Morgunblaðið - 26.06.2007, Page 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NÓG KOMIÐ
Umferðarmenning á Íslandivirðist fara hríðversnandi.Hraðinn er oft með ólíkindum
og virðast ökumenn ekki átta sig á að
þeir stefna ekki aðeins sjálfum sér í
hættu, heldur einnig farþegum sínum
og lífi og limum annarra, sem fyrir til-
viljun verða á vegi þeirra. Samkvæmt
upplýsingum Umferðarstofu fjölgaði
alvarlegum umferðarslysum um 60%
á fyrstu fjórum mánuðum þessa árs
miðað við sama tímabil árið 2006.
57,5% fleiri slösuðust alvarlega á
fyrsta þriðjungi þessa árs, en á sama
tíma í fyrra.
Minniháttar slysum fjölgaði einnig,
en þó minna, eða um tæplega 40%, og
slösuðum um 35%. Banaslysum hefur
þó fækkað. Tvö banaslys urðu á þess-
um tíma, en í fyrra voru þau fimm.
Hópur hjúkrunarfræðinga, sjúkra-
flutningamanna og slökkviliðsmanna
mun í dag ganga milli tveggja sjúkra-
húsa í Reykjavík til að vekja fólk til
vitundar um þau alvarlegu umferðar-
slys, sem verða á Íslandi á sumrin, og
einnig verður gengið á Akureyri. Að
göngunni stendur fólk sem hefur ár
eftir ár horft á afleiðingar umferðar-
slysa og því er nóg boðið.
Ef til vill er það svo að þegar töl-
fræðin er komin á blað missa upplýs-
ingar slagkraftinn. Í hugum þessa
fólks eru slysin í umferðinni ekki töl-
fræði, heldur hryllilegur veruleiki.
Bríet Birgisdóttir hjúkrunarfræðing-
ur sagði þegar gangan var kynnt í
Morgunblaðinu á föstudag: „Fólk
upplifir sig svo öruggt í bílunum sín-
um, með öryggispúðana allt um kring.
En þegar við fáum sjúklingana til okk-
ar blasir oft allt annar veruleiki við.
Fólk kann að virðast lítið slasað, jafn-
vel blæðir ekki úr því. En þegar rann-
sóknir hafa farið fram kemur annað í
ljós. Ef hraðamælirinn sýnir 120 þá er
líkami okkar á sama hraða. Lendir þú
í árekstri á þessum hraða, þá fær lík-
aminn skell á sama hraða. Inni í höfð-
inu er heilinn, hann skellur á höfuð-
kúpunni og þar eru engir loftpúðar.“
Bríet segir mikla áverka geta hlotist
af slíku og margir nái sér aldrei af
þeim. „Í kviðarholinu gerist það sama,
æðar rofna og blæðingar verða. Þetta
gerist á augabragði. Hægið á ykkur.
Við viljum ekki fleiri svona slys.“
Soffía Eiríksdóttir hjúkrunarfræð-
ingur sagði: „Sumarið er tími birtu,
sólar og gleði – en sumarið er líka tími
hjá okkur þegar við fáum sting í mag-
ann þegar við heyrum í þyrlunni eða
sírenunum. Þá hugsum við: Hvað hef-
ur nú gerst? Það situr mikill kvíði í
okkur. Þess vegna viljum við helst
ekki fleiri viðskiptavini í sumar.“
31 maður lést í umferðinni 2006.
Fjölgun slysa í upphafi árs er ugg-
vænleg. Bílar eru ekki leikföng. Öku-
menn þurfa að átta sig á að umferðin
er dauðans alvara. Minnstu mistök
geta kostað örkuml eða bana. Gangan
í dag hefst við sjúkrabílamóttöku
Landspítalans við Hringbraut og
þyrlupall Fjórðungssjúkrahússins á
Akureyri klukkan fimm. Skilaboðin
eru skýr og þau verða að komast til
skila: Það er nóg komið.
