Morgunblaðið - 22.03.2007, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 22. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
EIN þeirra skattbreytinga sem
samþykktar voru á þessu kjör-
tímabili er afnám eignarskatts.
Þrátt fyrir mikilvægi málsins og
hversu víðtæk áhrif niðurfelling á
þessum skatti hafði þá hefur um-
fjöllun um hann ekki verið mikil.
Eignaskattar skiluðu ríkissjóði
um þremur milljörðum króna á
árinu 2005. Niðurfelling á inn-
heimtu skattsins jafngildir því
skattalækkun til einstaklinga og
fyrirtækja í landinu sem því nem-
ur. Vegna eðlis skattsins lagðist
hann einkum á þá einstaklinga
sem á löngum tíma höfðu náð að
greiða niður skuldir af íbúðar-
húsnæði sínu. Af þeim sökum
voru eldri borgarar stór hluti
þeirra einstaklinga sem greiddu
eignaskatt. Tæplega 15.500 eldri
borgarar, eða annar hver eldri
borgari í landinu, greiddu eigna-
skatt á árinu 2005 og nam sam-
anlögð upphæð þessara aðila ríf-
lega 650 milljónum króna eða 42
þúsund krónum að jafnaði á hvern
einstakling. Með niðurfellingu
skattsins var því stigið mjög stórt
skref í almennum skattalækk-
unum. Sérstaklega ánægjulegt
var þó að lækka með þessum
hætti skatt sem íþyngdi ekki síst
eldri borgurum.
Árni M. Mathiesen
Eignaskattar hafa
verið aflagðir – eldri
borgarar njóta
Höfundur er fjármálaráðherra.
ÁRIÐ 2005 sameinuðust 14 fé-
lagasamtök og stofnanir um að
hvetja stjórnvöld til að huga að sér-
stöðu vatns fyrir land, þjóð og líf-
ríki. Gott tilefni til að
minna á þetta er nú
því dagur Sameinuðu
þjóðanna helgaður
vatninu er einmitt í
dag, 22. mars. Í yf-
irlýsingu samtakanna
14 segir: „Þótt enginn
vatnsskortur sé á Ís-
landi þá er staðan
önnur víðast hvar í
heiminum. Gnótt
vatns gefur því ekki
tilefni til skeyting-
arleysis af okkar
hálfu. Þvert á móti
ber okkur að færa
lagaumgjörð um vatn í
þann búning að hún
tryggi rétta forgangs-
röðun varðandi vatns-
vernd og nýtingu og
geti verið öðrum þjóð-
um til fyrirmyndar.
Hugsa verður til
framtíðar og hafa al-
mannahagsmuni og
náttúruvernd að leið-
arljósi.“ Samtökin
sem standa að þessari
yfirlýsingu eru öll
helstu verkalýðssamtök landsins,
Þjóðkirkjan, Öryrkjabandalagið, al-
mannasamtök á borð við MFÍK og
fleiri.
Vatn ekki eins og hver
önnur verslunarvara
Á heimsvísu og hér innanlands
hefur verið tekist á um vatn og
hvernig með það skuli fara. Í yf-
irlýsingu samtakanna 14 eru tekin
af öll tvímæli um afstöðu þeirra:
„Líta ber á vatn sem félagsleg,
menningarleg og vistfræðileg gæði
sem ekki má fara með eins og
hverja aðra verslunarvöru. Nýting
vatns skal vera sjálfbær og aðgengi
að því tryggt með lögum fyrir núlif-
andi kynslóð og kynslóðir framtíð-
arinnar. Það er skylda stjórnvalda
að tryggja þegnum sínum þennan
rétt án mismununar.
Það er hlutverk stjórnvalda að
tryggja verndun vatns sem nátt-
úruverðmæta sem og að tryggja
hollustu og dreifingu vatns til allra
þjóðfélagsþegna með fjárfestingu í
mannvirkjum og mengunarvörnum.
