Morgunblaðið - 20.02.2007, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Á SÍÐUSTU árum hefur orðið
sannkölluð háskólabylting á Íslandi.
Námsmönnum á háskólastigi hefur
fjölgað verulega. Námsbrautum á
framhaldsstigi há-
skólanáms hefur fjölg-
að mjög og vaxandi
áhersla verið lögð á
rannsóknanám og
doktorsnám í landinu.
Á sama tíma hefur
rannsóknum og öðru
vísindastarfi fleygt
fram. Þetta tengist
m.a. stefnumótun og
frumkvæði Vísinda- og
tækniráðs, eflingu
samkeppnissjóða í
tengslum við ráðið og
framþróun nýsköp-
unarumhverfis á Ís-
landi.
Einstaka sinnum
ber við að menn lýsa
áhyggjum af of mikilli
fjölgun háskóla á Ís-
landi. En sannleik-
urinn er sá að fjöldi
stofnana skiptir ekki
öllu máli. Fjölbreytni
er mikilvæg og það er
mikilvægt aðhald sem
skapast þegar fleiri en
ein eða tvær stofnanir
eru fyrir hendi. Sam-
starfsnefnd um há-
skólastigið er vett-
vangur sem getur
tryggt nægilega samfellu og tillit
enda þótt nauðsynleg og eðlileg
samkeppni eigi sér stað.
Í raun og veru er fánýtt að ætla að
meta fjölda háskólastofnana í einu
landi út af fyrir sig. Háskólastarfið
er unnið í alþjóðlegu samhengi, í al-
þjóðasamfélagi fræðslu og vísinda.
En í þessari glæsilegu framvindu
hér á landi hafa starfsmenntir, iðn-
menntir og starfsþjálfun að nokkru
leyti setið eftir eða dregist aftur úr.
Í nágrannalöndum okkar er þeim
gert hærra undir höfði í mennta-
kerfinu. Þannig starfa á Norð-
urlöndum háskólar sem nefnast „yr-
keshögskola“, í Þýskalandi
„Berufsakademie“ og „Fachhochsc-
hule“ og meðal enskumælandi þjóða
„technical college“.
Það skiptir ekki öllu máli hvort
starfsmenntaháskóli er sjálfstæð
stofnun út af fyrir sig eða deild í
stærri stofnunarheild. En það liggur
í augum uppi að skipa meistaranámi
iðnaðarmanna á háskólastig, svo og
efstu stigum vélfræðimenntunar,
menntun skipstjóra og skipherra, og
fleiri dæmi mætti nefna. Og auk
þess þarf að opna brautir til fram-
haldsnáms á þessum sviðum.
Atvinnulífið hefur augljósar þarfir
fyrir miklu skarpari áherslu á verk-
menntir og starfsþjálfun en verið
hefur löngum í íslensku
fræðslukerfi. Og for-
sendur námsmanna á
verkmenntabrautum
gefa allt tilefni til hærra
skólastigs enda hafa
margir þeirra þegar
lagt að baki nám á
framhaldsskólastigi.
Starfsmenntaháskóli
hefur ýmis sérkenni
sem greina hann frá
öðrum tegundum há-
skóla. Innan veggja
hans er megináhersla
lögð á fræðslu og þjálf-
un, og rannsóknastörf
beinast fyrst og fremst
að verklegum þáttum,
framkvæmdum og
framleiðslu. Auk rann-
sókna er áhersla lögð á
símenntun, ráðgjaf-
arstörf og annað sem
tengist beinlínis at-
vinnulífinu. Reyndar
hafa áður verið gerðar
ýmsar atrennur í þessa
átt, og er skemmst að
minnast Tækniskólans,
Samvinnuháskólans og
Tölvuháskóla Versl-
unarskólans.
Það er fyllilega tíma-
bært að efna í starfsmenntaháskóla
á Íslandi. Þetta er ásamt öðru leið til
að auka veg iðn- og verkmennta í
landinu og eðlilegt skref, ekki síst í
ljósi fyrirhugaðrar styttingar fram-
haldsskólastigsins. Námsmenn geta
þá lokið bóklegu námi í framhalds-
skóla og haldið síðan áfram til náms í
starfsmenntaháskólanum, þeir sem
þess æskja.
