Morgunblaðið - 09.02.2008, Side 28

28 LAUGARDAGUR 9. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
DÝRMÆTUR MANNAUÐUR
Fjallað var um leiðir til að koma íveg fyrir að fatlaðir einangrist ísamfélaginu og tryggja fötluð-
um atvinnu á fundi sem haldinn var um
félagsleg fyrirtæki og hag íslensks
samfélags af rekstri þeirra fyrr í þess-
ari viku. Á fundinum lýsti Héðinn Unn-
steinsson, sérfræðingur í heilbrigðis-
ráðuneytinu, því hvernig Bretar hefðu
farið að. Þar væru nú starfandi 15 þús-
und félagsleg fyrirtæki, sem ekki væru
endilega rekin með gróða að leiðarljósi
og gætu hjálpað fólki, sem glímt hefur
við geðfatlanir, að komast út í atvinnu-
lífið.
Fyrir nokkru var hleypt af stokkun-
um verkefni, sem heitir Straumhvörf,
og kom fram á fundinum að það hefði
þegar skilað árangri. Sömuleiðis hefur
í félagsmálaráðuneytinu verið mótuð
stefna um það hvernig búa eigi að geð-
fötluðum og lögð áhersla á að fólk fái
íbúð í sérbýlum og stuðning til að kom-
ast á almennan vinnumarkað, eins og
fram kom í máli Ástu R. Jóhannesdótt-
ur, alþingismanns og og formanns
verkefnisstjórnar Straumhvarfa.
En það er ekki bara hlutverk hins
opinbera að tryggja fötluðum sess í
samfélaginu. Atvinnulífið hefur þar
einnig hlutverki að gegna. Þórólfur
Árnason, forstjóri Skýrr, talaði um
mannauðinn, sem byggi í geðföltuðum.
„Við eigum að efla starfshvatningu til
fatlaðra þar sem við á, eftir getu. Við
eigum að aðstoða okkar núverandi
starfsfólk. Við eigum að sýna skilning
á persónulegum aðstæðum. Hverjum
líður vel í vinnunni ef honum líður ekki
vel heima hjá sér.“
Í máli Páls Ásgeirs Davíðssonar,
sérfræðings hjá Háskólanum í Reykja-
vík, kom fram sú athyglisverða stað-
reynd að á Íslandi séu um níu þúsund
fatlaðir einstaklingar, sem hafi getu til
að starfa. 20% landsmanna ættu við
einhvers konar fötlun að stríða og fyr-
irtæki misstu af tækifæri til að fá
þennan hluta þjóðarinnar í vinnu hjá
sér. „Það er dýrmætur mannauður í
fötluðum,“ sagði Páll Ásgeir á fundin-
um.
Hér er um að ræða málefni, sem
varðar bæði hlutskipti einstaklinga og
þjóðfélagið allt. Íslenskt þjóðfélag er
það lítið og gagnsætt að þar á enginn
að geta orðið út undan eða dottið á milli
skips og bryggju. Hver einstaklingur á
rétt á því að fá tækifæri til að njóta sín
að verðleikum. Það getur skipt sköpum
fyrir fatlaðan einstakling að fá at-
vinnu, umgangast annað fólk og vera
hluti af gangverki þjóðfélagsins. Það
getur ýtt undir heilbrigði einstaklings-
ins og jafnvel leitt til þess að hann
verður ekki jafn háður heilbrigðisþjón-
ustu og ef hann verður ekki óháður
henni. Hér fer því hagur einstaklings-
ins og þjóðarhagur saman. Á fundinum
kom fram að allir eru tilbúnir til að
leggja sitt af mörkum til að bæta stöðu
fatlaðra, allt frá Samtökum atvinnu-
lífsins til hins opinbera. Nú mun koma í
ljós hvernig gengur að yfirfæra hinn
góða ásetning í aðgerðir, sem leitt geta
til langþráðra umbóta.
SKORTUR Á SAMKEPPNI?
Er skortur á samkeppni í bókaút-gáfu á Íslandi? Er hætta á einok-
un í bókaútgáfu? Svarið við báðum
þessum spurningum er að það er
hvorki skortur á samkeppni né hætta
á einokun. Er níðst á kaupendum bóka
með því að setja hátt verð á bækur?