Vatnsveitur verði því reknar á fé-
lagslegum grunni, taki mið af al-
mannahagsmunum og tryggi rétt
einstaklinga til nægilegs hreins
vatns til drykkjar og hreinlætis á
viðráðanlegu verði. Það er jafn-
framt hlutverk stjórnvalda að
tryggja að við nýtingu vatns verði
öðrum náttúruverðmætum ekki
spillt.“
Vatnið á dagskrá hjá BSRB
Haustið 2005 efndi
BSRB til ráðstefnu um
vatn og héldu fjölmarg-
ir vísindamenn og tals-
menn almannasamtaka
afar fróðleg erindi sem
vörpuðu ljósi á mik-
ilvægi vatnsins. BSRB
hefur látið sig málefni
vatnsveitna varða og
mótmælt einkavæðingu
þeirra, ekki einvörð-
ungu vegna þess að
starfsmenn eru margir
félagar í BSRB heldur
skiptir það okkur öll
máli sem neytendur og
skattgreiðendur hvern-
ig vatnsveitur eru
skipulagðar. Hefur
BSRB boðið fræði-
mönnum á þessu sviði
hingað til lands til þess
að greina frá reynslu
annarra þjóða af mis-
munandi rekstr-
arformum. Hér má vísa
í rannsóknir breska
fræðimannsins David
Halls frá háskólanum í
Greenwich sem hingað
kom í nóvember 2005 og fjallaði um
efnið. Á heimasíðu BSRB
www.bsrb.is er að finna yfirlýsingu
samtakanna 14, erindi David Halls,
áskorun BSRB til stjórnarskrár-
nefndar auk fjölda greina og
skýrslna um vatn.
Rétturinn til vatns verði
stjórnarskrárbundinn
Íslendingar eiga því að venjast að
hafa aðgang að besta vatni sem
finna má á jarðríki. Þess vegna
reynist okkur erfitt að setja okkur í
spor þeirra sem ekki hafa aðgang
að ómenguðu vatni nema í mjög
takmörkuðum mæli. Ef svo hins
vegar færi að vatn og vatnsveitur
yrðu einkavæddar og aðgangur að
vatninu seldur dýrum dómum yrði
annað upp á teningnum. Vegna mik-
ilvægis vatns fyrir íslenska þjóð og
lífríki landsins ályktuðu samtökin
14 „að fest verði í stjórnarskrá Ís-
lands ákvæði um skyldur og réttindi
stjórnvalda og almennings hvað
varðar réttindi, verndun og nýtingu
vatns.“
Á þetta er ástæða til minna í til-
efni dagsins.
Dagur vatnsins –
hver á vatnið?
Ögmundur Jónasson skrifar
í tilefni af Degi vatnsins
Ögmundur Jónasson
» Árið 2005sameinuðust
14 félagasamtök
og stofnanir um
að hvetja stjórn-
völd til að huga
að sérstöðu
vatns fyrir land,
þjóð og líf-
ríki …
Höfundur er formaður BSRB
og alþingismaður.
ÞAÐ er engu líkara en Agnes
Bragadóttir sé gengin af göflunum í
nýrri tegund Staksteina sem Mogg-
inn birtir nú reglulega á forsíðu og
fjalla aðallega um Samfylkinguna. Af
aðdáunarverðu virðingarleysi fyrir
grunnreglum blaðamennsku kallar
Mogginn hugrenningar Agnesar
„fréttaskýringar“.
Allir læsir Íslend-
ingar vita auðvitað að
Agnes er fremsti rann-
sóknarblaðamaður í
heimi. Best veit hún
það sjálf og sem betur
fer minnir hún les-
endur sína reglulega á
það. Sjálfur er ég bara
vesæll stjórn-
málamaður, og því ör-
lítið hégómagjarn. Það
kitlaði mig þessvegna
pínulítið þegar Agnes
trúði þjóðinni fyrir því í
„fréttaskýringu“ á for-
síðu laugardagsins að ég væri
„bragðarefur“ sem hefði reynt að
reka fleyg í samstarf Sjálfstæð-
isflokks og Framsóknar á dögunum.
Jæja, hugsaði ég, það tekur þá ein-
hver eftir að ég er að reyna að vinna
fyrir kaupinu mínu!
„Í fullkominni óþökk …“
Mér var þó ekki jafn dillað að sjá
fremsta rannsóknarblaðamann allra
heima spinna úr lausu lofti „heim-
ildir“ til að skálda upp grískt fjöl-
skyldudrama milli mín og minnar
ágætu svilkonu – sem Agnes kallar
jafnan svo. „Samkvæmt mínum
heimildum“ – staðhæfði hin guð-
umvísa Agnes – hafði vesalingur
minn haldið uppi fölskum einleik í
stjórnarskrármálinu við „litlar þakk-
ir“ Ingibjargar formanns, og „í full-
kominni óþökk flestra Samfylking-
armanna“.
Nú hefur Ingibjörg Sólrún fyrir
sitt leyti rassskellt Agnesi þannig á
forsíðu Moggans strax daginn eftir
að lengi mun undan svíða. Styrmir
hafði réttlætiskennd til að birta þar
efnislegt svar formannsins við hluta
af uppspunninni vitleysu verðlauna-
blaðamannsins. Eftir stendur hins
vegar fullyrðing Agnesar um að hún
hafi eftir „sínum heimildum“ að
áherslur þingflokksformannsins í
stjórnarskrármálinu hafi verið „í full-
kominni óþökk flestra Samfylking-
armanna“.
