Morgunblaðið - 19.01.2008, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Randi Mohr í Þórshöfn
FÁDÆMA lágt hlutfall kvenna í
færeyskum stjórnmálum og svo-
nefnd „mjúk“ gildi – lífeyrismál, fjöl-
skyldumál og þess háttar – eru
helstu málin sem deilt hefur verið
um fyrir lögþingskosningarnar í
dag. En jafnframt gerist það í fyrsta
sinn um langa hríð að Færeyingar
kjósa án þess að spurningin um það
hvort Færeyjar eigi að vera full-
valda ríki eða í nánu sambandi við
Danmörku er ekki ofarlega á baugi.
„Umræðurnar um aukna sjálfs-
stjórn hafa ekki verið miklar að
þessu sinni gagnstætt því sem var
við síðustu kosningar. Þeim stjórn-
málamönnum sem leggja mesta
áherslu á fullveldið hefur ekki tekist
að fá sjálfsstjórn setta á dagskrá og
þar að auki hafa sjónarmið flestra
flokka nálgast í þessu máli,“ segir
Jógvan Mørkøre félagsfræðingur.
Allir vilja
efnahagslegt sjálfstæði
Allir flokkarnir, þ. á m. Sam-
bandsflokkurinn, sem vill halda í
sambandið við Danmörku og Græn-
land, segja að Færeyingar eigi að
stefna að því að efnahagurinn verði
sjálfbær. Til langs tíma litið geta því
allir flokkarnir verið sammála um að
Færeyingar eigi ekki að reiða sig á
stuðninginn frá Dönum sem nemur
nú rösklega 600 milljónum danskra
króna, um 7,7 þúsund milljón ísl. kr.,
á ári.
En lágt hlutfall kvenna í stjórn-
málum landsins er efni sem hefur
mjög verið rætt í aðdraganda kosn-
inganna. Lögþingið er nú skipað 29
körlum en aðeins þrem konum. Í
öðrum norrænum löndum, sem Fær-
eyingar bera sig helst saman við, er
hlutfall kvenna á þingi um 41%.
„Þetta er alvarleg ógn við lýðræð-
ið,“ segir Eyðgunn Samulsen, for-
maður samtakanna Demokratia sem
berjast fyrir jafnrétti á vettvangi
stjórnmálanna. „Og þetta er ein af
ástæðum þess að færeyskar konur
sem sækja sér menntun til útlanda
flytja ekki aftur heim. Samfélag
þinginu að allir flokkar segist ætla
að taka á umræddum málaflokkum.
Færeyjar nú eitt kjördæmi
Færeyjar voru fyrir nokkrum mán-
uðum gerðar að einu kjördæmi en
þau voru áður sjö. Afleiðingin er að
við þessar kosningar beinist athygl-
in mun meira en áður að ein-
staklingum af því að kjósendur geta
nú valið á milli allra frambjóðend-
anna. En síðustu skoðanakannanir
benda til þess að litlar breytingar
verði á þingmannatölu flokkanna.
Undanfarin fjögur ár hefur verið
við völd samsteypustjórn Jafn-
aðarmanna og tveggja borgaralegra
flokka, Sambandsflokksins og Þjóð-
arflokksins, jafnaðarmaðurinn Joan-
nes Eidesgaard er lögmaður, þ. e.
forsætisráðherra. Gallup spáir jafn-
aðarmönnum sjö þingsætum og hin-
um flokkunum tveim átta og sex.
Gangi þetta eftir verða þeir því sam-
anlagt með jafnmörg sæti og núna.
Í stjórnarandstöðu er stærsti
flokkurinn Þjóðveldisflokkurinn,
sem spáð er átta sætum og hinum
tveim, Miðflokknum og Sjálfstæð-
isflokknum, er báðum spáð tveim
sætum. Sætum á þingi verður fjölg-
að um eitt í 33 og talið að Sjálfstæð-
isflokkurinn hreppi það.
