótboltavöllinn í
miðbænum víkja fyrir versl-
unarmiðstöð ein af þeim minna
undarlegu. Og vissulega er skilj-
anlegt að áhugi sé fyrir því að nýta
þetta svæði undir eitthvað sem skil-
ar meiri tekjum en völlurinn gerir,
ekki síst ef Þór og KA hafa mestan
áhuga á að byggja upp sín eigin
íþróttasvæði.
En ég segi eins og Oddur Helgi
Halldórsson bæjarfulltrúi sagði í
Morgunblaðinu á laugardaginn:
Innst inni finnst mér að völlurinn
eigi að vera áfram á sínum stað. Og
það eru ekki „eintóm tilfinn-
ingarök“ fyrir þeirri afstöðu að vilja
halda í völlinn.
Ef til vill eru ekki fyrir því sér-
lega sterk peningaleg rök, en bæj-
aryfirvöld á Akureyri hljóta eins og
önnur yfirvöld á Íslandi að fara að
gera sér grein fyrir því að sífellt
fleiri Íslendingar eru farnir að meta
ýmis gæði ofar peningum. Nýlegt
dæmi um það kom einmitt fram á
Akureyri fyrir skemmstu, þegar
Hólmkell amtsbókavörður og fleiri
stungu upp á því að Akureyri yrði
opinberlega lýstur hæglætisbær.
Við þetta má svo bæta, að það er
nú ekki eins og Akureyri hangi á
horriminni, og bæjarstjórnin hlýtur
að hafa efni á að taka tillit til fleiri
sjónarmiða en peningalegrar hag-
kvæmni þegar skipulag bæjarins er
mótað. Meðal þess sem hægt er að
byggja skipulagshugmyndir á eru
heildarsvipur og saga þess sem
skipuleggja á, hvort sem um er að
ræða eitt hús eða heilan bæ. Einnig
er vinsælt að læra af mistökum.
Hvort tveggja má segja að eigi við
um skipulag Akureyrar.
Einn af vinum vallarins, Jón
Hjaltason sagnfræðingur, nefndi í
Morgunblaðinu á laugardaginn að
gildi vallarins væri ekki síst fólgið í
því að hann væri mikilvægur þáttur
í heildarsvip bæjarins. Með hvaða
hætti er völlurinn slíkur þáttur? Til
sanns vegar má færa að grænt hafi
lengi verið einn helsti einkenn-
islitur Akureyrar, enda er þetta
gróðursælasti bær á landinu.
Reykjavík, aftur á móti, er grá á
litinn.
Fótboltavöllurinn í miðbænum
er einn stærsti græni pensildrátt-
urinn í þessum bæjarsvip, og af
því að hann er í hjarta bæjarins
má halda því fram að hann sé mik-
ilvægari pensildráttur en jafnvel
lystigarðurinn. Grænir reitir eru
eitt helsta einkenni Akureyrar,
ekki síður en kirkjan, gilið og
Nonnahús. Það er því rétt að
hugsa sig vandlega um áður en
einn mikilvægasti græni reiturinn
sem mótar þennan svip er upp-
rættur.
Að nefna grænt í hjarta bæj-
arins leiðir svo hugann að öðrum
rökum fyrir því að halda vellinum.
Bókstaflegur miðpunktur Ak-
ureyrar, Ráðhústorgið, var grænn
og mjúkur, og líkt og fótboltavöll-
urinn var torgið eins og lífræn árs-
tíðaklukka sem sýndi litbrigði
náttúrunnar mitt í steyptu borg-
arumhverfinu og markaði þannig
sumarkomuna – og líka haustið. Á
sólríkum sumardögum var hægt
að sitja á blettinum, innan við lágt
grindverk sem umlukti hann, líkt
og í skjóli fyrir bílunum og öðrum
ys og þys. Eins og fótboltavöll-
urinn var torgið einn mikilvægasti
græni bletturinn í bænum. Hann
er horfinn, og með honum hvarf
mikið af karakter miðbæjarins.
Það er óþarfi að halda áfram að
fækka þeim reitum í miðbænum
sem hafa verið helstu einkenni
hans.
Kannski þykir einhverjum fá-
ránlegt að segja mikilvægi knatt-
spyrnuvallar í því fólgið að hann sé
grænn reitur. Er mikilvægi vall-
arins ekki einfaldlega fólgið í því
hvort hans er þörf til að spila á
honum fótbolta? Með öðrum orð-
um, er mikilvægi hans ekki fyrst
og fremst fólgið í hagnýtu gildi
hans?