Það er ekki hægt að halda því fram.
Sennilega er tap á meirihluta þeirra
bóka, sem gefnar eru út á hverju ári.
Fyrir hver jól eru bækur seldar í stór-
mörkuðum á verulega lægra verði en
uppsett verð. Á hverju ári eru bóka-
markaðir, þar sem fólk getur keypt
bækur á ótrúlega lágu verði.
Vandamálið í bókaútgáfu er ekki
skortur á samkeppni, ekki einokun,
ekki verðsamráð, sem þýði að kaup-
endur bóka eigi ekki annarra kosta völ
en kaupa bækur dýru verði.
Vandamálið í bókaútgáfu er þvert á
móti að finna viðunandi rekstrar-
grundvöll fyrir bókaforlög. Þeir bóka-
útgefendur eru ekki margir á Íslandi,
sem hafa haft einhvern umtalsverðan
hagnað af útgáfu bóka. Vandamál rit-
höfunda er að finna forlag, sem er
tilbúið til að gefa út bók, sem ekki er
alveg örugg söluvara.
Svo kemur Samkeppniseftirlitið og
telur sig vera að sinna hlutverki sínu
með því að setja tuttugu og eitt skil-
yrði fyrir sameiningu nokkurra for-
laga og gerir kröfu um að nokkrar út-
gáfur verði seldar öðrum! Hvers
konar vitleysa er þetta? Þetta er
örugglega vitlausasti úrskurður, sem
nokkur eftirlitsstofnun hefur kveðið
upp. Það verður einhver heilbrigð
skynsemi að komast að.
Samkeppniseftirlitið þyrfti að hafa
afskipti af mörgum greinum við-
skiptalífsins, þar sem fákeppni veldur
því, að níðst er á neytendum. Að halda
því fram, að það eigi við um bókaút-
gáfu er fáránlegt.
Það er rétt, sem Jóhann Páll Valdi-
marsson bókaútgefandi segir í samtali
við Morgunblaðið í gær, að það er
kraftaverk að bókaútgáfa skuli þrífast
hér í þessu fámenna samfélagi. Ástæð-
an fyrir því hve myndarlega er staðið
að útgáfu bóka hér er sú, að það eru
nokkrir einstaklingar haldnir þeirri
skemmtilegu og gefandi ástríðu að
gefa út bækur með myndarlegum
hætti í okkar litla landi.
Opinberar eftirlitsstofnanir hafa
öðrum og þarfari verkefnum að sinna
en þvælast fyrir því að bækur séu
gefnar út á Íslandi með sæmilegum
hætti. Það er ekki mikill skortur á
starfsfólki hjá Samkeppniseftirlitinu
ef sú stofnun hefur efni á að leggja
mikla vinnu í að verða bókaútgáfu
fjötur um fót.
Það sem hér hefur verið sagt vita
allir, sem á annað borð hafa einhvern
áhuga á að vita um hvað bókaútgáfan
snýst. Það er ástæða til að tryggja, að
hver kynslóð Íslendinga hafi alltaf að-
gang að bókmenntaverkum ákveðinna
sígildra höfunda á Íslandi. Að saga
þjóðarinnar og einstaklinga sé færð til
bókar og verði aðgengileg öllum kyn-
slóðum Íslendinga.
En úrskurður Samkeppniseftirlits
hlýtur að vera hápunktur einhvers fá-
ránleika, sem engum hefur dottið í
hug að hér væri hægt að finna.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Örlyg Stein Sigurjónsson
orsi@mbl.is
Hæstiréttur hefur fallist áþá kröfu embættis rík-islögreglustjóra, aðfram fari húsleit hjá
embætti skattrannsóknarstjóra í
því skyni að leggja hald á tiltekin
gögn vegna rannsóknar á meintum
skattalagabrotum Óskars Magn-
ússonar, fyrrum stjórnarformanns
Baugs.