Nú ætla ég að halda því fram að
Agnes hafi engar heim-
ildir haft fyrir þessu.
Ég ætla að leyfa mér að
staðhæfa að Agnes hafi
skáldað þetta upp til að
bragðbæta hina lap-
þunnu naglasúpu sem
„fréttaskýringin“ var.
Jafnvel Pulitzerverð-
launahafar hafa orðið
uppvísir að slíku til að
komast á forsíður. Þótt
Agnes sé þeim auðvitað
öllum fremri féll hún í
þessa gryfju – og virðist
hafa skáldað upp heim-
ildir einsog hvern annan heilaspuna.
Þetta get ég fullyrt vegna þess að í
málinu eru liðlega tuttugu vitni.
Agnes getur yfirheyrt þau öll ef hún
vill. Frá því stjórnarskrármálið kom
upp á Alþingi og þangað til Sjálf-
stæðisflokkurinn gerði auðlinda-
ákvæðið afturreka inn í stjórn-
arskrárnefnd forsætisráðherra voru
haldnir óvenju margir fundir í þing-
flokki Samfylkingarinnar. Á öllum
var stjórnarskrármálið rætt. Sumir
voru haldnir einungis um það. Hver
einasti þingmaður Samfylking-
arinnar sem var í landinu tjáði sig um
málið í þeirri lotu. Sumir mörgum
sinnum, og nær allir á einn veg. Að-
eins einn tjáði sig einu sinni með
gagnrýnum hætti og það var um þá
áherslu sem ég lagði í fjölmiðlum við
lyktir málsins eftir að síðasta fundi
sérnefndar lauk. Einn reyndasti
þingmaður flokksins, Jóhann Ár-
sælsson, sem gegnum árin hefur öðl-
ast virðingu langt út fyrir flokksraðir
fyrir seiglu sína í slagnum um þjóð-
areign á auðlindum, sá ástæðu til að
kveðja sér hljóðs utan dagskrár í
upphafi eins fundarins til að hrósa
forystu flokksins fyrir tök hennar á
málinu.
Áskorun til Morgunblaðsins
Ég hef töluvert langlundargeð
gagnvart Mogga, sem er partur af
því landslagi sem ég ólst upp við og
þykir vænt um, en ég neita því ekki
að upp á síðkastið finnast mér skrif
blaðsins bera merki þrálátrar áráttu-
hegðunar þegar mín pólitíska fjöl-
skylda á í hlut. Hvað um það. Mogg-
inn fær ekki mótmælalaust að nota
mig sem barefli til að koma höggi á
Samfylkinguna eða formann hennar.
Agnes Bragadóttir kann hugsanlega
að telja að hún sé komin á stall guða
sem engar reglur gildi um. Það
breytir ekki hinu, að enginn, ekki
einu sinni fremsti rannsókn-
arblaðamaður allra tíma, getur leyft
sér að falsa veruleikann eða skálda
upp heimildir. Jafnvel Agnes Braga-
dóttir verður að byggja á heimildum
sem eru til annars staðar en í hennar
eigin hugskoti.
Ég ætla þessvegna að spyrja
Styrmi og Agnesi Bragadóttur í
fyllstu vinsemd: Telja þau sig enn
hafa heimildir fyrir því að áherslur
vesalings míns – eða einleikur ef þau
kjósa svo að kalla – hafi verið „í full-
kominni óþökk flestra Samfylking-
armanna“?
Maríónettan og meistarinn
Össur Skarphéðinsson gerir at-
hugasemdir við fréttaskýringar
Agnesar Bragadóttur
»Ég ætla að leyfa mérað staðhæfa að
Agnes hafi skáldað
þetta upp til að bragð-
bæta hina lapþunnu
naglasúpu sem „frétta-
skýringin“ var.
Össur Skarphéðinsson
Össur Skarphéðinsson er alþing-
ismaður og hefur verið ritstjóri
þriggja dagblaða.
Á DÖGUNUM las undirritaður
um atburð frá miðri nítjándu öld er
næturgestur á kotbæ einum gat
ekki sofið og varð þess vegna vitni
að því þegar lítill, horaður drengur
skreið úr holu sinni
inn í baðstofu og sat
á miðju gólfi milli
rúmanna, þangað til
húsráðandi sagði við
hann það sem er fyr-
irsögn þessa pistils.
Þess vegna hefur rit-
ari fyrirsögn skrifa
sinna á þennan veg,
að efni það sem
fjallað er um fær lík-
an skilning (ekki
sama) hjá yfirvöld-
um, og þarfir drengs-
ins hjá húsbónda.
