Morgunblaðið - 28.08.2007, Blaðsíða 18

|þriðjudagur|28. 8. 2007| mbl.is
daglegtlíf
Bókelsk Hin írska Edel Porter og Svíinn Stefan Jacobsson hafa bæði sökkt
sér ofan í íslenskar miðaldabókmenntir á námskeiðum í sumar.
Þeir koma frá Japan, Kan-ada, Bandaríkjunum,Rússlandi, Færeyjum,Frakklandi og víðar að.
Annað hvert sumar streyma erlend-
ir fræðimenn hingað til lands til að
sökkva sér ofan í íslensk handrit
sem skrifuð voru á miðöldum og allt
fram á 19. öld. Árið á móti drífa
þeir sig til Kaupmannahafnar í
sama tilgangi. Og það komast færri
að en vilja.
„Við byrjuðum með þessi nám-
skeið, sem kallast Alþjóðlegur sum-
arskóli í handritafræðum, fyrir fjór-
um árum,“ útskýrir Svanhildur
Óskarsdóttir, rannsóknardósent hjá
Stofnun Árna Magnússonar í ís-
lenskum fræðum. Námskeiðin eru
rúm vika að lengd en lokadagurinn í
ár var síðastliðinn laugardag. „Ann-
að hvert ár eru þau haldin hér á Ís-
landi en hitt árið hjá dönsku Árna-
stofnuninni, þ.e. Nordisk
forskningsinstitut í Kaupmanna-
höfn. Upphaflega var þetta bara
eitt námskeið en áhuginn reyndist
svo mikill hjá nemendunum að í dag
erum við bæði með framhalds-
námskeið (advanced) og svokallaðan
Master Class fyrir þá sem eru
lengst komnir.“
Reynsla frá fyrstu hendi
Nemendunum hefur fjölgað sam-
kvæmt þessu, eða úr 18 meistara-
og doktorsnemum fyrsta árið í 43
nú í sumar. Þeirra á meðal eru Stef-
an Jacobsson frá Uppsölum í Sví-
þjóð sem sækir byrjendanámskeiðið
og Edel Porter, sem er írsk en býr
og kennir á Spáni. Hún sótti fram-
haldsnámskeið í sumar en tók byrj-
endanámskeiðið fyrir tveimur árum
og hefur nýlokið doktorsgráðu sinni
í íslenskum fornbókmenntum. „Ég
vissi eiginlega ekkert um handrit
þegar ég heyrði af þessu námskeiði
en fannst það gott tækifæri til að fá
reynslu frá fyrstu hendi af text-
unum sem ég hafði verið að vinna
með í prentuðu útgáfunum.“
Stefan er hins vegar að hefjast
handa við doktorsgráðu sína í nor-
rænum fræðum. „Ég hef mjög litla
reynslu af því að lesa handrit og hef
alltaf saknað slíkrar þjálfunar úr
náminu mínu í Svíþjóð.“
Reyndar er þetta í þriðja sinn
sem Stefan kemur til landsins en í
fyrsta sinn kom hann á sumarnám-
skeið til að læra íslensku. „Það var
hluti af norrænunáminu. Ég hef að-
allega stúderað málsögu og mál-
lýskur og hef sérstakan áhuga á nú-
tímaíslensku enda er hún nátengd
gömlu norrænu tungumálunum.“
Áhugi Edelar af íslenskum mið-
aldabókmenntum spratt eiginlega
af tilviljun. „Ég tók BA-gráðu í
ensku og vann þá mikið með forn-
og miðaldatexta á ensku. Í fram-
haldinu tók ég meistargráðu á því
sviði og í náminu var boðið upp á
námskeið í fornnorrænum bók-
menntum. Það vakti áhuga minn
svo ári síðar kom ég til Íslands og
kenndi í ár við Menntaskólann í
Reykjavík. Eftir að hafa eytt nokkr-
um árum í að ferðast ákvað ég svo
fyrir fimm árum að taka dokt-
orsgráðu í íslenskum fornbók-
menntum sem ég hef nýlokið þar
sem ég rannsakaði þýðingar á
dróttkvæðum kveðskap Egilssögu.“
Snúnar uppskriftir seinni tíma
Bæði Stefan og Edel eru mjög
ánægð með uppbyggingu námskeið-
anna sem eru hvorutveggja fræði-
leg og hagnýt. „Við fáum góða æf-
ingu í að lesa handrit og skrifa þau
upp og sömuleiðis upplýsingar um
málsöguna, hvernig maður getur
skilið milli ólíkra tímabila og ólíkrar
framsetningar,“ segir Stefan og
Edel kinkar kolli. „Fyrsta árið hafði
ég ekki hugmynd um hvernig ætti
að lesa svona handrit. Enda er ekki
bara snúið að ráða í sjálft letrið
heldur þarf maður að kunna skil á
fjölda skammstafana, þ.e. böndum
og styttingum, áður en hægt er að
byrja að lesa þau. Núna á fram-
haldsnámskeiðinu erum við að
vinna með seinni tíma handrit sem
er líka mjög hagnýtt því fjölmargir
af svokölluðum miðaldatextum hafa
bara varðveist í seinni tíma upp-
skriftum. Upphaflegu textarnir eru
týndir svo jafnvel þótt þú hafir bara
áhuga á miðaldatextum þarftu að
geta lesið 17. og 18. aldar handrit.