Starfsmenntaháskóli er eðlilegt
þróunarskref á Íslandi og verðug af-
mælisgjöf til Iðnaðarmannafélagsins
í Reykjavík sem nýlega fagnaði 140
ára afmæli sínu. En Iðnaðarmanna-
félagið stóð áratugum saman í fylk-
ingarbrjósti í íslenskri iðnfræðslu
með glæsibrag. Einmitt um þessar
mundir kunna að vera forsendur fyr-
ir hendi í áætlunum Iðnskólans í
Reykjavík og Fjöltækniskólans.
Starfsmennta-
háskóli
Jón Sigurðsson fjallar um
starfsmenntaháskóla
Jón Sigurðsson
» Starfsmenn-taháskóli er
eðlilegt þróun-
arskref á Ís-
landi og verðug
afmælisgjöf til
Iðnaðarmanna-
félagsins í
Reykjavík sem
nýlega fagnaði
140 ára afmæli
sínu.
Höfundur er formaður
Framsóknarflokksins.
VEGNA deilna sem upp hafa
komið varðandi sjúkraliðabrú fyrir
ófaglærða starfsmenn tel ég mér
skylt að leggja orð í belg. Síðast-
liðin ár hef ég tekið
þátt í starfskynningum
fyrir tíundubekkinga
hjá LSH. Þar hef ég
hvatt ungt fólk til að
velja sjúkraliðabraut
framhaldsskólanna
sem grunn inn í sína
menntun og framtíð.
Það að vera sjúkraliði
gefur góðan grunn
fyrir lífið og hefur
áhrif á lífsgæðamatið,
maður fær að kynnast
því í starfi hver hin
eiginlegu lífsgæði eru
og þau verða ekki keypt fyrir fé.
Fyrir 40 árum var brotið blað í
sögu menntunar í heilbrigðismálum
og sjúkraliðastéttin varð til. Ekki
voru allir á eitt sáttir um að þetta
væri heillaskref fyrir íslenska þjóð
og hefur stéttin á stundum mátt
berjast fyrir tilveru sinni inni á
heilbrigðisstofnunum.
Íslenskir sjúkraliðar hafa fag-
menntun sem skipar þeim á
fremsta bekk meðal þjóða. Þrátt
fyrir það hefur þetta lengst af verið
námsbraut sem gefur ekki tækifæri
til að bæta við sig frekari hjúkr-
unarréttindum án fullgilds stúd-
entsprófs. Það heyrir nú sögunni til
því í dag er um tvær leiðir að ræða
til frekara framhaldsnáms fyrir þá
sjúkraliða sem það kjósa. Í fyrsta
lagi sérhæft ársnám í öldr-
unarhjúkrun við Fjölbrautaskólann
í Ármúla fyrir sjúkraliða að upp-
fylltum ákveðnum forkröfum
(þriggja ára starfsaldur). Ársnámið
gefur frekari starfsréttindi á öldr-
unarstofnunum til að starfa við hlið
hjúkrunarfræðinga. Hliðstætt árs-
nám fyrir sjúkraliða er í farvatninu
í geðhjúkrun. Í öðru lagi gefur Há-
skólinn á Akureyri sjúkraliðum með
fimm ára starfsaldur kost á að
sækja um nám í hjúkrunarfræði án
fullgilds stúdentsprófs.
Menntunarmál þjóðarinnar hafa
breyst nú hin síðari ár og hefur
mikilvægi endur- og símenntunar
aukist. Vinnumarkaðurinn er orðinn
breytilegri og vaxandi þörf er fyrir
stofnanir eins og t.d. Endurmennt-
unarstofnun Háskóla Íslands.
Framhaldsskólar landsins hafa til
fjölda ára einnig mætt eftirspurn
eftir menntun með kvöldskóla-
kennslu sem hægt hef-
ur verið að nýta sem
grunn til frekara náms
og hafa þá metið til
einhverra eininga fyrri
lífs- og starfreynslu á
vinnumarkaði.
Breytt samfélag
kallar á nýjar
lausnir
Með sjúkraliða-
brúnni hefur enn á ný
verið tekin ákvörðun
af framsýni um mennt-
un í heilbrigð-
isfræðum. Sjúkraliðabrúin býður
fólki eins og þér og mér tækifæri til
mennta á fullorðinsaldri að upp-
fylltum ákveðnum forkröfum auk
þess sem metin er okkur til tekna
sú lífsreynsla sem við höfum til-
einkað okkur. Í Svíþjóð kallast sam-
bærileg námsbraut „Voksenopplær-
ing“ en frændur okkar Danir hafa
farið þá leið að þrepaskipta námi á
heilbrigðissviði og fellur m.a.