Venjulega tekur langan tíma að
koma saman nýrri ríkisstjórn eftir
kosningar í Færeyjum. Mørkøre
álítur þó að það muni ekki gerast í
þetta sinn. Og einnig getur það gerst
að breiða samsteypan, sem verið
hefur við völd, haldi áfram eftir
kosningar.
okkar er ekki aðlaðandi fyrir vel-
menntaðar konur. Það er ekki nóg
með að það hafi áhrif á fjölgun þjóð-
arinnar að konur á barneignaraldri
fari. Það mun einnig hafa áhrif á
þróun samfélagsins, öflun þekkingar
og efnahaginn. Við horfumst í augu
við mikið lýðræðislegt vandamál.“
Demokratia hefur sent fjölda
áskorana til kjósenda um að sjá til
þess að fleiri konur fari á þing. En
þótt flokkarnir hafi jafnframt sýnt
vilja til að stilla upp konum á list-
unum hafa flokksfélögin stundum
átt erfitt með að fá konur til að bjóða
sig fram. Eyðgunn Samulsen segir
að skýringa sé að leita í hugarfari al-
mennings í landinu og þess sem
skapi það – þ. á m. trúnni – og kosn-
ingakerfinu. Hún segir einnig að í
Færeyjum sé skortur á kvenfyr-
irmyndum í atvinnulífinu og annars
staðar í opinberu lífi. Auk þess sé
erfitt fyrir konur að laga þátttöku í
stjórnmálum að skyldum við fjöl-
skylduna.
„Við viljum þess vegna stefnu sem
er fjölskylduvænni,“ segir Eyðgunn.
„Ég tel að við í Demokratiu höfum
verið ákaflega athafnasöm í kosn-
ingabaráttunni og ég verð vonsvikin
ef okkur tekst ekki að fá 6-7 konur
kjörnar á þing í þetta sinn.“
Mjúku málin, aðbúnaður þeirra
sem standa höllum fæti, heilbrigð-
isþjónustan, lífeyrismál og þess
háttar, hafa verið mikið rædd fyrir
kosningarnar. Jógvan Mørkøre seg-
ir að það geri erfitt fyrir færeyska
kjósendur að gera upp á milli flokk-
anna sex sem nú eiga fulltrúa á Lög-
Konur í Færeyjum
vilja aukin áhrif
Morgunblaðið/Ómar
Hafnarstemmning Frá Þórshöfn í Færeyjum. Efnahagurinn stendur nú
með blóma og atvinnuleysi mælist aðeins liðlega einn af hundraði.
Nýtt Lögþing kosið
í dag en lítið rætt
um sjálfstæðið að
þessu sinni
FRÉTTASKÝRING
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
BRYNJA, Hússjóður Öryrkja-
bandalags Íslands, er sjálfseignar-
stofnun sem sett var á fót á árunum
1965-66. Stofnendur voru ÖBÍ og sex
styrkarfélög fatlaðra og sjúkra.
Fyrstu eignir hans voru Hátún 10-
10b, og Fannborg 1 í Kópavogi, sem
byggð voru á 7. og 8. áratugnum. Ný-
lega hefur sjóðurinn selt Fannborg
1, sem í eru 43 íbúðir. Engu að síður
verða leigjendur hans þar áfram
næstu tvö árin þar til gildandi samn-
ingar renna út. Eftir þá sölu á hann
640 íbúðir vítt og breitt um landið. Í
eignaskrá kemur fram að tæplega
500 eru í Reykjavík, 43 á höfuðborg-
arsvæðinu utan Reykjavíkur og 102
utan höfuðborgarsvæðisins.
Á landsbyggðinni eru flestar íbúð-
ir sjóðsins staðsettar á Akureyri (29)
og Selfossi (18), en almennt miðast
kaup við eftirspurn eftir félagslegu
húsnæði á hverjum stað.
Breytingar undanfarinn áratug
Hin síðari ár hefur stefna sjóðsins
breyst og hann reynt að dreifa eign-
um sínum. Ákveðið var að byggja
nýjar íbúðir við Sléttuveg 7 og 9 í
Reykjavík fyrir um tíu árum, en
íbúðir þar eru færri og stærri en í
Hátúni. Síðan þá hafa aðallega verið
keyptar stakar íbúðir eða íbúðasam-
býli, þar sem 4-6 einstaklingar búa.
Í mars árið 2005 gengu í gildi
skriflegar verklagsreglur um eigna-
umsýslu. Í þeim koma fram markmið
um stærð og gæði íbúða, en ljóst er
að nokkuð er í að þau náist. T.a.m.
segir þar að einstaklingsíbúðir skuli
vera að lágmarki 50 fermetrar. Í
eignaskrá kemur hins vegar fram að
32 stakar íbúðir sjóðsins eru undir 49
fermetrum, að frátöldum íbúðunum í
Hátúni 10-10b, sem eru á bilinu 28-
60 fermetrar.