Um flesta knattspyrnuvelli
mætti þetta áreiðanlega til sanns
vegar færa, en ég held að þegar
um völlinn á Akureyri er að ræða
sé málið ekki lengur svona einfalt.
Vegna staðsetningar sinnar og
langrar sögu er hann orðinn að
meiru en einungis fótboltavelli.
Eins og Akureyrarkirkja er ekki
bara einhver kirkja, og Súlur eru
ekki bara eitthvert fjall. Völlurinn
er eitt af helstu kennileitum bæj-
arins, og gildir þá einu hvort verið
er að spila á honum fótbolta eða
ekki. Reyndar er ég sannfærður
um, að svo lengi sem völlurinn
verður á sínum stað verður spil-
aður á honum fótbolti, þannig að
hann mun líka halda hagnýtu gildi
sínu.
Hafa verður í huga að helstu
stoðir Akureyrar eru nú aðrar en
þær voru fyrir ekki svo mörgum
árum. Og þar með hefur sjálfs-
mynd bæjarins líka breyst. Ak-
ureyri er ekki lengur iðnaðarbær-
inn sem hún var á blómatíma
Sambandsverksmiðjanna og KEA,
og tími Akureyrar sem útgerð-
arbæjar er um það bil að renna út.
Núna er Akureyri fyrst og
fremst þekkt sem skóla- og
íþróttabær. Kunnustu „stofnanir“
bæjarins eru líklega Háskólinn og
Hlíðarfjall. Þessari breyttu sjálfs-
mynd fylgja breytingar á grund-
vallargildum, og þessi breyttu
gildi verða að vera forsendur
ákvarðana í skipulagsmálum.
Grænt á
Akureyri
» Til sanns vegar má færa að grænt hafi lengiverið einn helsti einkennislitur Akureyrar,
enda er þetta gróðursælasti bær á landinu.
Reykjavík, aftur á móti, er grá á litinn.
BLOGG: kga.blog.is
VIÐHORF
Kristján G. Arngrímsson
kga@mbl.is
SUÐURNESIN eru eitt blómleg-
asta atvinnusvæði á Íslandi. Hér eru
tækifærin á hverju strái. Alþjóða-
flugvöllur sem vex á
hverju ári, öflug smá-
bátaútgerð, góðar
hafnir sem bjóða upp á
marga möguleika,
gróska í byggingariðn-
aði, ört vaxandi ferða-
mannaþjónusta og frá-
bær staðsetning fyrir
starfsemi lítilla og
meðalstórra fyrirtækja
sem njóta góðs af ná-
lægð við flugvöllinn og
hafnirnar. Auk þess
höfum við Varnarliðs-
svæðið sem býður upp
á endalausa möguleika.
Nú er m.a. talað um að setja þar á
laggirnar háskóla og orkusetur, og
eins og sést hefur á Akureyri, hefur
starfsemi háskóla mikil og jákvæð
áhrif á nýsköpun í atvinnulífi.
Nýverið var stofnað nýtt útrás-
arfyrirtæki í orkugeiranum, Geysir
Green Energy, sem hefur þann til-
gang að fjárfesta í verkefnum tengd-
um sjálfbærri orkuframleiðslu víða
um heim. Fyrirtækið mun standa að
uppbyggingu orkuseturs og er einn
af þeim aðilum sem er að baki hug-
myndum að alþjóðlegum háskóla
með sérþekkingu á sviði orkumála
og sjálfbærrar orkunýtingar. En ef
af hugmyndum Norðuráls verður,
um að nýta Varnarliðssvæðið sem
vinnubúðir fyrir erlenda verkamenn
sem yrðu vegna sérþekkingar sinnar
óhjákvæmilega að koma nálægt
byggingu álversins, þá verður varla
mikið pláss fyrir háskólastarfsemi
þar næstu árin.
Hvers vegna ættu Suðurnesja-
menn að þurfa á starfsemi álvers að
halda? Ættum við ekki frekar að
selja þekkingu okkar heldur en raf-
orkuna? Á Austurlandi voru helstu
rökin fyrir byggingu Kára-
hnjúkavirkjunar og álvers í Reyð-
arfirði þau, að atvinnuástand og
byggðaþróun væru í molum. Á Suð-
urnesjum eru þessi rök ekki viðeig-
andi. Uppbygging á svæðinu hefur
verið mjög mikil síðustu árin. Íbúum
hefur fjölgað í öllum bæjarfélögum
og fjöldi nýrra starfa hefur skapast á
hverju ári. Hvaða ástæðu höfum við
til þess að fórna Reykjanesskag-
anum, frábæru atvinnutækifæri í
ferðaþjónustu, fyrir álver sem engin
þörf er á?