sjúkraliðamenntunin þar inn í. Hin
íslenska útfærsla kallast „sjúkrali-
ðabrú“ og býður upp á tækifæri til
frekara náms að uppfylltum for-
kröfum um starfsaldur, ákveðinn
fjölda viðurkenndra námskeiðs-
stunda auk meðmæla vinnuveit-
anda. Undirbúningsvinna að
„sjúkraliðabrú“ hefur staðið yfir í
fjölda ára og hefur sú umræða farið
fram m.a. á fulltrúaþingi Sjúkra-
liðafélags Íslands sem haldið er ár-
lega og er öllum félagsmönnum op-
ið. Það er nú svo að þegar verið er
að fara nýjar slóðir þarf að stíga
varlega til jarðar en þó verður aldr-
ei hjá því komist að stíga niður ef
áfram skal haldið. Að baki ákvörðun
um sjúkraliðabrú lá það til grund-
vallar að ekki skyldi slegið af kröf-
um í gæðum og menntun í hjúkr-
unargreinum. Það hefur tekist og
einungis munar sem svarar 40 klst.
í vinnustaðanámi á milli hefðbund-
innar námsleiðar og sjúkraliðabrúar
þrátt fyrir að þegar einingafjöldi er
skoðaður mætti ætla að um meiri
mun væri að ræða. Í vinnustað-
anámi er sjúkraliðanemi undir
handleiðslu reynds sjúkraliða á
handlæknis-, lyflæknis- og/eða sér-
deild. Verknám (sjálfstæð störf á
deild) fæst metið, enda er nemandi
á sjúkraliðabrú með að lágmarki
fimm ára starfsaldur. Nánari sam-
anburð á námsleiðum má sjá á
heimasíðu SFLÍ.
Sjúkraliðabrúin býður upp á
framtíð og tækifæri til hærra
menntunarstigs og betri lífskjara.
Framtíð sem gefur tækifæri á að
auka gæði í þjónustu sjúklinga en
það eru jú þeir sem þurfa á þjón-
ustu faglærðs fólks að halda. Fram-
tíð sem býður upp á tækifæri til
starfsþróunar í heilbrigðismenntun.
Búið er að opna leið fyrir metn-
aðarfulla einstaklinga til að sækja
sér menntun að uppfylltum
ákveðnum forkröfum. Menntun sem
í grunninn getur verið sjúkrali-
ðabrú en getur opnað leið að há-
skólamenntun í hjúkrun eða sér-
hæfðri eins árs námsbraut
sjúkraliða. Megi það vera okkar
gæfa sem fagstéttar að standa ekki
í vegi fyrir framförum og starfsþró-
un, við þekkjum það ágætlega á eig-
in skinni. Verum áfram frumkvöðlar
og baráttumenn fyrir auknum gæð-
um í þjónustu við skjólstæðinga
okkar. Stöndum saman um að varð-
veita gæði í menntun sjúkraliða.
Það gerum við best með því að taka
vel á móti nemum sjúkraliðabrúar-
innar. Kraftmiklum einstaklingum
sem eru að taka alla þá áfanga sem
snúa að hjúkrun sjúklinga. Ein-
staklingum sem hafa brennandi
löngun til að auka þekkingu sína og
færni í starfi og löngun til að starfa
af fagmennsku við okkar hlið.
Sjúkraliðabrú lykill að framtíð
Ásta Harðardóttir fjallar um
málefni sjúkraliða » Stöndum saman umað varðveita gæði í
menntun sjúkraliða. Það
gerum við best með því
að taka vel á móti nem-
um sjúkraliðabrúar-
innar.
Ásta Harðardóttir
Höfundur er sjúkraliði og fyrrverandi
varaformaður SLFÍ.
ÓRÓI meðal grunnskólakennara
þessa dagana endurspeglar þá
staðreynd að tími hefur tapast frá
því kennaraverkfallinu
lauk 2004. Á fjár-
málaráðstefnu Sam-
bands sveitarfélaga í
nóvember flutti ég
ræðu um mikilvægi
þess að þá strax hæf-
ust viðræður við kenn-
ara um framtíðarsýn
um skólamál og náð
yrði friði á kjaramark-
aði til að tóm gæfist
til slíkra viðræðna.
Mikill og góður rómur
var gerður að þessu
meðal þungavigt-
armanna í sveitarstjórnum víða um
land. Ég nefndi sérstaklega í ræðu
minni að stjórn Sambandsins, sem
þá var nýkjörin, yrði að taka þetta
mál upp á sína arma. Svo jákvæður
var formaðurinn, Halldór Hall-
dórsson, að hann gerði ræðu mína
að sinni. Hvað hefur gerst síðan
þetta var rætt?