Drengurinn var sjálfsagt niðursetn-
ingur, ég fæ ellilífeyri. Og af manni
einum, þar sem ég bar upp mín mál,
var ég í stríðnistón kallaður sveit-
arómagi. Þá gat ég ekki varist
þeirri hugsun að til væru á Íslandi
þeir sem hlynntir væru menning-
arbyltingunni í Kína, að enginn
mætti eiga neitt, þá ætti að berja á
honum.
Það er orðið langt síðan að sett
voru lög um framfærslu, krónur og
aura, svo að þeir sem ekki hafa mátt
til að skapa sér viðurværi gætu
samt lifað án þess að ganga á milli
betlandi eða nærast eingöngu af
góðvildinni. Allir skattborgarar í
marga áratugi hafa tekið þátt í
þessari gjörð yfirvalda, til að búa
öllum sem eiga möguleika á, að lifa,
en það var og er svo sannarlega
skorið við nögl. Því til staðfestingar
verð ég að segja sögu af sjálfum
mér, en í þessari grein ætla ég ekki
að rekja annað ranglæti sem snýr
að eldra fólki.
Ég var í marga áratugi bóndi og
tók vitanlega þátt í því sem ég hef
rakið, að reka þjóðfélag okkar. Svo
þegar vinnugetu minni fór að
hnigna það mikið að ekki var hægt
að halda öllu í lagi var
ákveðið að selja. Gamall
bóndi hefur skilning á
öllu öðru frekar en
standa í svoleiðis málum
en mér var sagt að það
þyrfti að borga af svo-
kölluðum söluhagnaði
rúm 38% til ríkisins. En
mér var aldrei sagt að
máli skipti hvað seljand-
inn væri gamall. En það
er einmitt erindi mitt til
ykkar sem lesið þetta og
verðið í sömu stöðu þeg-
ar þið farið frá búum
ykkar eða öðrum atvinnurekstri,
sem í mörgum tilfellum dugar bara
til að kaupa sér íveruhús, og ekkert
meira en það, því svo mikill er verð-
munur á fasteignum. Ef ég hefði
selt sextíu og sex ára eða yngri
hefði ég borgað þessi 38% en vegna
þess að ég var sextíu og sjö ára
voru það 48%. Ég fékk bréf frá
Tryggingastofnun á haustdögum
þess efnis að mér hefði verið of-
borgaður ellilífeyrir vegna tekna.
Tekna af sömu upphæðinni og ég
borgaði 38% skattinn af. Öryrkjum
hafa á sama hátt verið reiknaðir
aukaskattar, ef hægt er að ná ein-
hverju af þeim, sem birt hafa verið
ljót dæmi af. „Svona gerir maður
ekki.“ Að skattleggja aldraða og ör-
yrkja meira en aðra.
Flestir eru mér sammála um að
þetta sé öðru vísi en það á að vera,
margir hafa haft stærri orð en ég
um hvað þetta sé vitlaust. En svo
hafa sumir reynt að snúa út úr
þessu, með því að þetta sé öðruvísi
reiknað hjá Tryggingastofnun og
það sé ekki skattur. Þó biður stofn-
unin um að þetta sé borgað strax,
þar er starfsfólki gert að vinna
þetta svona, samkvæmt því sem lög-
gjafinn býr þeim í hendur. Sið-
menntaðar þjóðir hafa á margan
hátt reynt að búa fólki þolanleg lífs-
kjör með greiðslu af almannafé sem
allir taka þátt í, eftir því sem efni
leyfa, og sannarlega hefur það til
dæmis komið barnafjölskyldum til
góða, og engum sem ungur er finnst
lítillækkun að taka við þeirri hjálp.
Bara aldraðir fá sérstakt viðurnefni
að bera; ellilífeyrisþegar, sem mörg-
um þykir niðurlæging, því það fólk
man tal um vanvirðuna að þurfa lífs-
hjálp. Og þeir eru enn meðhöndlaðir
samkvæmt því eins og ég hef lýst.
Ég hef haft samband við fjóra
ráðherra um þetta. Og reynt mikið
til að ná sambandi við þann fimmta,
sem sagðist vera stolt af því sem
gert var fyrir gamla fólkið. „Hún er
ekki stolt af þessu,“ sagði aðstoð-
armaður ráðherra. Ekki til að leið-
rétta minn hlut því það er orðið að
veruleika gagnvart mér, heldur má
þetta ekki svona ganga að aldraðir
verði á milli þilja í þjóðfélaginu eins
og litli drengurinn sem minnst var á
í upphafi.
Skammastu upp í skotið þitt
Grétar Haraldsson frá Miðey »Ef ég hefði selt sex-tíu og sex ára eða
yngri hefði ég borgað
þessi 38% en vegna þess
að ég var sextíu og sjö
ára voru það 48%.
Grétar Haraldsson
Höfundur var bóndi í Miðey.