Morgunblaðið - 30.06.2007, Blaðsíða 29

Morgunblaðið/RAX
Kveðinn upp Dómendur í Baugsmálinu; Jón Finnbjörnsson, Arngrímur Ísberg og Garðar Valdimarsson.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
Í kjölfar þess að HéraðsdómurReykjavíkur sýknaði nýveriðJón Ásgeir Jóhannesson,fyrrverandi forstjóra Baugs
og núverandi stjórnarformann, af
ákæru um meintar ólögmætar lán-
veitingar í Baugsmálinu svonefnda
hafa vaknað spurningar um hvort
ekki þurfi að endurskoða lög um
hlutafélög. Viðmælendur Morgun-
blaðsins segja ljóst að dóms
Hæstaréttar sé beðið með óþreyju.
Héraðsdómur, skipaður Arn-
grími Ísberg dómsformanni, Jóni
Finnbjörnssyni og Garðari Valdi-
marssyni, komst að þeirri niður-
stöðu að Baugur hefði í fjórum til-
vikum brotið gegn ákvæðum 104.
gr. hlutafélagalaga. Sökum þess að
verknaðarlýsing í téðri grein lýtur
ekki að athöfnum einstaklings
heldur hlutafélags, auk þess sem í
refsiheimild er ekki getið verkn-
aðarlýsingar – en vísað í 104. gr. –
var hins vegar óhjákvæmilegt að
sýkna Jón Ásgeir af þeim liðum.
Líkt og Gestur Jónsson, verjandi
Jóns Ásgeirs, benti á í Morgun-
blaðinu í gær segir ekkert um
ábyrgð skjólstæðings hans í dómn-
um og er hann algjörlega sýkn
saka. Sú spurning vaknar hins veg-
ar hver beri ábyrgð á gjörðum
hlutafélaga, samkvæmt hluta-
félagalögum.
Fræðileg tískubóla?
Við aðalmeðferð vegna þeirra níu
ákæruliða sem vísað var aftur í
Héraðsdóm Reykjavíkur til efnis-
meðferðar kom settur saksóknari,
Sigurður Tómas Magnússon, inn á
hugtakið „fræðileg tískubóla“, þeg-
ar hann lýsti áliti dómsins á refsi-
heimildinni, og sagði hana alls ekki
óskýra.
Stefán Már Stefánsson lögfræði-
prófessor vann að samningu lag-
anna auk þess sem hann hefur ritað
bækur um hlutafélög og einka-
hlutafélög. Hann segist aðspurður
vona að þessum hluta málsins verði
áfrýjað, ekki vegna sakborninga,
sem séu aukaatriði, en fremur til
þess að Hæstiréttur taki á túlkun
laganna. „Ég segi fyrir mig að það
er enginn vafi á því að samasem-
merki er á milli hlutafélaga og
stjórnenda, þ.e. að stjórnendur geti
ekki misskilið að það sem gert er á
vegum hlutafélaga þeirra geti
hugsanlega bakað þeim refsi-
ábyrgð.“
Lögin tóku gildi árið 1995 og
Stefán segir að Alþingi hafi litið svo
á að um fullnægjandi refsiheimildir
væri að ræða. Þegar hann er spurð-
ur um hvað geti hafa breyst á þess-
um tólf árum segir Stefán að ekk-
ert hafi í raun breyst „nema að
ákveðin hugtök og stefnur detta
svolítið í tísku. Núna er í tísku að
krefjast mjög skýrra laga í öllum
refsiréttarmálum. Það er vegna
þess að menn segja sem svo að
borgararnir verði ekki gripnir í
refsiréttarlegum skilningi nema
lögin séu alveg skýr. Svo ganga
menn pínulítið of langt.“
Stefán segir ákall um skýrleika
vera í takt við meginreglur sem
þekktar eru í Evrópu og Evrópu-
réttinum um skýrleika heimilda.
„Þetta er sama hugsun og liggur á
bakvið það að birta lög. Það er auð-
vitað nauðsynlegt að birta lög til
þess að borgararnir skilji og þekki
hegðunarmunstrið sem þeir eiga að
fara eftir. Í refsimálum gildir þetta
einkum og sér í lagi. Þetta er und-
irstaðan.“
Dómar hafa fallið í Danmörku
þar sem reyndi einmitt á sambæri-
lega lagagrein og refsiheimild og
þar var komist að þeirri niðurstöðu
að einstaklingur bæri ábyrgð á
gjörðum hlutafélags. Spurður um
hvort hlutafélagalög á Norðurlönd-
um séu að einhverju leyti skýrari
en hér á landi segir Stefán að
dönsku og norsku lögin séu að upp-
lagi eins.
