Morgunblaðið - 20.02.2007, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRÚAR 2007 31
Á UNDANFÖRNUM árum hef-
ur Háskóli Íslands verið stór-
efldur. Skólinn samþykkti merka
stefnu í maí 2006 og hóf þegar í
stað markvissa vinnu til að ná
þeim fjölmörgu
markmiðum sem þar
er gerð grein fyrir.
Eitt markmiðið var
að bæta fjárhag skól-
ans með því að fá
ríkisframlag til rann-
sókna og kennslu
hækkað í áföngum,
ásamt efldri sókn í
samkeppnissjóði og
auknum sértekjum.
Með samningi þeim
sem Þorgerður Katr-
ín Gunnarsdóttir,
menntamálaráðherra,
og Kristín Ingólfs-
dóttir, rektor H.Í.,
undirrituðu nýlega,
var lagður fjárhags-
legur grunnur að því
að skólinn geti hrint
stefnu sinni í fram-
kvæmd. Sú ósvikna
gleði sem ríkti í skól-
anum við undirritun
samningsins end-
urspeglar hve há-
skólasamfélagið er
reiðubúið að fram-
kvæma þær breyt-
ingar sem nauðsyn-
legar eru til að
skólinn komist í röð fremstu há-
skóla heims. Markmiðið er háleitt
en framkvæmanlegt.
Stefna H.Í. felur í sér mörg
tækifæri fyrir hugvísindi. Í stefn-
unni er kveðið sérstaklega á um
þá skyldu skólans að „ávaxta ís-
lenskan menningararf og stunda
öflugar rannsóknir á íslenskri
tungu, menningu og samfélagi“.
Þá hyggst skólinn leggja „rækt
við fræðigreinar og rannsóknir
sem varða Ísland og Íslendinga
sérstaklega“ og mun við mat á
rannsóknum m.a. leggja áhersla á
að skólinn „gegnir forystu-
hlutverki í rannsóknum á íslenskri
menningu og þjóðfélagi“. Í samn-
ingnum við menntamálaráðuneytið
eru þessar sömu áherslur tíund-
aðar. Þar segir t.d. að ráðuneytið
muni vinna að því að tryggja „að
fjárhagslegar forsendur séu fyrir
hendi til að tryggja gæði kennslu
og rannsókna í greinum sem sér-
staka þýðingu hafa fyrir íslenska
þjóðmenningu og fræðilega breidd
og fjölbreytni í háskólastarfsemi á
Íslandi.“ Í samræmi við þennan
ásetning er ákvæði í fjárlögum
ársins 2007 um fjörutíu milljóna
króna framlag til þjóðlegra greina
við H.Í. Með samningnum er sá
fjárstuðningur tryggður áfram.
Það er mikilvægt fyrir hugvís-
indadeild að sérstaða þjóðlegra
greina sé viðurkennd svo mynd-
arlega í verki og ekki síður að
skapaðar séu fjárhagslegar for-
sendur fyrir fræðilegri fjölbreytni.
Í deildinni er kenndur á fjórða
tug námsgreina og hugvísindafólk
þekkir því vel hve vandasamt og
brýnt er að skapa fjárhagslegar
forsendur fyrir fjölbreytni í há-
skólastarfi. Deildin hefur haldið
uppi kennslu og rannsóknum í
grunnnámsgreinum húmanískra
fræða og hefur einnig með ráð-
deild og útsjónarsemi tekist að
svara kalli samtímans um nýtt
námsframboð. Á undanförnum ár-
um hefur t.d. verið tekið upp nám
í fornleifafræði, japönsku, menn-
ingarmiðlun, starfstengdri sið-
fræði, austur-asíufræðum, ritlist,
táknmálstúlkun, listfræði og kvik-
myndafræði við deildina. Deildin
hefur m.a. hlotið styrki frá inn-
lendum og erlendum aðilum til að
standa straum af kostnaði við
þessa uppbyggingu.
Í grein sem Vilhjálmur Lúðvíks-
son skrifaði í Morgunblaðið 7. jan-
úar 2007 um stöðu íslenskra vís-
inda í samanburði við aðrar þjóðir
innan OECD kom sterk staða ís-
lenskra hugvísinda
glöggt í ljós. Sam-
kvæmt gögnum sem
Vilhjálmur vísar til
eru Íslendingar nú í 4.
sæti af öllum OECD
þjóðum sé horft til
hugvísinda. Sá sam-
anburður byggist ann-
ars vegar á fjölda
greina sem birtur er í
alþjóðlega við-
urkenndum vís-
indaritum miðað við
höfðatölu og hins veg-
ar á fjölda tilvitnana í
þessar sömu greinar.