FAGÞEKKING Í STAÐ TÍSKUSVEIFLNA
Upphaf raunverulegs áhuga áhúsavernd meðal almennings á
Íslandi má að miklu leyti rekja til
Torfusamtakanna. Barátta þeirra á
sínum tíma fyrir endurreisn þeirrar
götumyndar sem nú setur svo sterk-
an svip á Lækjargötu, hefur vita-
skuld sannað að samtökin höfðu rétt
fyrir sér og að hlúa ber að þeim verð-
mætum sem liggja í húsagerðarlist
eins og hún hefur þróast hér á landi –
í athyglisverðu samhengi við það
samfélag sem hún þjónaði. Torfusam-
tökin hafa á síðustu misserum enn
efnt til umræðu um þá menningararf-
leifð sem liggur í gömlum húsum, en
almenningur leggur þó helst við eyr-
un þegar hætta er á að hús séu rifin
eða færð til. Sá þáttur sem snýst um
endurgerð og viðhald húsa hefur vak-
ið minni áhuga.
Því bera að fagna því framtaki
Minjasafns Reykjavíkur að opna
fræðslustofu um viðgerð og endur-
gerð eldri húsa, sem sagt var frá í
Morgunblaðinu sl. sunnudag. Verk-
efnið er unnið í samvinnu við Húsa-
friðunarnefnd ríkisins og IÐUN-
fræðslusetur, en markmiðið er að
þarna geti allir nálgast faglegar upp-
lýsingar á þessu sviði.
Fyrir nokkrum áratugum var al-
gengt að gömul hús væru miskunn-
arlaust færð í nýjan búning – að þau
væru dubbuð upp í samræmi við
tískustrauma sem stundum náðu ekki
nema til framhliðanna. Eftir að slík
eyðilegging á byggingararfleifðinni
lagðist af var enn haldið áfram í öðr-
um skemmdarverkum; krosspóstum
skipt út fyrir heila glugga, hús klædd
óviðeigandi klæðningum, steinkast á
ytra byrði málað, þökum lyft og við-
byggingum bætt á án tillits til þeirra
lögmála sem húsin voru upprunalega
byggð eftir. Í dag vantar enn nokkuð
uppá að virðing fyrir því upprunalega
sé næg, ekki síst innanhúss.
Sem betur fer er þó miklu meiri
áhugi á viðeigandi viðhaldi eldri húsa
en áður. Fólk er farið að átta sig á því
að hús ber að varðveita samkvæmt
fagurfræðilegum og byggingarsögu-
legum stöðlum, en ekki tískusveiflum
eða smekk. Enda getur verðmæti
húsa lækkað stórlega ef þau eru end-
urnýjuð með röngum hætti – og þá er
ótalin rýrnun á menningarsögulegum
verðmætum samfélagsins.
Eins og Dagný Guðmundsdóttir
sagði í Morgunblaðinu á sunnudag, er
fólk farið að átta sig á því að ekki dug-
ar að „gera [hús] bara sætt. [...] við-
gerðin snýst um miklu meira og er í
rauninni sérstakt fag“. Með þessu
fræðslusetri verða mikil umskipti í
aðgengi að upplýsingum fyrir þá fjöl-
mörgu sem sinna og hafa áhuga á við
haldi gamalla húsa. Líkurnar á því að
byggingararfleifðin verði varðveitt
með viðunandi hætti aukast um leið –
og sömuleiðs virðing umhverfisins
fyrir gömlum byggingum sem hefur
verið sómi sýndur.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Susie Rut fæddist á Valentínusardag 1985. Hún var
fljót í heiminn og nú hófst 10 mánaða vaka því Susie
svaf lítið. Það er því varla furða að þegar ég hélt á
henni við gluggann í Goðatúninu fimm til sex mánaða
gamalli og sagði „kisa“ þá kom svar: „tis“. Á jólunum
gekk hún kringum jólatréð og talaði og talaði.