Stefnir í óefni?
Reynslan af kennaraverkfallinu
2004 sýnir að ná verður friði um
tvennt til lengri tíma litið: Kjara-
mál kennara og framtíðarsýn um
grunnskóla þar sem sveitarfélögin
og starfsmenn þeirra í skólunum er
samstiga. Þessi samstaða næst að-
eins utan við hinn hefðbundna vett-
vang kjaradeilna, meðan vinnu-
friður ríkir. Hættan núna er sú að
skotgrafir séu að opn-
ast á ný og ekkert
gerist sem varðar
lengri tíma stefnumót-
un og framtíðarsýn.
Mér er ekki kunnugt
um hvernig stjórn
Sambands sveitarfé-
laga brást við skýrum
skilaboðum á þinginu í
haust. Ég sé hins veg-
ar að nú er sá tími
sem við höfðum til að
byggja brýr að renna
út.
Deilan snýst ekki bara um
kjör
Kjaradeila kennara um endur-
skoðun á samningi þeirra er nú hjá
launanefnd sveitarfélaganna, sem
vinnur vandasamt verk undir
þrýstingi úr öllum áttum. Ég er
ekki í stöðu til að meta stöðu þar
innanborðs. Hins vegar verðum við
að muna að forystan á og verður að
koma frá sveitarstjórnarmönnum
um framtíðarsýn og þau vinnu-
brögð sem best verður beitt til að
skapa langvarandi frið um skóla-
mál. Framtíð og skipulag skóla-
starfs má ekki og á ekki að ráðast í
átökum launanefndar sveitarfélag-
anna og kennara. Frá sjónarhóli
sveitarstjórnarmanna hafa kjara-
samningar um of bundið hendur
þeirra í þróun grunnskólans. Ég
veit af viðtölum mínum við for-
ystumenn kennara að þeir skilja
þetta sjónarmið, þótt þeir taki ekki
undir það. Við verðum einfaldlega
að leiða þessi mál til lykta og ná
sameiginlegri sýn um hvert við
stefnum um þetta efni. Grunnskól-
inn er stærsta einstaka ábyrgð-
arsvið sveitarfélaganna. Í nóv-
ember skrifaði ég hér í blaðinu:
,,Sveitarfélögin hafa gríðarlega
hagsmuni af því að byggja brýr og
efla traust áður en næsta samn-
ingalota hefst. Við þurfum að læra
af fortíðinni og horfa lengra og víð-
ar en tekist hefur hingað til.“ Nú
er febrúar, og stefnir í óefni.
Tifandi tímasprengja
í grunnskólum
Stefán Jón Hafstein fjallar um
skólastarf og kjarabaráttu
kennara
»Reynslan af verkfall-inu 2004 sýnir að ná
verður friði um kjara-
mál kennara og framtíð-
arsýn um grunnskóla.
Stefán Jón Hafstein
Höfundur er borgarfulltrúi og fyrr-
verandi formaður menntaráðs
Reykjavíkur.
ÞEIR sem lásu svargrein Birg-
is Sigurðssonar til mín í Lesbók-
inni síðasta laugardag en sáu ekki
mín upphaflegu skrif, sem birtust
viku fyrr, gætu eflaust haldið að
ég hljóti að hafa ráðist að þessum
góða dreng með skömmum og fá-
ryrðum, en því fer fjarri. Það sem
ég gerði var að segja frá því að ég
hefði séð leikrit hans „Dagur von-
ar“ í annað sinn á tuttugu árum
og í bæði skiptin verið jafn hrif-
inn. Stundum er sagt um verk að
þau séu „áleitin“, og í það minnsta
leituðu á mig ýmsar bókmennta-
legar spurningar eftir leik-
húsheimsóknina, og ekki síst sú
að mér sýndist sem sama mann-
inum væri lýst í Degi vonar og
skáldsögunni Borgarlífi, á öðrum
staðnum á háðskan hátt en á hin-
um lotningarfullan, en að útkom-
an yrði eigi að síður hin sama.
Þetta þótti mér sem mannlýsanda
merkilegt – og lét svo fljóta
nokkrar saklausar hugleiðingar
meðfram.
Mér þykir leitt að sjá hve Birg-
ir tók þetta óstinnt upp, en óska
honum bara alls hins besta eins
og ég hef alltaf gert.
Einar Kárason
Dagur reiði
Höfundur er rithöfundur.
mbl.issmáauglýsingar