Reykjanesskaginn
er mjög dýrmæt nátt-
úruperla, dýrmætari
en mörg okkar gera sér
grein fyrir. Áður fyrr
hafa margir kannski
hugsað til Reykjanes-
skagans sem gróð-
urlausrar og grámyglu-
legrar auðnar, en nú á
dögum er fólk að upp-
götva hversu einstaka
náttúru við Suð-
urnesjabúar höfum í
bakgarðinum. Reykja-
nesskaginn hefur jarð-
fræðilega sérstöðu á heimsvísu. Þar
er að finna eina staðinn á jörðinni
þar sem berlega má sjá hvar úthafs-
hryggur gengur á land með elds-
umbrotum og jarðhræringum. Jarð-
fræðingar frá American Geological
Society sem þangað hafa komið tala
um að á aðeins einum öðrum stað á
jörðinni megi sjá svipaða jarðfræði;
á Suðurskautslandinu. Þangað er
mjög erfitt að komast, en Reykja-
nesskaginn er í nokkurra mínútna
fjarlægð frá alþjóðaflugvelli! Þessi
einstöku tækifæri fyrir ferðaþjón-
ustu Suðurnesjabúar verið að upp-
götva á síðustu árum og mikil upp-
bygging hefur átt sér stað. En sú
mikla uppbygging er bara rétt að
byrja; í framtíðinni mun hér vonandi
rísa stórfenglegur eldfjallaþjóðgarð-
ur sem milljónir ferðamanna munu
sækja heim á hverju ári. Á Hawai er
einn slíkur garður og þangað koma
2,5 milljónir ferðamanna á ári.
En ef álver rís í Helguvík mun hér
aldrei verða eldfjallaþjóðgarður.
Ferðamennirnir geta haldið áfram
að bruna beint af flugvellinum suður
á land eða upp á hálendi, eins gott að
flýta sér fram hjá háspennulínu-
skóginum sem blasir við út um bíl-
gluggann. Álver í Helguvík snýst
ekki bara um eina lóð í Helguvík. Til
þess að veita því orku þarf að byggja
a.m.k þrjár nýjar jarðvarmavirkj-
anir í Trölladyngju, Seltúni og Sand-
felli, og reisa háspennulínur frá
virkjunum yfir allan skagann. Til-
lögur Landsnets um háspennulínur
gera ráð fyrir því að annaðhvort
verði sett upp tvöföld háspennulína
meðfram Reykjanesbrautinni, eða
að ein lína fari meðfram Reykjanes-
braut og önnur frá Trölladyngju yfir
í Rauðamel, þvert yfir skagann í
sveigju fram hjá Keili. Seinni kost-
urinn er sá ódýrari og hagkvæmari.
Sumir hafa velt því fyrir sér hvort
ekki sé hægt að nota jarðstrengi eða
sæstrengi í staðinn. En jarðstrengur
er allt að 5-8 sinnum dýrari en há-
spennulína og er því mun óhag-
kvæmari kostur. Sæstrengur frá
Vogum eða Fitjum í Njarðvík til
Helguvíkur kemur ekki í veg fyrir
spjöll vegna orkuflutninga frá Selt-
úni, Sandfelli og Trölladyngju. Eftir
sem áður þarf að leggja línu eftir
endilöngum skaganum til þess að
koma orkunni til Voga eða Fitja og
þvera Sveifluháls og Núpshlíðarháls
með orkuflutningamannvirkjum.
Sandgerðisbær hefur hafnað til-
lögum Landsnets um að háspennu-
línur fari í gegnum Ósabotna og
Stafnes í landi bæjarins. Bæj-
arstjórnir Voga og Grindavíkur eiga
eftir að fá formlegt erindi frá Lands-
neti um fyrirhugaðar háspennulínur
í þeirra landi. Vilja Vogabúar og
Grindvíkingar að í landi þeirra verði
framin umhverfisspjöll með virkj-
unum og háspennulínuskógi? Vilja
þeir vera þekktir fyrir það í framtíð-
inni að hafa leyft eyðileggingu á
svæði sem er einstakt á heimsvísu?
Hvers vegna álver í Helguvík?
Guðbjörg Rannveig Jóhann-
esdóttir fjallar um umhverf-
isvernd og atvinnumál á Suð-
urnesjum
» Suðurnesin hafa fjöl-marga möguleika til
fjölbreyttrar atvinnu-
uppbyggingar og því er
engin þörf á álveri í
Helguvík með tilheyr-
andi umhverfisspjöll-
um.
