Morgunblaðið - 13.06.2007, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. JÚNÍ 2007 27
i minnsti
na, álíka
í náttúru-
Árið 2005
ðnir fjöl-
nn eða um
breyting
viðskipta-
u skólun-
rskoðunar
kýrari af-
efur verið
um til há-
nemenda-
dreifingar
ilegt er að
kurra ára
hagslegri
menntun-
gð sé þörf
að vinnu-
afl og hugað að því hvort rétt sé að
efla sérstaklega kennslu í greinum
þar sem skortur er á fagmenntuðu
fólki,“ segir í úttektinni. Jafnframt
er minnt á að í nýlegri skýrslu
Efnahagssamvinnu- og þróunar-
stofnunar Evrópu (OECD) sé lagt
til að kennsla í raunvísindum, verk-
og tæknifræði verði efld hér á landi.
Sérstaklega er vikið að mikilli
fjölgun viðskiptafræðinema á und-
anförnum árum og telur Ríkisend-
urskoðun rétt að stjórnvöld láti
kanna með skipulegum og ítarleg-
um hætti arðsemi fjárfestingar rík-
isins í viðskiptafræðinámi. Hlið-
stæða athugun mætti gera varðandi
aðrar greinar.
Mikið brottfall hjá ríkisskólum
Í úttektinni kemur fram að brott-
fall háskólanema á árunum 2003-
2005 var á bilinu 19-57%, einkum
hjá ríkisháskólunum og langmest
hjá HÍ. Þetta veldur því að fjár-
munir nýtast ekki sem skyldi.
Ríkisendurskoðun leggur til að
stjórnendur ríkisháskólanna láti
gera ítarlega athugun á kostum
þess að takmarka inntöku nemenda
frekar en nú er gert, t.d. með
strangari inntökuskilyrðum eða
inntökuprófum. Þá láti yfirvöld
menntamála gera athugun á kost-
um þess að breyta reiknilíkani há-
skólanna þannig að framlög taki að
einhverju leyti mið af árangri nem-
enda á prófum og fjölda braut-
skráninga, líkt og gert er í ná-
grannalöndunum.
Að lokum leggur Ríkisendur-
skoðun til að yfirvöld menntamála
verði virkari en hingað til við að
safna og vinna úr upplýsingum um
starfsemi háskólanna.
Beinn kostnaður jókst um 39%
Í upphafi úttektarinnar er bent á
að kostnaður ríkisins vegna háskóla
jókst um 39% að raungildi milli ár-
anna 2000 og 2005 en þá er ótalinn
óbeinn kostnaður s.s. vegna Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna.
Árið 2000 fengu einkareknir há-
skólar 10% af beinum framlögum
ríkisins en 19% í lok þess. Á þessu
tímabili fjölgaði háskólanemum í
heild um 59% og hlutfallslega mest
hjá einkareknu skólunum. Um 10%
háskólanema stunduðu nám í einka-
reknu háskólunum árið 2000 en
22% árið 2005.
Hærra hlutfall í einkaskólum
Fram kemur að hlutfall nemenda
í einkaskólum sé hærra en í ná-
grannalöndunum. Vöxtur þessara
skóla komi m.a. fram í því að nem-
endum í félagsvísindum, þ.m.t. við-
skiptafræði og lögfræði, hafi fjölgað
hlutfallslega meira en nemendum
annarra greina en þeir voru rúmur
þriðjungur allra háskólanema árið
2005. Ríkisendurskoðun segir að
þetta sé mun hærra hlutfall en
þekkist annars staðar á Norður-
löndunum og skýringin sé sú að hér
reyni stjórnvöld ekki að stýra nem-
endafjölda einstakra greina nema
með óbeinum hætti, ólíkt því sem
gert er annars staðar.
Í úttektinni er m.a. bent á að í
Danmörku, Noregi, Svíþjóð og
Bretlandi ákveða stjórnvöld há-
marksfjölda nemenda í hverri grein
og þurfa umsækjendur að keppa
um lausu plássin. Í Hollandi geta
menntamálayfirvöld sett kvóta í
ákveðnum námsgreinum telji þau