Ekki þarf að fjölyrða
um sterka stöðu hug-
vísinda sé litið til birt-
inga á innlendum vett-
vangi. Nefna má
ýmislegt fleira sem
gerir hugvísindi vel í
stakk búin til að svara
þeirri áskorun sem
felst í stefnu Háskóla
Íslands 2006–2011.
Deildin hefur t.d.
lengi ræktað tengsl
við hið alþjóðlega
fræðasamfélag. Fjöl-
margir gistikennarar
hafa starfað við deildina um lengri
eða skemmri tíma, hlutfall er-
lendra stúdenta er hátt og al-
þjóðleg rannsóknaverkefni mörg.
Og deildin hefur nýtt sér vel þá
möguleika sem Erasmus, Nor-
dplus og Fulbright styrkir veita.
Þá má nefna margvísleg tengsl
deildarinnar við atvinnu- og þjóð-
líf. Þar liggur raunar einn helsti
vaxtarbroddur hugvísinda á kom-
andi áratugum.
Stjórnvöld hafa nú skapað ís-
lenskum vísindamönnum aðstæður
til að sækja fram og ná enn
lengra. Á þetta ekki síst við um
hugvísindafólk. Auk stuðnings við
þjóðlegar greinar og fyrirheita um
að tryggja fræðilega fjölbreytni,
má nefna þá ákvörðun ríkisstjórn-
arinnar að veita einn milljarð til
byggingar húss íslenskra fræða og
eitt hundrað milljónir til að efla
kennslu í íslensku sem annað mál.
Hvort tveggja mun nýtast hugvís-
indum beint og óbeint. Lykilaðilar
úr atvinnulífinu hafa stutt dyggi-
lega við íslensk hugvísindi á und-
anförnum árum. Þá bindur hugvís-
indafólk miklar vonir við Stofnun
Vigdísar Finnbogadóttur í erlend-
um tungumálum sem sótt hefur á
erlend mið undanfarið með góðum
árangri. Segja má að nú stefni í að
ytri skilyrði hugvísinda verði ein-
staklega hagstæð. Ábyrgðin færist
því yfir til hugvísindafólks. Við
höldum á fjöreggi íslenskrar
menningar og fræða. Með því að
stilla saman strengi okkar og nýta
þau tækifæri sem blasa við okkur
náum við að uppfylla þær vænt-
ingar sem þjóðin gerir til okkar.
Til þeirra verka höfum við nú bol-
magn.
Stefna Háskóla
Íslands af sjónar-
hóli hugvísinda
Róbert H. Haraldsson fjallar
um hugvísindi í Háskóla Íslands
Róbert H. Haraldsson
» Stefna Há-skóla Ís-
lands 2006–2011
og samningur
skólans við
menntamála-
ráðuneytið fela í
sér fjölmörg
sóknarfæri fyrir
íslensk hugvís-
indi.
Dósent við hugvísindadeild
Háskóla Íslands.
ORÐIÐ Landspítali hefur alltaf
vafist fyrir mér. Ekki bara hvort það
eigi að vera eitt eða tvö s í orðinu
heldur miklu fremur hitt; er átt við
að spítalinn sé til fyrir landið? Land-
ið sjálft verður nefni-
lega ekki veikt, heldur
fólkið í landinu – þjóð-
in. Þess vegna ætti
spítalinn miklu fremur
að heita Þjóðarspít-
alinn – eins og reyndar
endurspeglast í ensku
þýðingunni, The Nat-
ional Hospital. Spít-
alinn fyrir þjóðina.
Þessi spítali hefur í
áranna rás líka verið til
staðar fyrir alla þjóð-
ina, unga sem gamla,
sjúka sem slasaða,
synduga sem saklausa.
Sama hvað veldur, alltaf hafa sjúkir
og slasaðir Íslendingar átt þess kost
að leita á Landspítalann án nokkurs
fyrirvara.
Landspítali fyrir suma?
Grandvar embættismaður, sjálfur
forstjóri Landspítalans, Magnús
Pétursson, sem ætti nú að kunna
tungu sinni forráð eftir langa
reynslu í bransanum, hefur nú öllum
á óvart boðað nýja stefnu. Sam-
kvæmt frétt Morgunblaðsins 14.
febrúar veltir hann fyrir sér þeim
möguleika að spítalinn eigi e.t.v.
ekki lengur skilyrðislaust að þjóna
þeim Íslendingum sem verða fyrir
því óláni að hljóta sýkingu eftir
læknisverk, sem unnin eru annars
staðar en á Landspítalanum. Hann
segir það ekkert sjálfsagt að spít-
alinn taki á sig kostnað við meðferð
vegna slíkra óhappa og veltir fyrir
sér þeim möguleika að tryggingar
lækna úti í bæ greiði fyrir þessa
þjónustu Landspítalans.