Átak í viðhaldi á fasteignum sjóðs-
ins hefur verið í gangi undanfarin
átta ár, og er gert ráð fyrir að því
ljúki á næsta ári. Á þeim tíma hefur
um einum milljarði króna verið varið
í viðhald. Einnig hefur um tveimur
milljörðum verið varið í nýtt hús-
næði fyrir um 100 öryrkja á sama
tíma, sem samræmast á kröfum nú-
tímans betur.
Á síðasta ári var ákveðið að hætta
nýliðun öryrkja inn í Hátún og hug-
myndir kynntar um að leigja þar
ófötluðum íbúðir. Einnig er unnið að
því að sameina minnstu einstaklings-
íbúðirnar svo að tvær litlar geri eina
sem fullnægir stærðarkröfum.
Mörgum kann að þykja þetta skjóta
skökku við, því á sama tíma hafa ver-
ið 200-400 manns á biðlistum eftir
húsnæði. Að sögn þeirra sem þekkja
til varð það ofan á í forgangsröðun að
sjóðurinn byði öryrkjum upp á hús-
næði sem fullnægði nútímalegum
kröfum.
Tekjur úr þremur áttum
Fjármögnun Brynju hefur að sögn
oft verið örðug, en undanfarin ár
hafa tekjur sjóðsins aðallega verið
þríþættar. Leigutekjur standa
straum af rekstrarkostnaði fast-
eignanna, en ekki stofnkostnaði og
vöxtum. Árið 2006 hafði sjóðurinn
343 milljónir í leigutekjur og búast
má við að þær hafi verið um 350
milljónir á síðasta ári. Þá fær hann
árlega um helming af lottótekjum
ÖBÍ, 80 milljónir á síðasta ári. Í
þriðja og síðasta lagi hefur sjóðurinn
gert samninga við félagsmálaráðu-
neytið um niðurgreiðslur frá ríkinu,
gegn því að hann aðstoði ráðuneytið í
ýmsum verkefnum. 200 milljónir
króna hefur hann fengið í stofnstyrki
frá ríkinu til niðurgreiðslu á leigu,
auk þess sem það leigir hluta af hús-
næði hans á kostnaðarverði en fram-
leigir það öryrkjum á lægra verði. Sú
niðurgreiðsla er þó hluti af fyrr-
nefndum leigutekjum.
Mikil umsvif
Hússjóðs mið-
að við lítil efni
Í HNOTSKURN
»2006 var gerð þjón-ustukönnun meðal leigjenda.
Könnunin náði til íbúa í Hátúni,
Sléttuvegi og Fannborg, alls 182
íbúa.
» Íbúar á Sléttuvegi sýndumesta ánægju með aðstæður
sínar, en íbúar í Hátúni minnsta.
Þó sögðu aðeins 6% íbúa í Hátúni
frekar eða mjög slæmt að búa
þar.
»74-84% íbúa töldu sig öruggþar sem þau búa, síst í Fann-
borg en mest á Sléttuvegi.
Einu sinni var ég í svo-nefndri brígöðu á Kúbu.Veran þar gekk út á aðfræðast um kúbverskt
samfélag. Við unnum á samyrkjubúi
á morgnana og fengum fræðslu um
byltinguna eftir hádegi.
Í brígöðunni var okkur sagt að á
Kúbu væri allt frábært. Þar væri
menntun fyrir alla og fyrirtaks
heilsugæsla. Ég kinkaði kolli.
Svo var aftur sagt að Kúba væri
frábær. Þar væri menntun fyrir alla
og fyrirtaks heilsugæsla. Ég kinkaði
aftur kolli.
En svo var einu sinni enn sagt að
Kúba væri frábær. Þar væri mennt-
un fyrir alla og fyrirtaks heilsugæsla.
Og þá fór ég að efast.
Klifunin sáði hjá mér fræjum efa-
semda. Nú er það alveg rétt að á
Kúbu er menntun fyrir alla og ágæt
heilsugæsla, en meðan þrástagast
var á því var kannski eitthvað annað
sem ekki var rætt.
Þetta rifjaðist upp fyrir mér þegar
ég las í vikunni nýtt frumvarp utan-
ríkisráðherra til varnarmálalaga.
Tvær klifanir vöktu einkum athygli
mína.
Sú fyrri er alls ekki ný af nálinni
og hefur verið gegnumgangandi í ís-
lenskum utanríkismálum allt frá lok-
um seinni heimsstyrjaldarinnar, þ.e.
fullyrðingin um herleysi Íslands. Í
frumvarpinu er sagt fjórum sinnum
að Íslendingar séu herlaus þjóð.