þörf á því, s.s. vegna offramboðs á
háskólamenntuðu fólki í tilteknum
atvinnugreinum.
Töluverðar umræður hafa farið
fram um rekstrarumhverfi háskól-
anna. Í úttektinni kemur fram að
munur á rekstrarumhverfi einka-
rekinna háskóla og ríkisrekinna sé
að vissu leyti meiri hérlendis en í
nágrannalöndunum. Hér mega að-
eins einkareknir háskólar inn-
heimta skólagjöld í almennu námi
en þeir fá auk þess framlög frá rík-
inu til jafns á við ríkisháskólana.
„Hvergi í nágrannalöndunum er
hliðstætt fyrirkomulag,“ segir í út-
tektinni.
Eins og fyrr var sagt hefur
kostnaður ríkisins vegna háskóla-
náms aukist stórum skrefum á und-
anförnum árum eða úr 7,4 milljörð-
um árið 2000 í 10,4 milljarða árið
2005.
Árið 2000 nam kostnaður við há-
skólanám um 2,4% af heildarút-
gjöldum ríkisins en var kominn í um
3,3% við lok þess. Hlutdeild einka-
reknu skólanna, þ.e. Háskólans í
Reykjavík, Háskólans á Bifröst og
Listaháskóla Íslands, í þessum
kostnaði nærri tvöfaldaðist á tíma-
bilinu og fór úr 10% í 19%.
Háskólinn á Bifröst dýrastur
Ríkisendurskoðun bar viðskipta-
deildir íslensku háskólanna fjög-
urra saman við sambærilegar ein-
ingar fjögurra erlendra háskóla á
árunum 2004 og 2005 og sem fyrr
var horft til kostnaðar, akademískr-
ar stöðu og skilvirkni.
Erlendu skólarnir sem um ræðir
eru Viðskiptaháskólinn í Rotter-
dam í Hollandi (Rotterdam School
of Management), Viðskiptaháskól-
inn í Þrándheimi (Trondheim økon-
omiske høgskole), sem er hluti af
ríkisháskólanum í Syðri-Þrænda-
lögum í Noregi, Viðskiptaháskóli
ríkisháskólans í Umeå í Svíþjóð
(Handelshögskolan, Umeå uni-
versitet) og loks Whittemore-við-
skipta- og hagfræðiskólinn í Banda-
ríkjunum.
Þegar þessir skólar voru bornir
saman við íslensku skólana kom í
ljós að starfsmannakostnaður á
hvern fullskráðan nemenda var að
meðaltali langmestur hjá viðskipta-
deild Háskólans á Bifröst en næst-
minnstur hjá Háskóla Íslands.
Meðalkostnaður á hvert akadem-
ískt stöðugildi var mun hærri hjá
erlendu skólunum og var raunar
svipaður og hjá Háskólanum á Bif-
röst og þeim erlendu háskólum sem
höfðu lægstan slíkan kostnað.
Þá kemur fram að nemendur
voru að meðaltali 17-25 á hvert aka-
demískt stöðugildi í íslensku skól-
unum en 23-53 í þeim erlendu. „Má
því segja að erlendu skólarnir hafi
almennt nýtt vinnuafl kennara bet-
ur en þeir íslensku. Raunar var
hlutfallið hjá HÍ og HR svipað og
hjá tveimur af erlendu skólunum:
Umeå og Whittemore,“ segir í út-
tektinni.
Hlutfall doktorsmenntaðra
starfsmanna í akademískum stöð-
um reyndist yfirleitt hærra hjá er-
lendu skólunum en þeim íslensku.
Birt greinarígildi voru langflest
hjá skólanum í Rotterdam, næst-
flest í Þrándheimi en Háskóli Ís-
lands lenti í þriðja sæti. Fæstu grei-
naígildin voru hjá Umeå og
Háskólanum í Reykjavík en í út-
tektinni segir að sameining HR og
Tækniháskóla Íslands árið 2005
hafi þessi áhrif.
Það vekur nokkra athygli að mik-
ill meirihluti starfsmanna í föstum
akademískum stöðum hjá lagadeild
Háskólans á Akureyri var með
doktorspróf en í úttektinni er þess
getið að um helmingur þeirra var
erlendir skiptikennarar.
8 (  




