Morgunblaðið - 01.07.2007, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 1. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
J
akob Valgeir Flosason, for-
stjóri Jakobs Valgeirs í Bol-
ungarvík, er ómyrkur í máli
þegar blaðamaður hittir
hann að máli á skrifstofu
hans í Bolungarvík því hann
segir að 30% niðurskurður á þorsk-
veiðiheimildum þýði skerðingu um
972 tonna í þorski fyrir hans fyr-
irtæki. Jakob Valgeir er fjölskyldu-
fyrirtæki sem faðir Jakobs Valgeirs
og föðurbróðir stofnuðu 1985 og
nefndu þá í höfuðið á föður sínum.
Nú rekur alnafni afans fyrirtækið og
hefur gert síðan 1997.
„Við gerum út fjóra línubáta og
erum með um 4500 þorskígildistonn
auk þess sem við eigum nú helming-
inn af kvóta Halla Eggerts sem við
keyptum frá Flateyri. Samtals ráð-
um við því yfir um 5000 þorskígildis-
tonnum.
Af kvóta okkar eru 3032 tonn í
þorskveiðiheimildum og 30% skerð-
ing á þeim heimildum þýðir nið-
urskurð upp á 972 tonn hjá okkar
fyrirtæki,“ segir Jakob Valgeir.
Markaðsverðmæti 972ja tonna af
þorskveiðiheimildum er tæpir þrír
milljarðar króna.
Jakob Valgeir segir að slíkur nið-
urskurður þýði auðvitað að fyr-
irtækið verði að draga saman starf-
semina bæði í útgerð og fiskvinnslu.
Þarf helmingi færri hendur
„Ég hef svo sem ekki stórar
áhyggjur af fyrirtækinu sem slíku.
Við munum verða í skilum með
skuldir okkar. En ég hef miklar
áhyggjur af fólkinu okkar, bæði í
vinnslunni og sjómönnunum. Það
eina sem ég sé fyrir mér að ríkið geti
gert, verði niðurskurðurinn með
þessum hætti, er að kaupa upp hús-
eignir fólksins hér fyrir vestan og
geri því þannig kleift að flytjast á
Suðvesturhornið og hefja nýtt líf. Það
er ekki hægt að bjóða fólki upp á ann-
að,“ segir Jakob Valgeir. Jakob Val-
geir telur að Vestfirðir í heild muni
ekki þola slíkan niðurskurð í þorsk-
veiðiheimildum. „Það má ekki gleyma
því að það þarf helmingi færri hendur
í sjávarútvegi og fiskvinnslu í dag en
þurfti fyrir 10 árum. Svo bætist við
þessi skerðing þannig að enn fækkar
höndunum. Landsbyggðin getur ekki
lengur lifað á sjávarútvegi einum
saman, það þarf bara ekki að ræða
það. Fólk í sjávarplássunum, stjórn-
völd og sveitarstjórnarmenn verða
bara að horfast í augu við þá stað-
reynd að það er ekki í boði lengur að
allir úti á landi hafi afkomu sína af
sjávarútvegi og fiskvinnslu. Það geta
ekki verið áfram jafnmörg sjáv-
arpláss á Íslandi og hafa verið. Þeim
þarf að fækka og fækka til muna. Það
þurfa að koma til aðrar atvinnugrein-
ar í sjávarþorpunum ella lognast þau
mörg hver út af,“ segir Jakob Val-
geir.
Að sögn Jakobs Valgeirs starfa á
bilinu 60 til 80 manns hjá fyrirtæk-
inu, mismunandi eftir árstíma. Um
60% þeirra sem eru í vinnslunni eru
útlendingar. Þorskur er flakaður,
léttsaltaður og frystur í vinnslunni og
síðan fluttur til Spánar í frystigám-
um.
– Hvað segir þú um ráðgjöf Hafró?
„Ég átta mig nú ekki á því að ástand-
ið sé jafnslæmt og Hafró heldur
fram. Ég skil ekki hversu vel veiðist
og hversu auðvelt er að ná kvótanum.
