Morgunblaðið - 01.07.2007, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. JÚLÍ 2007 31
sem einstaklingar hafa nýtt sér það svigrúm, sem
það býður upp á og jákvæða afstöðu einstakra
sveitarstjórnarmanna.
Skýrasta dæmið eru leikskólar Margrétar Pálu,
sem byggja á ákveðinni hugmyndafræði stofnand-
ans, sem hefur breiðst út með ótrúlegum hraða. En
það eru til fleiri einkareknir leikskólar.
Þessir skólar hafa orðið til vegna þess að op-
inbera kerfið hefur ekki ráðið við það verkefni, sem
að því hefur snúið á þessu sviði. Það er alveg ljóst
að skólar, sem reknir eru af hinu opinbera, þ.e. ríki
eða sveitarfélögum, verða kjarninn í skólakerfinu á
Íslandi. En með sama hætti og í heilbrigðiskerfinu
er ekkert að því, að byggður verði upp einkarekinn
valkostur samhliða því opinbera kerfi, þannig að
foreldrar og nemendur eigi einhverra kosta völ.
Reynslan af háskólastiginu sýnir að fyrst í stað
verður til svolítið barnaleg afbrýðisemi hjá því op-
inbera kerfi sem fyrir er en þegar frá líður jafnar
fólk sig og tekur nýrri samkeppni sem sjálfsögðum
hlut.
Fyrir kennarana sjálfa er þessi þróun af hinu
góða. Þeir eru ein vanmetnasta starfsstétt á Ís-
landi. Starf þeirra er gífurlega mikilvægt en hvorki
hefur staða þeirra almennt verið metin í samræmi
við mikilvægi starfsins né hefur þeim verið umbun-
að í launum í samræmi við það. Þetta á í sjálfu sér
líka við um sumar heilbrigðisstéttir.
Með einkareknum valkosti í skólakerfinu skap-
ast samkeppni um beztu kennarana og þar með er
staða þeirra í kjarabaráttunni gjörbreytt. Þess
vegna hefur það mátt furðu gegna hversu tregir
kennarar hafa verið til að taka undir hugmyndir
um einkarekna skóla.
Það sama á hins vegar við um einkarekna skóla
eins og einkarekinn valkost í heilbrigðiskerfinu, að
það er ekkert sjálfgefið að einkarekinn skóli sé
betri en skóli í opinberum rekstri. Sennilega hefur
Margrét Pála náð lengst í að sýna að einkarekinn
leikskóli hefur boðið upp á nýjungar, breytta af-
stöðu og breytt viðmót, sem ekki hefði sést hér ella.
Nýju háskólarnir í einkarekstri geta ekki búizt
við því, að þeir skáki Háskóla Íslands á örfáum ár-
um. Það mat, sem Ríkisendurskoðun lagði á starf-
semi háskólanna fyrir skömmu er ágæt byrjun en
það hlýtur að vera spurning, hvort Ríkisendur-
skoðun sé rétti aðilinn til að framkvæma slíkt mat.
Hins vegar er óumdeilt, að hinum einkareknu há-
skólum hefur fylgt ferskur andi og nýtt líf, sem Há-
skóli Íslands hefur haft gott af. Ekki fer á milli
mála að það er allt annað yfirbragð yfir lagadeild
Háskóla Íslands eftir að hún stóð allt í einu frammi
fyrir samkeppni frá nýjum lagadeildum annarra
háskóla.
Þótt umbrotin og árekstrarnir í skólakerfinu
hafi ekki verið jafn miklir og í heilbrigðiskerfinu er
engu að síður ljóst, að nú er kominn tími til að ýta
undir þróun einkarekinna valkosta bæði á grunn-
skólastigi og framhaldsskólastigi. Það er líka risa-
vaxið verkefni, ekkert síður en í heilbrigðismálum
en á báðum sviðum fær ný kynslóð ráðherra Sjálf-
stæðisflokks tækifæri til að sýna hvað í henni býr.
Og ekki hefur þess orðið vart að hugmyndafræði-
legur ágreiningur sé fyrir hendi á milli núverandi
stjórnarflokka á þessu sviði fremur en í heilbrigð-
ismálum.
Félagsleg þjónusta
V
ið sjáum þörfina fyrir umbætur í
margvíslegri félagslegri þjónustu,
hvort sem er á vegum ríkis eða
sveitarfélaga, í alls konar uppákom-
um frá degi til dags. Tekjutenging-
arkerfi, sem ruddi sér til rúms í
upphafi tíunda áratugarins hefur mikið verið til
umræðu og nú er verið að gera lagfæringar á því.
Þegar fréttir berast um fólk á götunni, hvort sem
um er að ræða geðfatlað fólk eða aðra er það til
marks um óleyst verkefni, sem þolir enga bið. Þeg-
ar fréttir berast um, að unglingur hafi verið vist-
aður á Litla Hrauni er það vísbending um að ekki
sé allt sem skyldi í fangelsismálum okkar.
Ákveðinn hópur þjóðfélagsþegna hefur búið á
sambýlum og bjó áður á stofnunum. Sambýlin voru
því nýjung. Við höfum aldrei náð að sinna þörfinni
fyrir sambýlin og nú er spurning, hvort hægt sé að
leysa úr þeim vanda með því að tryggja þessum
þegnum þjóðfélagsins aukna þjónustu á einka-
heimilum.
Það er til fátækt á Íslandi, þótt hún sé ekki sýni-
leg að ráði. Það er fátækt, sem þarf ekki að vera til í
þessu ríka samfélagi.
Hér hafa verið nefnd nokkur þeirra verkefna,
sem við blasa á sviði félagslegrar þjónustu og það
er ekki endilega víst, að einkarekin starfsemi geti
komið þar við sögu að nokkru ráði eins og gæti
gerst í heilbrigðiskerfinu og skólakerfinu. En engu
að síður eru þetta verkefni, sem krefjast úrlausnar.
Þegar horft er til þeirra þriggja málaflokka, sem
hér hafa verið nefndir er ljóst að ráðherrarnir, Þor-
gerður Katrín Gunnarsdóttir, Jóhanna Sigurðar-
dóttir og Guðlaugur Þór Þórðarson eiga mikið verk
fyrir höndum.
En auk þessara verkefna er ljóst að stærstu mál-
in að öðru leyti, sem sækja á um breytingar og um-
bætur eru endurskoðun kvótakerfisins, tvöföldun
og breikkun þjóðveganna og umhverfismálin.
Ráðherrar þessara málaflokka allra hafa tímann
fram á haustið til þess að undirbúa nýja stefnu-
mörkun á þessum sviðum en lengur má það ekki
dragast.
» Þótt ljóst sé að breytingar eru að verða í öllum þessum ríkj-um er erfiðara að sjá hvert þær stefna. En umbrot á mörg-
um sviðum eru til marks um, að þær eru í nánd.
Hér á Íslandi liggja breytingar líka í loftinu en eins og í tilviki
þeirra ríkja, sem hér hafa verið nefnd, er erfiðara að sjá hvert
þær stefna. Hins vegar er auðveldara að sjá hvar umbrotin eru,
sem kalla á breytingar.
rbréf
Morgunblaðið/Ásdís
Miðbæjarlíf Stúlkur í Götuleikhúsinu bregða á leik á Lækjartorgi í veðurblíðunni.