Í hönd fóru hamingjuárin hennar. Hún var læs 2
ára gömul, allæs 3 ára og las og lék sér. Þá urðu til
skrýtin orð eins og „götustelpuljós“ (ljósastaur). Árin
þar sem Susie sagðist halda að Lusie, tíkin hennar
Guðrúnar systur, afgreiddi í búð af því að hún Lusie
var svo skynsöm. Árin sem ég sagði henni sögur af
hundunum úr sveitinni og lauk einni með orðunum
„det var nú det“. „Af hverju ert þú að tala dönsku,
Vaskur minn?“ Síðan komu fjögur yndisleg ár í Ísaks-
skóla hjá Sigrúnu þar sem skólaslitin með söng
gleymast ekki. Undir lok skólagöngunnar í Ísaksskóla
fóru að koma hringingar frá bókasafninu: „Það er hér
lítil stúlka að biðja um Tolstoj, á hún að taka hana?“
En það voru ský við sjóndeildarhringinn, svört ólgu-
ský. Hún hóf nú nám við Miðskólann. Hún pirraði
fyrsta kennarann sinn þar með athugasemdum og
spurningum og dró jafnvel í efa það sem sagt var.
Skólastjórinn sendi hana hins vegar í greindarpróf.
Susie Rut mældist greindari en langflest okkar, langt-
um greindari.
Hringingin úr skólanum sagði að ekki væri allt sem
sýndist. Susie er þjófur! Hún stelur peningum frá for-
eldrum sínum og öðrum og slær um sig með sælgæti í
skólanum. Nú varð að beita hana viðurlögum og aga,
bæði í skóla og á heimili. Hún virtist ekki aðlagast í
skólanum og grúfði sig yfir bækur, m.a.s. Dostojevskí.
Það var ekki fyrr en miklu seinna, langtum seinna, að
hún sagði okkur að hún hefði notað sælgætið til að
blíðka kvalara sína. Allir brugðust henni, mest ég.
Skilningsskortur og hugleysi er synd og syndir feðr-
anna munu koma niður á börnunum.
Úr Miðskólanum kom Susie með kramið hjarta og
slíkt hjartasár skilur eftir ör sem aldrei hverfa.
Seinna þegar hún Susie bjó til lista yfir þá sem hún
ætlaði að fyrirgefa var að lokum eitt nafn eftir á list-
anum; nafn þeirrar sem hafði sig mest í framm
Unglingsárin voru Susie erfið. Hún sinnti ek
inu, en tók góð próf með stuttum skorpulestri.
var reið og einþykk og er þá fátt talið. Um þet
orti hún ljóð. Hún byrjaði í MR, sem hún fór í
vegna, og þá byrjaði „spíttið“. Það liðu ekki ne
mánuðir þar til hún fór í meðferð.
Meðferð á Íslandi var fyrirbæri sem væntan
átti ekki marga sína líka. Þar ægði þá öllum sa
ungum og öldnum, körlum og konum. Þar var
valinn staður fyrir menn til að hvíla sig á neysl
skamma hríð, slá tvær flugur í einu höggi; hvíl
finna stúlku í framhaldið þegar út væri komið.
höfðu menn símasamband og þurftu því ekker
staklega að einbeita sér að meðferðinni og gátu
vel látið færa sér sitt lítið af hverju, enda lærð
að sprauta sig í sinni fyrri meðferð og kynntist
fíni í þeirri síðari. Morfín varð hennar fíkn. Ne
tímabilið varð stutt, en hart. Rétt rúmlega 18 á
gekk hún í AA og bjó í 12 spora húsinu. Hetja
ið ber á í baráttunni við eiturlyfin, sem heitir J
bergsson, reyndist okkur og Susie ómetanleg s
Og svo varð aftur bjart. Þegar eitrið sleppti
unum varð hún aftur blíð og góð og hlý og gefa
aftur yndisleg. Og hún hóf fullt starf með nám
gendeild Landspítalans. Að lokum dró hún úr
og tók stúdentspróf með góðum árangri á einu
með vinnu.
Snemma vors fór hún til langdvalar í Mexíkó
ná fullum tökum á spænsku í háskólanum þar
hún færi til frekara náms. Hana langaði mest a
læknir.