Það er vægast sagt einkennilegt að
við finnum ekki fyrir neinum sam-
drætti í veiðinni ef stofninn er svona
lélegur. Ég velti því fyrir mér hvort
þetta togararall Hafró gefur rétta
mynd af ástandinu og er engan veg-
inn sannfærður um að svo sé.“ Jakob
Valgeir kveðst óttast að með miklum
niðurskurði á þorskveiðiheimildum
glatist erlendir markaðir sem mikið
hafi verið haft fyrir að byggja upp og
miklu kostað til. Ef niðurskurðurinn
vari í nokkur ár sem allt virðist
stefna í verði þeir sem hafi verið að
kaupa íslenskan saltfisk og borða
einfaldlega búnir að finna sér ein-
hverjar aðrar fæðutegundir í staðinn
fyrir íslenska fiskinn. Jakob Valgeir
fullyrðir hvað sem sögusögnum um
mikið brottkast líður að umgengni
sjómanna um auðlindina hafi aldrei
verið betri en einmitt nú. Um kvó-
tasvindl af öðru tagi svo sem teg-
undasvindl kveðst hann ekkert vita
en segist þó hafa mestar áhyggjur af
þeim sem ráði yfir litlum kvóta og
séu að leigja til sín veiðiheimildir.
„Ég óttast að þeir fari ekki eftir lög-
um og reglum að öllu leyti en mín
skoðun er sú að þeir sem eru í alvöru
rekstri, ráða yfir umtalsverðum
veiðiheimildum og reka öfluga út-
gerð og fiskvinnslu, þeir fara eftir
þeim lögum og reglum sem í gildi
eru.“ Jakob Valgeir spyr hvers
vegna önnur lögmál ættu að gilda í
sjávarútvegi en í fyrirtækjarekstri
almennt á Íslandi. „Af hverju eiga
þeir sem kaupa sjávarútvegsfyr-
irtæki ekki að þurfa að skaffa eigið
fé eins og aðrir sem kaupa fyrirtæki
t.d. banka fjármálafyrirtæki eða
verslun? Ég bara skil ekki það sjón-
armið að menn eigi að geta byrjað
með tvær hendur tómar í sjávar-
útvegi. Þegar útgerðarmennirnir
sem eru í rekstri hætta eða deyja þá
hljóta aðrir að taka við, hvort sem
þeir erfa fyrirtækin eða kaupa þau,“
segir Jakob Valgeir.
Lengja hrygningarveiðibann
– Það er náttúrlega veiðirétturinn
sem slíkur sem gengur kaupum og
sölu og það sem er gagnrýnt nú síð-
ast varðandi kvótasöluna frá Flat-
eyri er að það er kvótaeigandinn
sem hefur það í hendi sér að selja
burt úr byggðarlaginu kvótann og
skilja heilt þorp eftir í sárum.
„Það er rétt og þegar slíkt gerist
skapast vissulega vandamál. Ég
ætla ekki að mótmæla því. Okkar
fyrirtæki réð fyrir 10 árum yfir 430
þorskígildistonnum og við höfum
síðan það var meira en tífaldað
kvótaeignina. Við hefðum ekki verið
að stækka og eflast frá ári til árs ef
kvótinn gengi ekki kaupum og sölu.
Forstjóri Jakob Valgeir segir út í hött að veiða loðnu í flottroll.
RÍKIÐ KAUPI HÚSEIGNIR FÓLKSINS
»Það gengur ekki að friðaeina tegund með þessum
hætti því þannig raskast lífríkið í
sjónum. Það verður að grisja hvalinn.
F
yrirhugaður nið-
urskurður hefur
mjög alvarleg áhrif á
byggðarlögin hér á
Vestfjörðum vegna
þess að þorskurinn
er mjög stór hluti hér í veiðum
og vinnslu,“ segir Einar Oddur
Kristjánsson alþingismaður
þegar blaðamaður tekur hann
tali í sólinni fyrir utan heimili
hans, Sólbakka á Flateyri.