Hann tekur undir það með blaða-
manni að nauðsynlegt reynist að
breyta lögunum ef Hæstiréttur
staðfestir dóm Héraðsdóms
Reykjavíkur. „Þá verðum við að
skýra textann betur. En þetta end-
ar þá kannski með því að við end-
um inni í þýsku lagaumhverfi. Það í
sjálfu sér er í lagi en einhvern tím-
ann var sagt að æðsti stjórnskip-
unardómstóll Þýskalands hefði
skrifað tuttugu blaðsíður um hvað
væri flutningalest. Við lendum í
þessu umhverfi ef við heimtum allt-
af ítarlegri og ítarlegri atriði.“
Endurskoðuð löggjöf inn á
þingið við fyrsta tækifæri
„Viðbrögð mín eru í raun þau að
við bíðum eftir að Hæstiréttur fjalli
um málið og hver niðurstaða hans
verður. En það blasir við að ef hann
kemst að sömu niðurstöðu þarf að
skýra þessi lög og endurskoða
mjög vandlega,“ segir Björgvin G.
Sigurðsson viðskiptaráðherra
spurður út í dóm Héraðsdóms
Reykjavíkur á fimmtudag þar sem
komist var að þeirri niðurstöðu að
refsiheimildir væru ekki nægilega
skýrar til þess að hægt væri að
sakfella einstakling fyrir ólögmæt-
ar gjörðir hlutafélags.
Björgvin segir að af dóminum
megi ráða að lögin séu augljóslega
ekki nægilega skýr. Verði það stað-
fest er það í sjálfu sér óviðunandi.
„Við munum því fara mjög gaum-
gæfilega í gegnum þetta og miða að
því að koma með endurskoðaða lög-
gjöf inn á þingið við fyrsta tæki-
færi. Þetta hefur gífurleg áhrif á
stóran og viðkvæman málaflokk og
það blasir við að algjörlega óvið-
unandi er að lögin séu svo óskýr,
valdi svo miklum deilum og óljós-
um erindrekstri í dómskerfinu. Ég
mun beita mér fyrir því að farið
verði mjög hratt og örugglega í
endurskoðun á lögunum.“
Einföld endurskoðun?
Spurður hvort ekki sé tiltölulega
einfalt að bæta við málsgrein þar
sem segi að með hlutafélögum sé
átt við stjórnendur þeirra, eða gera
álíka breytingu, segir Björgvin að
rétt sé að ekki þurfi að taka langan
tíma að fara yfir málið. „Endur-
skoðunin þarf ekki að taka langan
tíma eða vera yfirgripsmikil en það
er nauðsynlegt að fram fari vönduð
yfirferð á lögunum. Það þarf að
fara fram alvarleg umræða um
hvað má betur fara, en þetta til-
tekna atriði þarf þó ekki að vera
flókið í meðförum þingsins. Þetta
er mikilvægt mál og við munum
fara vel yfir það á allra næstu dög-
um og vikum.“
Þegar Björgvin er spurður hvort
honum þyki 104. gr. laga um hluta-
félög og refsiheimildin óskýr svar-
ar hann: „Nei, í sjálfu sér ekki. En
það þarf að taka af öll tvímæli um
þetta mál, af því þetta varðar bæði
einstaklinga og fyrirtæki og það
má ekki leika neinn vafi á þessu.“
Hver ber ábyrgð á
gjörðum hlutafélaga?
 Í tísku að krefjast mjög skýrra laga í refsiréttarmálum
 Viðskiptaráðherra mun beita sér fyrir endurskoðun laga
Í HNOTSKURN
»Héraðsdómur Reykjavík-ur komst að þeirri nið-
urstöðu að vegna óskýrra
refsiheimilda væri ekki hægt
að sakfella forstjóra Baugs
fyrir brot félagsins á lögum
um hlutafélög.
»104. gr. hlutafélagalagatekur aðeins til athafna
hlutafélaga en ekki ein-
staklinga.
Stefán Már
Stefánsson
Björgvin G.
Sigurðsson
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. JÚNÍ 2007 29
ná yfir 200
lkynning-
ar. Regla
0 við end-
at á um-
ilkynning
rk Skipu-
hvort við-
að undir-
isáhrifum
ktarfram-
kvæmdir hafa verið tilkynntar til
Skipulagsstofnunar hingað til. Þær
voru frá 25 hekturum á verndar-
svæðum og allt upp í 415 hektara í
landi Silfrastaða í Akrahreppi.
Stofnunin hefur hins vegar aldrei
komist að þeirri niðurstöðu að skóg-
ur skuli sæta mati á umhverfisáhrif-
um.