9
/! 

.  (

!0
12
 
)!1
, !0

$
%
, !0


!)3
, !0


/)3!1 !
, !0


4  
 5 6
7 55
 8
 69
8
9
65
6
6
 6
8 7
65
 7
 9
6
 79
8  2 
$

- -

0 


:  
! %)  !
 
+!
!
& #
) )%
% 
  !
#, #7 #: #

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"
2 & 



!
& 


- .

;/ 

; 
; 
; 

*  
 68
59
 79<
898
8  8 8 8  59<
956
676
  ' 0
&"
*  


!
-
< - .

;/ 

; 
; 
; 

*  
82<
82<8
8269<
 25 2988
25 5
526 5277
5285
 52999
62787
62596
 # & 
& 

-  '=&

&< 
- 
<
; 
; 
; 

*  
5 9
58
   9
 5 56
58
 8
87
7 5>
 

 -

!
-
< -
; 
; 
; 

*  
=8
=7
=<
.
=
=
=
.5
=
=
=
.5
=5
=
=
.
2 & 



!
$  


- .

;/ 

; 
; 
; 

*  
279
27<
265
5
726
286
2  2 2995
275
 2669
2859
726
 2 
$

  - -
 
! =


:  
! %)  !
 
+!
!
#, #7 #: #

"

"

"
?@



<0
&"
!=&
!  
 
"
0

"

"

"
0

"

"
2 & 



!
& 


- .

;/ 

; 
; 
; 

*  
  87
 >8 >859?
?  88
9
 577
57
668
4
B<&"
*  


!
-
< - .

;/ 

; 
; 
; 

*  
2 82< 829<8
 >25< >72<?
?5 52 5286<
5266
 625
62 62658
 # & 
& 

-  '=&

&< 
- 
<
; 
; 
; 

*  
9
7
  >9 >6 ? >A
6
     8
  

 -

!
-
< -
; 
; 
; 

*  
=7
=
=7
.
>=7?
>=5?
?.5A
=
=
=
.5
=6
=8
=9
.
2 & 



!
$  


- .

;/ 

; 
 2< ( 729< 825
2 
$

<
&" - -

0
:  
! %)  !
 
+!
!
#, #7 #:

"

"

"

"

"

"

"

"

"
2 & 



!
& 


- .

;/ 

; 
; 
; 

*  
8 5 9   <89
2  8
597
95
5
8<
0
&"
*  


!
-
< - .

;/ 

; 
; 
; 

*  
8259
82< 526
 827<
2 266
4 5296
628
625  # & 
& 

-  '=&

&< 
- 
<
; 
; 
; 

*  
97
5 9
8  5>
 

 -

!
-
< -
; 
; 
; 

*  
=<
=8
=
.
=
=
=
.
=7
=8
=<
.
2 
$

 

! =tilvikum af ellefu
“ segir Ágúst um háan kostnað Háskólans á
t miðað við hina háskólana í úttektinni.
ð lítum á þessa skýrslu sem mikilvægt framlag
ræðu um að efla gæði háskólastarfs hér á landi
num nota niðurstöðurnar til að efla okkur á
t enn frekar.“ segir Ágúst og bætir við að einn-
thyglisvert í skýrslunni að íslenskir háskólar
ágætlega út miðað við erlenda háskóla og hvetji
enska háskóla til að halda áfram að gera vel.
drög skýrslunnar mjög
ugðin lokaniðurstöðum
Grönfeldt, rektor Háskólans í Reykjavík, vildi
á sig um málið að svo stöddu, hún var ekki bú-
kynna sér úttektina nógu vel til að geta tjáð sig
ðurstöður hennar.
ann Hlíðar Harðarson, markaðsstjóri Háskól-
ð Reykjavík, sagði að deildarforsetar og rektor
du bíða með að tjá sig efnislega þar til þau
kynnt sér skýrsluna betur og einnig þar til
gar fengjust á því hvers vegna frumdrög
unnar væru svo mjög frábrugðin lokanið-
um hennar eins og raunin væri og hvaða for-
r hefðu breyst í millitíðinni. Skýrslan væri í
m atriðum frábrugðin fyrstu drögum.
ðgengill rektors Háskólans á Akureyri, Guð-
ur Heiðar Frímannsson, vildi ekki tjá sig um út-
a fyrr en hann væri búinn að kynna sér hana
en rektor skólans er í sjúkraleyfi.
skýrslunni
óttir
Ágúst
Einarsson
Svafa
Grönfeldt
Í HNOTSKURN
» Við undirbúning úttekt-arinnar leitaði Ríkisend-
urskoðun m.a. til hollenskrar
rannsóknarstofnunar.
» Akademískur starfs-maður er sá sem hefur
kennslu og/eða rannsóknir
að aðalstarfi. Þetta geta ver-
ið bæði fastráðnir og laus-
ráðnir starfsmenn sem hafa
meira en 50% starfshlutfall.
» Akademískt stöðugildi erígildi akademísks starfs-
manns í fullu starfi í heilt ár.
» Fullskráður nemandi erígildi eins nemanda sem
skráður er í fullt nám.
» Birt greinarígildi er rit-smíð akademískra starfs-
manna með rannsókn-
arskyldu. Einnig ritsmíðar
þar sem starfsmaðurinn er
meðhöfundur.
» Efnið verður að vera ísamræmi við skilgrein-
ingar OECD á rannsóknum.
» Starfsmannakostnaðurer allar greiðslur vegna
starfsmanna.
sjö sinnum í öðru sæti  Háskólinn á Akureyri og Háskólinn á
fa að setja lágmarkskröfur um menntunarstig háskólakennara
 Meira á mbl.is/ítarefni