Þetta eru dæmalaus orð, en eins
og fyrri daginn eru fjölmiðlar ekkert
að hnjóta um þau – og lýsir það vel
hve íslenskir blaðamenn vita og
hugsa sorglega lítið um heilbrigð-
ismál. Hitt er þó miklu verra að for-
stjóri sjálfs Landspítalans skuli
missa út úr sér aðra eins dellu, þaul-
vanur maðurinn og ekki undir neinni
pressu. Reykingamenn hafa getað
reykt úr sér hjarta og lungu og feng-
ið meðferð hjá Magn-
úsi, skíðamenn geta
glannað niður brekkur
og fengið meðferð hjá
Magnúsi, hand-
boltamenn fá að hrinda
frá sér og fá meðferð
hjá Magnúsi. Þá spyr
Magnús sko ekki um
tryggingar þessa fólks,
glannaskap þess né gá-
leysi – sem betur fer fá
allir sömu góðu ókeypis
þjónustuna og Land-
spítalinn í rauninni
veitir. En ef einhver
verður svo óheppinn að
veikjast vegna meðferðar hjá sjálf-
stætt starfandi (Magnús notaði
reyndar hið ógurlega blótsyrði
„einkareknar stofur“) læknum úti í
bæ, þá er sko enginn miskunn hjá
Magnúsi. Þá skulu tryggingar
læknanna sjálfra kosta það sér-
staklega, en ekki sameiginlegir sjóð-
ir þjóðarinnar eins og í hinum tilvik-
unum.
Nýja yfirstjórnendur
á Landspítalann!
Í nýlegri blaðagrein minni missti
ég það hálfpartinn út úr mér að
sjálfstætt starfandi læknar væru of-
sóttir af yfirmönnum heilbrigð-
ismála á Íslandi og þá Landspítalans
sérstaklega. Ég nefndi mörg dæmi
máli mínu til sönnunar. Ofangreind
orð Magnúsar Péturssonar forstjóra
Landspítalans staðfesta nú end-
anlega þennan grun minn.
Á nýlegum umræðufundi lækna-
félaganna um drög að nýjum heil-
brigðislögum var lýst þungum
áhyggjum yfir því að þar væri gert
ráð fyrir mjög auknum völdum for-
stjóra Landspítalans. Nánast ein-
ræðisvöldum! Þær áhyggjur hljóta
nú enn að hafa aukist. Sumir hafa
sagt að gagnrýni á þessi lagadrög og
á stjórnendur Landspítalans sé bara
„innanhúsvandi spítalans“. En þeg-
ar það er haft í huga að þetta er
næstum eini spítali allra lands-
manna eftir sameiningar spítalanna,
þá er ljóst að innanhúsvandi spít-
alans er vandi allrar þjóðarinnar og
því ber að taka hann af fullri alvöru
sem slíkan.
Að því er ég veit best hefur enginn
sjúklingur, veikur eða slasaður, leit-
að á Landspítalann og spurt eftir
Magnúsi. Eiginlega hafa þeir allir
spurt eftir lækni. Samt ræður Magn-
ús meiru og meiru á Landspít-
alanum, en læknarnir minna og
minna. Nú þegar! En ef nýju heil-
brigðislögin verða samþykkt ræður
Magnús þar alveg öllu. Þá vil ég ráð-
leggja sjúkum og slösuðum að byrja
alltaf á því að spyrja eftir Magnúsi
því læknarnir munu þá ráða bara
svo oggu litlu…
Yfirstjórnendur Landspítalans
hafa ekki notið trausts mikils hluta
undirmanna sinna um langa hríð.
Það hefur lengi legið ljóst fyrir. Er
nú ekki kominn tími til að stokka
upp spilin? Tími til að fá nýja stjórn-
endur sem vilja þjóna öllum lands-
mönnum? Fá stjórnendur, sem vilja
og geta starfað í sátt við bæði sína
eigin starfsmenn og við þá lækna og
aðra heilbrigðisstarfsmenn utan
spítalans, sem vilja starfa með
Landspítalanum og eiga hann áfram
að sem flaggskip allrar þjóðarinnar í
heilbrigðismálum?
Engin miskunn hjá Magnúsi
Árni Tómas Ragnarsson fjallar
um málefni Landspítalans » Sama hvað veldur,alltaf hafa sjúkir og
slasaðir Íslendingar átt
þess kost að leita á
Landspítalann án nokk-
urs fyrirvara.
Árni Tómas
Ragnarsson
Höfundur er læknir.
ÞAÐ jaðraði við að vera fyndið
að sjá formann Frjálslynda flokks-
ins kjaga yfir til nafna síns á Al-
þingi og afhenda honum Mál-
efnahandbók flokksins. Sú sem
hann afhenti var gam-
alt plagg og varla
minnst einu orði á
innflytjendur í henni.