„Því verður þetta mjög erfitt
fyrir mörg byggðarlög, fyr-
irtæki og einstaklinga sem eiga
sitt fé og sitt framtak í sjávar-
útveginum. Ég hugsa til þess
með hryllingi fyrir Snæfellinga
og Vestfirðinga hvaða afleið-
ingar mikill niðurskurður hefur
í þorskveiðiheimildum. Hér er
þorskslóðin og hér hefur út-
gerð byggst á þorskveiðum í
120 til 130 ár,“ segir Einar
Oddur.
Einar Oddur kveðst viss um
að ákvörðun sjávarútvegs-
ráðherra um niðurskurð í
þorskveiðum verði tekin og að
hann muni fara að ráðgjöf
Hafró. „Það er kannski enginn
pólitískur veruleiki til þess að
gera neitt annað og ég mun því
ekki gagnrýna ákvörðun sjáv-
arútvegsráðherra þegar hún
liggur fyrir. Hins vegar stend-
ur mér ógn af því og skil ekki
hvernig í veröldinni það má
vera að menn ætla með sama
úthaldi, sömu útgerð, að veiða
130 þúsund tonn af þorski og
95 þúsund tonn af ýsu,“ segir
Einar Oddur.
Hann segir að þetta sé nokk-
uð sem menn verði að horfa á.
„Þetta næst ekki fram nema
við breytum verulega veiði-
mynstri okkar. Við verðum að
setja miklu meiri hluta aflans
inn á krókaveiðar og kannski
banna netaveiðar nema í und-
antekningartilvikum. Það má
kannski veiða ýsu þannig.
Þetta hef ég ekkert heyrt
menn tala um og hef því af
þessu miklar áhyggjur.“
Áttu þá von á því að ein-
hverju verði breytt í sambandi
við veiðiaðferðir?
„Það liggur fyrir að við höf-
um ekki náð neinum árangri.
Það er ekki rétt að segja að það
sé vegna þess að nýliðun hafi
verið lítil undanfarin 20 ár. Það
hlýtur að vera eitthvað fleira
að.
Hafró hefur þessi rúmu 20
ár sem þetta fiskveiðistjórn-
unarkerfi hefur verið við lýði
fært til baka í sínu bókhaldi
það sem þeir kalla ofmat, sam-
tals um 1,6 milljónir tonna.
Mér finnst það alveg stór-
furðulegt að það skuli alltaf
vera eitthvert ofmat, af hverju
er þetta ekki til skiptis ofmat
og vanmat?“ spyr Einar Odd-
ur.
Stórkostlegur leki
Hann telur að menn verði að
kanna ofan í kjölinn hvað hæft
er í æ háværari orðrómi um að
það sé stórkostlegur leki í
þessu kerfi. Orðrómi í þá veru
að landað sé mun meiri afla en
skráður er og orðrómi um mik-
ið brottkast. „Stjórnvöld verða
að ganga úr skugga um sann-
leiksgildi þessara radda. Það
þýðir ekkert að vera með ein-
hvern hundshaus yfir því. Það
verður að kanna þetta ofan í
kjölinn. Fyrsta skrefið er að
horfa á þetta opnum augum og
með opnum huga og láta af því
fordómafulla viðhorfi að hér sé
bara um lygar og óhróður að
ræða, sem mér finnst oft verða
viðbrögð forystu LÍÚ þegar
minnst er á þessa hugsanlegu
háskalegu galla kvótakerf-
isins.“
Hann segir að það hafi aldrei
fengist rætt almennilega hvað
frystitogararnir eru raunveru-
lega að veiða. Þegar reynt sé að
fá þá umræðu upp á borðið sé
bara svarað með fúkyrðum,
hrópum og köllum.
