Morgunblaðið - 13.06.2007, Blaðsíða 14

Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
SÉRFRÆÐINGAR eru flestir sam-
mála um að eldflaugavarnarkerfi
það sem Bandaríkjamenn áforma að
koma upp í Austur-Evrópu geti tæp-
ast talist raunveruleg ógn við örygg-
ishagsmuni Rússa. Embættismenn
og sérfræðingar í málefnum Rúss-
lands telja hins vegar margir hverjir
að Vladímír V. Pútín Rússlandsfor-
seti og menn hans hafi komist að
þeirri niðurstöðu að nú sé nóg komið
af yfirgangi Vesturlanda; loforð hafi
verið svikin og litið sé á Rússland
sem sigrað stórveldi, sem ekki þurfi
að taka sérstakt tillit til.
„Löngu tímabært er að Banda-
ríkastjórn styðji Rússa í einhverju
máli eða taki að minnsta kosti einu
sinni tillit til afstöðu Rússa. Það hef-
ur ekki verið gert í 15 ár,“ segir
Vjastsjeslav Níkonov, stjórnmála-
ráðgjafi sem tengdur er valdakerf-
inu í Kreml, í samtali við dagblaðið
Financial Times. Ívan Safrantsjúk,
sérfræðingur við Stofnun hnattræns
öryggis, hugveitu í Moskvu, tekur í
sama streng; Rússar geti ekki leng-
ur látið nægja í samskiptum við
Vesturlönd að samkomulag ríki um
að vera ósammála.
Núverandi ráðamenn í Rússlandi
líta svo á, að síðustu 15 árin eða svo
hafi Rússar sætt sig við einhliða að-
gerðir Vesturlanda, einkum Banda-
ríkjamanna, á alþjóðavettvangi. At-
hugasemdir og andmæli Rússa hafi
verið að engu höfð.
Pútín og undirsátar hans telja að
loforð um að Atlantshafsbandalagið
(NATO) myndi ekki stækka til aust-
urs í kjölfar þess að veldi komm-
únismans hrundi til grunna í Mið- og
Austur-Evrópu hafi verið svikið.
Fyrrverandi leppríki Sovétmanna í
álfunni eru nú gengin í bandalagið
og hið sama er að segja um Eystra-
saltsríkin þrjú, sem forðum til-
heyrðu Sovétríkjunum. Rússar sýn-
ast gefa lítið fyrir að ríki þessi hafi
sótt um inngöngu í bandalagið af
fúsum og frjálsum vilja og ítrekað
hefur komið fram af hálfu ráða-
manna í Rússlandi að þeir telji Vest-
urlönd með þessu leitast við að ein-
angra Rússa um leið og sótt sé inn á
áhrifasvæði þeirra.
Mun fleiri atriði er að finna á
„kvörtunarlista“ rússneskra ráða-
manna. Þeir líta svo á að loftárásir
NATO á hersveitir Serba til að
stöðva átök í Kosovo-héraði í Serbíu
árið 1999 hafi verið ólöglegar. Hugs-
un þeirra er sú, að Vesturlönd hafi
með þessu viljað skaða Serba, trú-
bræður og bandamenn Rússa, og
svipta þá landi sínu. Stuðningur
Vesturlanda við að Kosovo hljóti
sjálfstæði miði að hinu sama.
Samstarfsvilji Pútíns
Pútín forseti varð fyrstur þjóðar-
leiðtoga til að setja sig í samband við
George W. Bush Bandaríkjaforseta
eftir árás hryðjuverkamanna á
Bandaríkin í septembermánuði
2001. Rússlandsforseti lýsti þá yfir
samstöðu með Bandaríkjamönnum í
baráttu við hnattrænu hryðjuverka-
ógnina. Rússar telja nú að tilraun
Pútíns til að leggja grunn að nýjum
og traustum samskiptum við Vest-
urlönd á grundvelli þessarar baráttu
hafi verið að engu höfð. Í stað þess
að byggja upp samband jafningja
hafi Bandaríkjastjórn skömmu síðar
ákveðið að segja einhliða upp ABM-
sáttmálanum frá 1972 um takmark-
anir gagneldflaugakerfa. Jafnframt
hafi Bandaríkjamenn stutt dyggi-
lega við bakið á öflum þeim sem
kölluðu fram „lýðræðisbyltingarn-
ar“ í Úkraínu og Georgíu. Talsmenn
rússneskra stjórnvalda hafa ítrekað
lýst yfir því að þar hafi verið á ferð
hópar stjórnarandstæðinga, sem átt
hafi samstarf við erlend „öfl“, vafa-
söm samtök og jafnvel útlæga, rúss-
neska auðmenn. Og innrásin í Írak
var framkvæmd þrátt fyrir mótmæli
Rússa og fleiri þjóða.