Mér finnst enn erfiðara að lesa þau
en miðaldahandritin því skriftin er
óskýrari og stafsetningin mismun-
andi. Eldri handritin eru oftast
skrifuð með mjög reglulegu got-
nesku letri svo þegar maður er far-
inn að þekkja böndin er nokkuð ein-
falt að lesa þau.“
Fagrar hlíðar og
hrossbarinn botn
Grúsk í gömlum skræðum var þó
ekki hið eina á dagskrá sumarskól-
ans því á miðvikudag var haldið
með hópinn austur yfir fjall, nánar
tiltekið á Njáluslóðir þar sem meðal
annars var farið í fjallgöngu og riðið
á hestum. „Við fengum að sjá hinar
fögru hlíðar Fljótshlíðar sem vissu-
lega voru fagrar,“ segir Edel og
hlær. „Eins klifum við á Stóra Dím-
on við Markarfljót þar sem Skarp-
héðinn fór yfir á ísnum og fórum að
Seljalandsfossi. Loks fórum við á
Leirubakka á hestbak og ég er enn
aum í botninum eftir hrossið. En ég
datt ekki af baki svo ferðin var frá-
bær.“
Þau svara bæði játandi þegar þau
eru spurð að því hvort þau hafi hug
á að koma aftur og jafnvel sækja
fleiri handritanámskeið. „Helst hér
á Íslandi,“ segir Stefan sem getur
enn nýtt sér kennslu á tveimur
framhaldsnámskeiðum. Edel á hins
vegar aðeins meistaranámskeiðið
eftir. „Mér skilst að á því undirbúi
nemendurnir texta til útgáfu sem
væri mjög áhugavert fyrir mig,“
segir hún. „Svo má ekki gleyma því
hvað það er spennandi að hitta koll-
egana. Flestir sem stúdera norræn
fræði vinna í ákveðinni einangrun
þannig að þetta er líka frábært
tækifæri til að hitta aðra í faginu og
vinna með þeim hlið við hlið. Það er
gífurlega mikilvægur hluti nám-
skeiðsins.“
Morgunblaðið/G.Rúnar
Rýna í ritin Áhugasamir fræðimenn frá öllum heimshornum bera saman bækur sínar á handritanámskeiðunum.
Grúsk í gömlum skræðum
Hvað fær útlendinga frá öllum heimshornum til að
verja viku af sumarleyfinu sínu á bólakafi í íslenskum
miðaldaskruddum? Bergþóra Njála Guðmundsdóttir
grófst fyrir um ástæðuna.
Ráðið í letur Talsverða kunnáttu þarf til að ráða í aldagamla skrift, hvort heldur viðfangsefnið er handrit frá mið-
öldum eða síðar en margar íslensku fornbókmenntanna hafa eingöngu varðveist í seinni tíma uppskriftum.
… ekki bara snúið að ráða
í sjálft letrið heldur þarf
maður að kunna skil á
fjölda skammstafana …
ben@mbl.is