Einar Oddur segir það alveg
ljóst að þegar þorskurinn
minnki sem hlutfall af öðrum
veiðitegundum verði erfiðleik-
arnir alltaf meiri og meiri við
að stunda veiðarnar. „Þetta eru
blandaðar veiðar og hver fisk-
tegund um sig er ekkert í sér-
búri í hafinu heldur synda fisk-
tegundirnar hver innan um
aðra. Það verður alltaf erfiðara
og erfiðara að ná þessum
„réttu hlutföllum“ sem Hafró
gefur út eftir því sem hlutfall
þorsksins verður lægra í heild-
arveiðiheimildinni.“
Einar Oddur segir að stór
hluti flotans ef ekki allur flot-
inn hafi á undanförnum árum
reynt að veiða ýsu og forðast
þorskinn. „Nú verður þetta
ennþá erfiðara ef við drögum
úr þorskveiðum um 60 þúsund
tonn, sem mér sýnist allt stefna
í,“ segir Einar Oddur Krist-
jánsson.
Þingmaður Einar Oddur telur niðurskurð á þorskveiðiheim-
ildum verða erfiðan fyrir mörg byggðarlög og einstaklinga.
HUGSA TIL ÞESSA
MEÐ HRYLLINGI
»Verðum að setja miklumeiri hluta aflans inn á
krókaveiðar og kannski banna
netaveiðar nema í undantekn-
ingartilvikum.
VONLEYSI Á VESTFJÖRÐUM
Í
beitningaskúrum við Ísafjarðarhöfn hittir blaða-
maður beitningakarlana Þráin Garðarsson og Ragn-
ar Benediktsson.
„Það er mikil umræða um kvótakerfið hér fyrir
vestan. Það hefur marga ókosti en sá versti er auð-
vitað sá að kvótaeigandi geti samkvæmt núverandi
kerfi selt kvótann burt úr plássunum og skilið þau eftir í
rúst. Það er grafalvarlegt mál að
örfáir menn skuli getað rústað
byggðum þessa lands,“ segir Þór-
arinn.
Þráinn kveðst telja veiðiráð-
gjöf Hafró afleita. „Þessar til-
lögur Hafró eru bæði afleitar og
fráleitar. Ég bý á Súðavík en sæki
vinnu hingað. Ef það verður farið
að þessum tillögum hefur nið-
urskurðurinn gríðarleg áhrif
bæði þar og hér á Ísafirði og alls
staðar á Vestfjörðum, sem byggja
svo mikið af sinni sjósókn á
þorskveiðum. Kvótakerfið hefur
farið skelfilega með okkur Vest-
firðinga.“
Þráinn telur að árlegar úthlut-
anir veiðiheimilda bjóði heim
óstöðugleika og rugli. „Hér þyrfti að vera kerfi með ein-
hvers konar jafnstöðuafla sem gerði mönnum miklu auð-
veldara um vik í öllum rekstri og áætlanagerð. Ég er á því
að það sé miklu meiri fiskur í sjónum en Hafró vill vera láta
og ég tel að það þurfi að breyta Hafró þannig að rannsókn-
arstigið sé algjörlega aðskilið og gert sjálfstætt en heyri
ekki undir sjávarútvegsráðherra,“ segir Þórarinn.
Ragnar Benediktsson var áður sjómaður í 30 ár en hefur
unnið sem beitningakarl í 10 ár. Hann býr í Hnífsdal. „Þessi
ráðgjöf Hafró er alveg út úr kortinu. Það eru flestir þeirra
sem hafa unnið í greininni gagnrýnir á kvótakerfið, nema
að sjálfsögðu kvótaeigendurnir,“ segir Ragnar og hlær.
„Mesti gallinn er auðvitað sá að það er hægt að hlaupa
með kvótann í burt. Þetta bitnar svo mikið á fólki sem
byggir lífsafkomu sína og vinnu á því að fá að vinna við
veiðar eða vinnslu.“
Þeir Þráinn og Ragnar eru báðir þeirrar skoðunar að það
yrði til bóta ef veiðiskylda væri aukin úr 50% í svona 70% til
80%. Það drægi til muna úr framsali sem ætti þá að auka
stöðugleika í atvinnumálum í sjávarplássunum án þess að
komið væri í veg fyrir að útgerðin gæti í hagræðingarskyni
framselt innan greinarinnar um 20% af veiðiheimildunum.
Beitningakarl Þráinn
Garðarsson.
ÖRFÁIR MENN
GETA RÚSTAÐ
BYGGÐUNUM