Héraðsdómur Reykjavíkur
féllst í janúar á kröfur ríkislög-
reglustjóra um húsleit hjá skatt-
rannsóknarstjóra. Sá úrskurður
var kærður til Hæstaréttar, sem
nú hefur kveðið upp dóm sinn.
Fimm dómarar fjölluðu um mál-
ið og mynduðu þrír meirihluta en
tveir dómarar skiluðu séráliti og
vildi staðfesta niðurstöðu skatt-
rannsóknarstjóra.
Í dómi Hæstaréttar er vitnað í
greinargerð skattrannsóknar-
stjóra þar sem meðal annars kem-
ur fram að hann reisi kröfu sína
um að fella úrskurð héraðsdóms
úr gildi, á því að ríkislögreglu-
stjóri eigi ekki lögum samkvæmt
aðgang að gögnum um mál [Ósk-
ars Magnússonar]. Tekur skatt-
rannsóknarstjóri fram að hann
hafi jafnframt neitað ríkislög-
reglustjóra um gögn varðandi mál
átta annarra manna, sem sá síð-
arnefndi fór fram á að fá afhent.
Kvaðst skattrannsóknarstjóri hafa
aflað lögfræðilegrar álitsgerðar,
þar sem komi fram sú skoðun að
lögregla hafi ekki heimild til refsi-
meðferðar hjá skattrannsóknar-
stjóra.
Rannsókn sé í
höndum lögreglu
Í dómi segir þá ennfremur að
meginregla sé að rannsókn opin-
berra mála sé í höndum lögreglu
og sé hún háð eftirliti og nánari
fyrirmælum ríkissaksóknara. Í
lögum um meðferð opinberra mála
sé kveðið á um að rannsókn op-
inberra mála sé í höndum lögreglu
nema öðruvísi sé mælt fyrir í lög-
um. Eigi það meðal annars við um
rannsókn mála sem varða skatta-
lög, tollalög og samkeppnislög.
Þessi lög mæli fyrir um rannsókn-
arskyldu stjórnvalda, sem hafi lög-
mæltu hlutverki að gegna við
stjórn þeirra. Hæstiréttur segir að
ástæða þessarar tilhögunar sé
einkum sú að viðkomandi stjórn-
völd búi yfir sérþekkingu, sem rétt
hefur þótt að nýta við þessi verk-
efni. Í lögum um meðferð opin-
berra mála sé kveðið á um að lög-
regla skuli hvenær sem þess sé
þörf hefja rannsókn út af vitneskju
eða grun um að refsivert brot hafi
verið framið, hvort sem henni hafi
borist kæra eða ekki. Tekið sé
fram að ríkissaksóknari geti gefið
fyrirmæli í þessum efnum.
Hæstiréttur tilgreinir einnig
lögreglulög þar sem mælt er fyrir
um að ríkislögreglustjóra beri
meðal annars að starfrækja lög-
reglurannsóknardeild sem rann-
saki skatta- og efnahagsbrot. Í 2.
gr. reglugerðar nr. 804/2007 um
rannsókn og saksókn skatta- og
efnahagsbrota segi að ríkislög-
reglustjóra beri meðal annars að
rannsaka alvarleg brot sem falli
undir 262. gr. almennra hegning-
arlaga. Saksókn vegna brota á síð-
astnefndu ákvæði heyri undir rík-
islögreglustjóra sbr. 1. mgr. 28.
gr. og 27. gr. laga um meðferð op-
inberra mála en í síðari málslið
fyrrnefndu greinarinnar sé kveðið
á um að ríkissaksóknari geti tekið
ákvörðun um saksókn í sínar
hendur hvenær sem hann telji
þess þörf. Sóknaraðili [ríkislög-
reglustjóri], sem fór með rann-
sóknar- og ákæruvald vegna
skattalagabrota sem geta varðað
við nefnda lagagrein, fór þess á
leit við varnaraðila [skattrann-
sóknarstjóra] að hann fengi að-
gang að gögnum sem til hafa orðið
við rannsókn skattrannsóknar-
stjóra á skattskilum viðkomandi
manns, en því hafnaði skattrann-
sóknarstjóri ítrekað. Ríkislög-
reglustjóri bar ágreininginn undir
ríkissaksóknara sem taldi, að virt-
um þeim gögnum sem ríkislög-
reglustjóri hafði þegar undir
höndum, að fullt tilefni væri til
frekari rannsóknar og að brýnt
væri að hún héldi tafarlaust áfram.