Dvölin varð endaslepp. Hún fann varnirnar
bresta fjarri stuðningi og flýtti sér heim. Hún
alvarlega sýkingu þegar heim var komið og þu
spítalavistar við og veikindin urðu alvarleg me
urteknum áföllum. Hún og við öll þekktum lífs
una. Verkjalyfin sem hún varð að fá væru neis
sem myndi kveikja morfínfíknina. En innan ve
spítalans yrði hún samt örugg. Strax að dvölin
inni færi hún í afeitrun og sólin myndi aftur sk
Susie Rut
Eftir Ylfu Kristínu K. Árnadóttur
ylfa@mbl.is
Rektorar háskólannatveggja, ásamt forsetaraunvísindadeildar HÍ,undirrituðu samstarfs-
samninginn í gær. Um er að ræða
sameiginlegt BA-nám í sjávar- og
vatnalíffræði. Markmið námsins er
að mennta líffræðinga með yfir-
gripsmikla þekkingu á líffræði sjáv-
ar og ferskvatns en námið verður í
alþjóðlegu samstarfi og að hluta til
kennt á ensku.
„Þetta er ákveðinn tímamóta-
samningur,“ segir Kristín Ingólfs-
dóttir, rektor Háskóla Íslands.
„Þetta er í fyrsta sinn sem við ger-
um samning við innlendan háskóla
um sameiginlega prófgráðu og þetta
er gert til að gefa stúdentum kost á
sem allra bestu námi.“
Nám í Reykjavík og Skagafirði
Námið felur í sér mikla sérstöðu
að því leyti að nemendur munu
stunda nám bæði í Reykjavík og í
Skagafirði. Fyrstu tvö ár námsins
munu nemendur nýta breiðan grunn
námskeiða og kennslu í líffræði við
Háskóla Íslands og á lokaárinu fá
þeir aðgang að nýrri og fullkominni
aðstöðu við Hólaskóla á Sauðárkróki
til rannsókna á lífríki ferskvatns og
sjávar.
„Við höfum fundið fyrir mjög
miklum áhuga á þessu námi,“ segir
Skúli Skúlason, rektor Háskólans á
Hólum og segir það afar mikilvægt
að byggja upp nám sem er eftirsótt
af Íslendingum jafnt sem útlending-
um. Hann segir Háskólann á Hólum
þegar vera í heilmiklu rannsóknar-
samstarfi við fjölmarga erlenda há-
skóla og því séu þeir ekki á byrj-
unarreit hvað þennan samning
varðar. „Þessi samningur er
skemmtilega tímabær þegar Íslend-
ingar eru með aukinn áhuga á um-
hverfismálum, á því að auðlindir
sjávar og vatna séu nýttar vel og á
réttan hátt. Umræðan um kvótamál-
in útskýrir mikilvægi þess að auka
þekkingu og menntun í landinu.“
Í samningnum milli skólanna er
gert ráð fyrir að komið verði á fót
kennslusamstarfi, nemendaskipt-
um, sameiginlegum námsleiðum og
prófgráðum. Samningurinn er liður
í framkvæmd stefnu Háskóla Ís-
lands um að efla samstarf við inn-
lenda skóla og rannsóknastofnanir
til að stuðla að árangri íslenskra vís-
indamanna á tilteknum
Hann er jafnframt þáttur
Háskólans á Hólum um að
þjóðlega viðurkennd háskól
sem stundar kennslu og
rannsóknir.
Hægt að bjóða
framúrskarandi nám
Ný lög tóku gildi síðast
sem gera háskólum á Ísland
sinn kleift að bjóða upp á
inlega námsgráðu. Að sögn
ar hafa skólarnir unnið sam
á ýmsan hátt og með nýju
kom það nokkurn veginn
sér að farið var að ræð
leikann á samstarfi. „Á svið
og vatnalíffræði hefur hvor
sína sérstöðu og með því
höndum saman er hægt
nemendum framúrskarand
þessu sviði.“
Hvað varðar samstarf við
ann á Hólum á öðrum svið
Samstarf háskóla
með sameiginlegu
Samningur um samstarf
Háskóla Íslands og Há-
skólans á Hólum var
undirritaður í gær, hinn
fyrsti sinnar tegundar. Í
haust verður boðið upp á
sameiginlegt grunnnám
í sjávar- og vatnalíf-
fræði.
Menntun Hörður Filippusson, deildarforseti raunvísindadeildar
Skúlason, rektor Háskólans á Hólum, við undirritun samstarfssa