Pútín forseti hefur lýst yfir því að
verði bandaríska gagneldflaugakerf-
inu komið upp í Póllandi og Tékk-
neska lýðveldinu muni Rússar sjá
sig neydda til að miða á ný kjarn-
orkuvopnum sínum að skotmörkum
í Evrópu. Forsetinn hefur og lagt til
að stjórnstöð eldflaugavarnarkerfis-
ins verði komið fyrir í Azerbajdz-
han. Bush forseti hefur ekki hafnað
þeirri tillögu þótt hún sýnist hafa
fallið í grýtta jörð á meðal margra
herfræðinga vestra. Til greina þykir
einnig koma að gagnflaugarnar, sem
sagðar eru nauðsynlegar til að
bregðast við mögulegri ógn af hálfu
„útlagaríkja“, verði settar upp í
Bretlandi. Með því móti væri að
nokkru komið til móts við sjónarmið
Rússa í þessari hörðu deilu, sem
minnir um sumt á orðræðu kalda
stríðsins. Stjórnvöld í Búlgaríu lýstu
yfir því í vikunni að þau væru tilbúin
að taka við hluta evrópska „eld-
flaugaskjaldarins“. Virðast ráða-
menn í Búlgaríu líta svo á að með
því að ögra Rússum geti þeir treyst
enn sambandið við Bandaríkin. Það
er að sönnu hæpin og jafnvel hættu-
leg stefna.
Eldflaugadeilan er skýrasta birt-
ingarmynd versnandi samskipta
Rússa og Vesturlanda. Framtíð
Kosovo er trúlega mun erfiðara
ágreiningsefni en af ummælum
rússneskra fræði- og embættis-
manna má ráða að stjórnvöld eystra
hyggist ekki gefa eftir að þessu
sinni.
Er mælir Kremlarbænda yfirfullur?
Rússneskir embættismenn og sérfræðingar hafa áform Bandaríkjamanna um gagneldflaugakerfi í
Evrópu til marks um að áfram skuli fylgt stefnu skeytingarleysis um afstöðu og hagsmuni Rússa
Í HNOTSKURN
»Gert er ráð fyrir að rat-sjárkerfi verði komið fyrir
í Tékklandi og Pólverjar taki
við tíu skotpöllum fyrir varn-
arflaugar.
»Bandaríkjamenn ráða núþegar yfir slíku varn-
arkerfi. Þar vestra er að finna
tvær eldflaugastöðvar, í Kali-
forníu og Alaska. Talið er að
þær hýsi alls 16 skotpalla fyrir
gagnflaugar.
»Hermt er að vinna við rat-sjárkerfið í Tékklandi
hefjist á næsta ári. „Eldflauga-
skjöldurinn“ á að vera kominn
í gagnið fyrir árið 2012.
Reuters
Spenna Forsetar Rússlands og Bandaríkjanna á fundi leiðtoga helstu iðn-
ríkja í liðinni viku. Leikur Pútíns í eldflaugadeilunni kom Bush á óvart.
14 MIÐVIKUDAGUR 13. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Gazaborg. AP, AFP. | Hundruð hermanna palestínsku sam-
takanna Hamas réðust í gær gegn Fatah-hermönnum,
eftir að hafa gefið þeim tveggja stunda frest til þess að
yfirgefa bækistöðvar sínar á Gaza-svæðinu. Þetta útspil
Hamas stofnar viðkvæmu stjórnarsamkomulagi þeirra
við Fatah frá því í mars í bráða hættu.
Heimili bæði Mahmoud Abbas, forseta Palestínu og
leiðtoga Fatah, og forsætisráðherrans, Hamas-mannsins
Ismail Haniya, hafa orðið fyrir sprengikúlnahríð síðan
átökin hófust. Abbas sagði að þetta væri tilraun nokk-
urra Hamas-liða til valdaráns.
Nasser Khaldi, yfirmaður sveita Fatah á sunnanverðu
Gaza, sagðist vera í vörn og var ósáttur við Abbas. „Leið-
togar okkar eru veikir. Hamas er einfaldlega að yfirtaka
stöðvar okkar,“ sagði hann. Hamas og Fatah undirrituðu
sl. mánudag samning um vopnahlé – hinn sjöunda sem
þau hafa gert á undanförnum mánuði. Að minnsta kosti
sjö tugir manna hafa fallið síðastliðnar vikur í átökum
samtakanna, þar af 17 í gær og fyrradag.