Hinn illa dulbúni
þjóðernishroki og ras-
ismi, sem einkennt
hefur málflutning for-
ystumanna Frjáls-
lynda flokksins að
undanförnu, er allur
annar. Formaðurinn
vill að útlendingar
framvísi sakavottorði
við komuna til lands-
ins og er með þeirri
kröfu að ýja að því að velflestir út-
lendingar komi hingað í slæmum
tilgangi. Bjarthærðir og bláeygðir,
kristnir Íslendingar, afhenda oft
sakavottorð, sem eru ekki virði
prentsvertunnar á þeim. Formað-
urinn vill líka að sýnt sé fram á að
viðkomandi útlendingur sé heil-
brigður.
Það er hlutverk landlæknis að
ganga úr skugga um að slíkt sé í
lagi, enda veit hann það vel, að
ósköp auðvelt er að útvega sér
allskonar vottorð, sem eru ekki
skóbótarvirði.
Það er líka eitt af vandamálum
íslensks atvinnulífs, hversu auðvelt
það er að verða sér út um veik-
indavottorð. Það gildir að sjálf-
sögðu bara fyrir bjarthærða, blá-
eygða og kristna Íslendinga.
Þessi málflutningur formanns
Frjálslynda flokksins og annarra
forystumanna hans er ekkert ann-
að en lýðskrum og ber vott um
málefnafátækt. Nýafstaðið lands-
þing Frjálslynda flokksins var for-
ystunni til háborinnar skammar.
Yfir 880 kjörseðlar sagðir prent-
aðir
með hlaupandi númerum, en síð-
an finnast seðlar með
númerum yfir 1000!
Þetta segir formað-
urinn og nýr fram-
kvæmdastjóri flokks-
ins, að sé ósköp
eðlilegt! Það finnst
kjörkassi niðri í kjall-
ara og gera má ráð
fyrir að u.þ.b.100 kjör-
seðlar hafi verið í hon-
um. Þeir skiptast að
sögn 60/40 Magnúsi
Þór í vil. Það er ein-
kennileg tilviljun, og
réð að sjálfsögðu úr-
slitum. Þingforseti, framkvæmda-
stjóri og formaður tilkynntu á víxl,
að það væri allt í lagi að hver sem
væri gæti safnað saman kjör-
seðlum og skilað í kjörkassa. Þeg-
ar þeir áttuðu sig á þessum ein-
dæma brotum á kosningareglum,
þá var langt liðið á kosninguna.
Það var ennfremur ekkert lokað á
innskráningu kl. 15.00 eins og til-
kynnt hafði verið. Klukkan var að
nálgast 16.00 þegar loks var hætt
innskráningu. Þetta og margt ann-
að við framkvæmd þessara kosn-
inga minnir óneitanlega á klúðrið
hjá Bush forseta, þegar hann stal
forsetakosningunum um árið.
Það er ekki leiðum að líkjast, eða
hitt þó heldur.
Ég var einn af stofnendum
Frjálslynda flokksins og vildi ég
með því stuðla að framgangi hans
og þeirra málefna, sem þá voru í
brennidepli. Ég hef nú sagt mig úr
honum og vona að nafnið færist yf-
ir á nýtt stjórnmálaafl. Þetta er
gott nafn og sú tiltrú, sem almenn-
ingur hefur fengið á því, á ekkert
sameiginlegt með lýðskrumurum
og illa dulbúinni þjóðernishyggju.
Karlremburnar í forystu Frjáls-
lynda flokksins núna tala mikið um
að stýra skútunni, stíga ölduna,
míga í saltan sjó, halda sér fast
þótt brjóti á brúnni, allt saman
innantóm slagorð. Þeir virðast ekki
átta sig á því að þeir eru komnir í
land fyrir löngu. Öfugt við lúkarinn
um borð, þá er allt fullt af konum í
kringum þá, og eins og tíðkast á
heimilum sjómanna þá ráða þær
skipulaginu, a.m.k. til helminga.
Þau reginmistök að bjóða óvin-
veittu afli inn í Frjálslynda flokk-
inn lýsa fádæma skynsemisskorti.
Þetta er að undirlagi Magnúsar
Þórs, varaformanns, og end-
urspeglar gífurlegan áhuga hans á
að ná völdum með öllum tiltækum
ráðum, í von um aðild að rík-
isstjórn eftir næstu kosningar. Það
er einlæg von mín að Sverrir Her-
mannsson fari að dæmi dóttur
sinnar og segi sig úr þessum
Frjálslynda flokki og færi nafnið á
önnur og betri stjórnmálasamtök.
Þá skal ég verða fyrstur til að
mæta.
Lýðskrumarar
Ægir Geirdal fjallar um mál-
efni Frjálslynda flokksins » Þau reginmistök aðbjóða óvinveittu afli
inn í Frjálslynda flokk-
inn lýsa fádæma skyn-
semisskorti.
Ægir Geirdal
Höfundur er listamaður.
Fréttir á SMS