Spægipylsuaðferðin
Hólmfríður segir það vel þekkt
við mat á umhverfisáhrifum að þeg-
ar stærðartakmarkanir af einhverju
tagi séu settar á framkvæmdir
reyni framkvæmdaraðilar að af-
marka sig rétt við þau stærðarmörk
sem sett eru, í minni en fleiri fram-
kvæmdum. Þetta segir hún að kall-
ist stundum „salami-slicing“ erlend-
is, eða spægipylsuaðferðin upp á hið
ástkæra ylhýra. Framkvæmdin sé
þá skorin niður í sneiðar og hver
sneið metin fyrir sig en heildin ekki.
Því vaknar sú spurning hvort
hægt sé að koma stórum skógum
framhjá tilkynningarskyldu af því
að þeir eru skipulagðir og reknir í
einingum rétt undir 200 hekturum
hver.
Traust frekar en eftirlit
Hólmfríður segir þetta velta á ná-
lægð skóganna hvers við annan. Séu
þeir fjarlægir hver öðrum verði
áhrif þeirra alltaf metin sjálfstætt
en í mikilli nálægð geti talist eðlilegt
að horft sé til samverkandi áhrifa
þeirra á umhverfið og þeir því sam-
an talist tilkynningarskyldir til
Skipulagsstofnunar. Hún segir ekk-
ert sérstakt eftirlit haft með því að
allar tilkynningarskyldar fram-
kvæmdir berist inn á borð stofnun-
arinnar. „Sveitarfélögin eru skipu-
lagsvald og leyfisveitendur í héraði
og við verðum bara að treysta því að
þar sé farið eftir lögum,“ segir hún.
Skógarnir skipta hundruðum
Landshlutabundin skógræktar-
verkefni á vegum Skógræktar rík-
isins eru Norðurlandsskógar, Hér-
aðs- og Austurlandsskógar,
Vesturlandsskógar, Skjólskógar á
Vestfjörðum og Suðurlandsskógar.
Fjölmargir skógarbændur starfa
innan vébanda þeirra verkefna og
má sem dæmi nefna að innan Suður-
landsskóga eru 250 lögbýli, á Hér-
aði og Austurlandi tæplega 160 býli
og á Vesturlandi hafa verið gerðir
samningar við 104 skógarbændur.
Skógræktarverkefni skipta því
hundruðum, jafnvel þótt verkefni
skógræktarfélaga og áhugamanna
séu ótalin.
Alltaf tilkynnt
Þeir fulltrúar landshlutabundnu
verkefnanna sem tal náðist af sögðu
jarðir með skóga yfir 200 hekturum
flestar frá því fyrir árið 2000, en ein
og ein hafi farið yfir markið eftir að
reglan var sett og þá alltaf verið til-
kynnt til Skipulagsstofnunar. Þeir
hafna því allir sem einn að skóg-
ræktin sé hömlulaus enda vinni fólk
skipulega í hverju landshlutaverk-
efni. Flestir kjósi reyndar að halda
sig undir 200 hekturum til þess að
forðast kostnaðinn sem hlýst af því
ef skógræktin verður tilkynningar-
skyld og þarf að fara í umhverfis-
mat, því þá fellur kostnaður á fram-
kvæmdaraðilann sjálfan. Sigvaldi
Ásgeirsson, framkvæmdastjóri
Vesturlandsskóga, segir aðeins eina
jörð, Tungufell í Lundarreykjadal,
yfir 200 hekturum af 104 jörðum í
hans umdæmi. Hann nefnir sem
dæmi að kostnaður geti fallið á til-
kynningarskyldan skógarbónda
jafnvel þótt ekki þurfi að fara í um-
hverfismat, svosem vegna skrán-
ingar á fornleifum og annarra at-
riða. Jafnvel þótt kostnaðurinn við
slíkt sé takmarkaður sé viðbúið að
menn forðist hann, eins og önnur út-
gjöld. Björn B. Jónsson hjá Suður-
landsskógum segir einn eða tvo yfir
200 hektara markinu hjá sér og þá
frá því fyrir árið 2000 þegar ákvæð-
ið var sett. Ein jörð sótti þar um í
fyrra en minnkaði við sig til að vera
undir markinu.
jósi, sem
voru í
ði við öll
nátt-
nd-
ök á Ís-
Landrof
dgræðsla
að vera
æg mál
andi.
ekki
tmyndir
andið
út. Það
að
ði
itanlega
gir Kol-
ringi á
ssi áhug-
ngur út
gu, þess
ð landið
an tíma.
rskóga
efn-
é vottað
a er
r komið
r Ísland viði
og fjöru“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
væði klæðast grænum skrúða trjánna, jafnt innlendra sem aðfluttra. Skógar eru fal-
ó að hörfa undan þeim. Gagnrýni beinist að skipulagi og umfangi skógræktar.
sa
dis