Yfirskattanefnd
úrskurðar sektir
Hæstiréttur segir ennfremur að
ríkislögreglustjóri telji að [ÓM] sé
undir rökstuddum grun um að
hafa framið stórfelld brot gegn
lögum um tekjuskatt sem varði við
hegningarlög og standi yfir rann-
sókn á þeim brotum. Í lögum um
tekjuskatt segi að yfirskattanefnd
úrskurði sektir samkvæmt 110. gr.
laganna en þar segi að skattrann-
sóknarstjóri geti vísað máli til op-
inberrar rannsóknar af sjálfsdáð-
um svo og eftir ósk sökunauts, vilji
hann ekki hlíta því að mál sé af-
greitt af yfirskattanefnd. Skatt-
rannsóknarstjóri hafi heimild til
að ljúka tilteknum málum með
sekt í stað þess að vísa máli til
sektarmeðferðar hjá yfirskatta-
nefnd en þeirri sektarákvörðun
fylgi ekki vararefsing, gagnstætt
því sem á við um sektir samkvæmt
almennum hegningarlögum.
Hæstiréttur segir að skattrann-
sóknarstjóra sé skylt að gera rík-
issaksóknara grein fyrir málalok-
um í einstökum málum og geti
hinn síðarnefndi borið málið undir
dómara til ónýtingar telji hann
þau fjarstæð. Vararefsing fylgi
heldur ekki sektarákvörðun yfir-
skattanefndar. Heimild skattayfir-
valda til að ljúka málum án sak-
sóknar nái þannig aðeins til brota,
þar sem fangelsisrefsingu verði
ekki beitt.
Hæstiréttur telur ljóst af fram-
ansögðu að skattrannsóknarstjóra
sé heimilt að meta hvort
þess eðlis að fallið ge
verknaðarlýsingu 262. g
ingarlaga. Með tilhögun u
sókn brota á ákveðnum s
hins vegar ekki hróflað v
sérstök stjórnvöld sem
brot séu jafnt sem lögr
eftirliti og nánari fyrirmæ
issaksóknara og annarra h
ákæruvalds eftir því sem
Verði ákvæði 4. mgr.
tekjuskattslaga því ekk
þannig að þau girði fyrir
sæti opinberri rannsókn
tilvikum en þeim þegar
ingur eða varnaraðili vís
þann farveg. Þannig sé e
að líta svo á að lagaákvæ
feli í sér bann við því að
hefji rannsókn á ætluðu
lagabroti, leiki grunur á
fang brotsins sé slíkt að
262. gr. hegningarlaga. E
mat um það hvort svo k
vera eigi ekki undir sk
sóknastjóra heldur handh
sóknar- og ákæruvalds á
andi sviði.
Aflað í þágu frumrann
Gagna þeirra sem um ræ
ir Hæstiréttur, að hafi ver
þágu frumrannsóknar sk
sóknarstjóra sem hann
framkvæmt í samræmi við
skyni að afla upplýsinga u
brot [ÓM] á tekjuskattslö
Þegar Hæstiréttur vir
nefndar lagaskyldur h
rannsóknar- og ákæruval
rannsaka og hafa eftir
skattalagabrotum féllst h
á með skattrannsóknars
ákvæði um þagnarskyld
gæti staðið í vegi fyrir afh
gagna til ríkislögreglustjó
Hæstiréttur undirstri
hann fallist á með ríkis
stjóra að á þessu stigi ran
geti álitaefni um tvöfalt r
háttsemi [ÓM] ekki stað
vegi að beiðni RLS nái
ganga.
Þá afstöðu sem að ofa
Húsleitarheim
Hæstiréttur telur að ríkislögreglustjóri megi gera húsle
klofnaði í afstöðu sinni til þessa einstæða máls sem varð
Dómur Meirihluti Hæstiréttar féllst ekki á sjónarmið skattranns