Her og ekki her
Auðvitað eru Íslendingar að nafn-
inu til herlaus þjóð og auðvitað er
frábært að almenn samstaða sé um
að ekki verði stofnaður íslenskur her.
En stöðugt tal um herleysi verður
hálfhjákátlegt þegar horft er til þess
að hér hefur verið rekin hernaðarleg
starfsemi í áratugi, auk þess sem Ís-
land tekur virkan þátt í hernaðar-
bandalaginu NATO. Eða er höfuð-
atriði hverrar þjóðar herliðið eða
starfsfólkið þegar kemur að hernað-
arlegri starfsemi?
Hin klifunin sem ég hnaut um
tengist forræði verkefnanna sem um
ræðir í frumvarpinu. Mikil áhersla er
lögð á að varnir verði einungis
tryggðar með samstarfi við önnur
ríki og innan alþjóðastofnana. Það sé
„eðli málsins samkvæmt“ á forræði
utanríkisráðherra.
Þarna er tilgangurinn augljóslega
að draga skýra línu milli dómsmála-
ráðuneytisins og utanríkisráðuneyt-
isins. Af umræðunum á Alþingi að
dæma virðist Björn Bjarnason dóms-
málaráðherra þó ekki líta svo á að
frumvarpið breyti nokkru um starf-
semi stofnana ráðuneytis síns. Hann
hefur bent á að það sé engin ástæða
til þess að halda úti sérstakri vakt-
stöð til að fylgjast með þeim merkj-
um sem tæki fyrrum ratsjárstofn-
unar afla. Slíkt eftirlit geti verið hjá
flugumferðarstjórum jafnt sem vakt-
stöðinni í Skógarhlíð.
Björn sagði í umræðum um frum-
varpið að engin ákvæði í því útiloki
að staðið verði að eftirlitinu á þennan
hátt. Samt sem áður á að koma á fót
varnarmálastofnun sem á að sinna
einmitt þessu hlutverki.
Í frumvarpinu er lögð mikil
áhersla á mikilvægi þess að aðgreina
almenna löggæslu frá landvörnum.
M.ö.o. eiga borgaralegar varnir að
vera aðgreindar frá verksviði varn-
armálastofnunar. Varnarmálastofn-
un er því ekki borgaraleg, en hvað er
hún þá?
Hvað með RIKK?
Það er kannski óþarfi að lesa of
mikið í frumvarp sem er fyrst og
fremst stjórnsýslulegs eðlis og já-
kvætt sem slíkt. Svo virðist samt sem
byrjað hafi verið á öfugum enda.
Eins og ritstjóri Fréttablaðsins benti
á var fyrst tekin ákvörðun um fjár-
framlag til málaflokksins og síðan
lagt fram stefnumótandi frumvarp.
Þá eru niðurstöður starfshóps sem á
að vinna hættumat fyrir Ísland ekki
væntanlegar fyrr en næsta haust.
En að allt öðru. Önnur umræða
um jafnréttisfrumvarp félagsmála-
ráðherra fór fram snemma í vikunni.
Það er ákveðið gleðiefni að það hafi
einkum verið skipan jafnréttisráðs
sem deilt var um, auk hugmynda um
vottun fyrir fyrirtæki, enda þýðir það
að lending hefur náðst um afar mik-
ilvæg skref í jafnréttisbaráttunni.
Hins vegar er varla annað hægt en
taka undir með Kolbrúnu Halldórs-
dóttur um að vægast sagt sé undar-
legt að gera ekki ráð fyrir að Rann-
sóknarstofa í kvenna- og kynja-
fræðum (RIKK) eigi fulltrúa í
ráðinu, enda er þar mesta fræðilega
þekkingin á kynjamisrétti í sam-
félaginu.
Rökin um að leita þyrfti eftir full-
trúa frá félagi sem væri mótvægi við
kvennahreyfinguna eru óskaplega
rýr og ég sæi þeim beitt á öðrum
stöðum, þar sem fremur hallar á kon-
ur.
Hvað sem öðru líður þá er frum-
varpið að nálgast að verða að lögum
og það er fagnaðarefni fyrir alla sem
eru áfram um jafnrétti.
Ísland er herlaust, Ísland er herlaust
ÞINGBRÉF
Halla Gunnarsdóttir