Fyrirliðar Fatah hugðust funda í gær um samstarf
samtakanna tvennra. Að sögn breska ríkisútvarpsins,
BBC, héldu íbúar Gaza sig að mestu innandyra í gær.
Hörð átök á Gaza
Abbas forseti segir Hamas-liða ætla að reyna valdarán
„Að baða litla bangsamann …“
VIÐKUNNANLEGA ísbjarnarhún-
inum Knúti virðist líka það rétt
mátulega þegar hirðir hans baðar
hann í dýragarðinum í Berlín, þó að
kært sé milli þeirra félaga.
Knútur var heimalningur í dýra-
garðinum frá fæðingu í mars, og
hefur upp frá því verið vinsælasta
dýrið í garðinum.
AP
Haag. AFP. | Stríðsglæpadómstóllinn
í Haag hefur kveðið upp dóm í máli
Serbans Milan Martic vegna
grimmdarverka sem hann bar
ábyrgð á í Króatíu á tíunda ára-
tugnum. Hlaut Martic 35 ára fang-
elsi.
Krajina-hérað, þar sem Martic
hrifsaði til sín öll völd og stofnaði
sjálfstætt lýðveldi, var að mestu
byggt Serbum en var hluti af Kró-
atíu þegar Júgóslavía leystist upp.
Martic var fundinn sekur um þjóð-
arhreinsun, þ.e. ofsóknir gegn Kró-
ötum og öðrum íbúum héraðsins.
Eignir fólksins voru eyðilagðar eða
gerðar upptækar.
Einnig var Martic dæmdur fyrir
flugskeytaárás á Zagreb, höfuðborg
Króatíu. Sjálfstæði Krajinu lauk ár-
ið 1995 þegar her Króatíu lagði hér-
aðið undir sig á nokkrum dögum og
hrakti um leið tugþúsundir Serba á
brott til Serbíu.
Reuters
Ánægður? Martic brosti breitt áð-
ur en dómur var kveðinn upp.
Martic hlaut
35 ára
fangelsi
París. AFP. | Andstæðingar Nicolas
Sarkozy Frakklandsforseta reyna
nú ákaft að efla liðsandann og koma
í veg fyrir að flokkur hans, Samband
um þjóðarhreyf-
ingu (UMP) vinni
yfirburðasigur í
seinni umferð
þingkosninganna
á sunnudag. Þá
er kosið milli
tveggja efstu í
flestum kjör-
dæmum. Staða
UMP fyrir seinni
umferðina er
mjög vænleg, flokkurinn og banda-
menn hans fengu 45,5% atkvæða á
sunnudag og er spáð 383-501 sæti af
577 alls þegar báðum umferðum er
lokið. UMP er nú með 359 sæti.
Í seinni umferðinni hreppir sá
þingsætið sem fær flest atkvæðin í
umræddu kjördæmi. Helsti keppi-
nautur UMP, Sósíalistaflokkurinn,
er nú með 149 þingsæti en er spáð
60-185, óvissan er að sjálfsögðu mik-
il þar sem erfitt er að spá nokkru
um það hvernig þeir kjósendur muni
haga sér sem studdu í fyrri umferð-
inni frambjóðendur sem duttu út.
Miðjumaðurinn og forsetaframbjóð-
andinn Francois Bayrou, sagðist í
gær ekki ætla að verða við ósk
Segolene Royal, forsetaefnis sósíal-
ista í kosningunum nýverið, og ráð-
leggja flokksmönnum sínum að
kjósa sósíalista í seinni umferðinni.
„Ég mun ekki gefa stuðnings-
mönnum mínum neinar leiðbein-
ingar um það hvað þeir eigi að kjósa.
Ég ætla ekki að byrja þann leik,“
sagði Bayrou.
Hann fékk nær 19% í fyrri umferð
forsetakosninganna en flokkur hans,
Lýðræðishreyfingin, hreppti aðeins
7,6% atkvæða í fyrri umferð þing-
kosninganna um sl. helgi og er spáð
aðeins fjórum þingsætum. Þjóð-
arfylking hægri-öfgamannsins Jean-
Marie Le Pen galt afhroð og er ekki
spáð neinu þingsæti.
Sarkozy á
sigurbraut
Nicolas Sarkozy