Guðbjörg Rannveig
Jóhannesdóttir
Höfundur er heimspekingur og tals-
kona samtakanna Sól á Suðurnesjum.
FORYSTA Samfylkingarinnar
hefur að undanförnu reynt að gera
sér mat úr hinu ógæfulega Byrg-
ismáli og telur sig þar hafa fundið
krás á köldu svelli þótt sumir
þingmenn þess sama flokks hafi
fyrir nokkrum árum
barist hart fyrir
auknum fjárveit-
ingum til Byrgisins.
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, formaður
Samfylkingarinnar,
varð sennilega fyrst
til að gera málið póli-
tískt. Í fréttum
Stöðvar 2 rétt fyrir
jól sagði hún að nauð-
synlegt væri að fram
færi opinber rann-
sókn á ,,hvernig á því
stendur að stofnun
fær ár eftir ár veruleg fjárframlög
á fjárlögum án þess að það sé haft
faglegt og rekstrarlegt eftirlit
með þeirri starfsemi sem þarna
fer fram.“ Síðar hefur formað-
urinn kveðið sterkar að orði og
beinlínis sakað stjórnvöld um að
hafa brugðist eftirlitshlutverki
sínu í Byrgismálinu. Þingflokks-
formaður Samfylkingarinnar hefur
fylgt orðum flokksformannsins
eftir með stóryrðum í þingsölum.
Hneykslisfull gagnrýni for-
manns Samfylkingarinnar um
skort á eftirliti er í hæsta máta
ótrúverðug þegar litið er á sam-
skipti Byrgisins og Reykjavík-
urborgar á kjörtímabili síðustu
borgarstjórnar.
Reykjavíkurborg
styrkti Byrgið
Það er staðreynd að Reykjavík-
urborg hóf að styrkja starfsemi
Byrgisins með sérstökum fjár-
stuðningi árið 2002
þegar Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir var
borgarstjóri. Á ár-
unum 2002-2006 hlaut
Byrgið um tuttugu
milljónir króna í bein-
an fjárstuðning frá
borginni auk dvalar–
og fæðisgjalds vist-
manna úr borginni,
sem áætla má að
nemi samtals 10-15
milljónum króna.
Samskipti Reykjavík-
urborgar og Byrgisins
voru mikil enda kom meirihluti
vistmanna Byrgisins ætíð úr
Reykjavík og mörgum var vísað
þangað af borgryfirvöldum. Meg-
inhluta þess tímabils, sem hér um
ræðir, sátu samfylkingarkonurnar
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir og
Steinunn V. Óskarsdóttir í stóli
borgarstjóra en Björk Vilhelms-
dóttir, núverandi borgarfulltrúi
Samfylkingarinnar, var formaður
félagsmálaráðs (síðar velferð-
arráðs.)
Ýmsar yfirlýsingar formanns
Samfylkingarinnar að undanförnu
benda til þess að hún telji sig ekki
bera neina ábyrgð á stuðningi
Reykjavíkurborgar við Byrgið á
undanförnum árum. Í ljósi þessara
yfirlýsinga hlýtur að vera ástæða
til að spyrja hana af hverju fjár-
stuðningur var tekinn upp við
Byrgið í borgarstjóratíð hennar.
Ár eftir ár var gert ráð fyrir veru-
legum fjármunum á fjárhags-
áætlun borgarinnar til Byrgisins
án þess að haft væri faglegt og
rekstrarlegt eftirlit með þeirri
starfsemi sem þar fór fram. Einn-
ig má spyrja af hverju tugir ein-
staklinga voru á hverju ári sendir
í Byrgið fyrir tilstuðlan borgaryf-
irvalda án þess að lagt væri fag-
legt mat á umrædda starfsemi.
Er þá hætt við að formanni
Samfylkingarinnar sé orðið hált á
því kalda svelli, sem hún hélt sig
áður sjá girnilega krás á.
Krás á köldu svelli
Kjartan Magnússon fjallar um
stuðning Reykjavíkurborgar
við Byrgið og gerir athuga-
semdir við ummæli formanns
Samfylkingarinnar
» Það er staðreynd aðReykjavíkurborg
hóf að styrkja Byrgið
með sérstökum fjár-
stuðningi árið 2002 þeg-
ar Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir var borg-
arstjóri.
Kjartan Magnússon
Höfundur er borgarfulltrúi.