Morgunblaðið - 10.02.2008, Blaðsíða 25

á átakasvæðum
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2008 25
skrifa um á hverjum degi í erlendum
fréttum. Ég gerði ekkert í þessu fyrr
en 1998 en þá spurðist ég fyrir um
það hjá utanríkisráðuneytinu hvort
vantaði ekki fólk í einhver störf. Mán-
uði síðar var hringt og spurt hvort ég
vildi fara til Kósóvó. Þá var Öryggis-
og samvinnustofnun Evrópu (ÖSE)
að byrja að koma undir sig fótunum á
Balkanskaga. Mér fannst þetta dálít-
ið skelfileg tilhugsun. Það átti að
heita vopnahlé á svæðinu og ÖSE
reyndi að fylgjast með að það héldi en
í raun var allt að leysast upp. Það
voru átök á hverjum degi og fólk
drepið og það vissu allir að það
stefndi í stríð. En ég ákvað að fara.
Það kom aldrei neitt annað til greina.
Kannski var forlagatrúin þar aftur á
ferðinni.“
Í höfuðborginni Pristína starfaði
Urður sem einn af blaðafulltrúum
ÖSE. Verkefnið var að afla með öllum
ráðum fregna af því sem gekk á í
landinu og miðla til fjölmiðla.
„Ég var svo heppin að þarna var
fullt af færu fólki að vinna. Ég fékk
2-3 vikur til að setja mig inn í hlutina.
Menn voru stöðugt að hringja og
spyrja: „Var sprengt þarna? Hver er
staðan þarna? Hve margir eru dánir
hér? Er vegurinn opinn hér? Er verið
að ráðast á þetta þorp?““
Góðir stríðsfrétta-
ritarar og slæmir
– Þarna ertu að fást daglega við
stríðsfréttaritara. Er það ekki ákveð-
in manngerð?
„Jú, það má segja það.“
– Hvernig kanntu við hana?
„Ég kann ágætlega við hana. Ég
kynntist mörgum þeirra vel, endaði á
að leigja íbúð með nokkrum þeirra og
þetta eru mínir bestu vinir. Þeir
hlógu reyndar oft að mér því þar sem
ég var frá Íslandi hafði ég engan
grunn til að skrifa eða tala um stríð
og stríðstól. Við eigum engin orð yfir
mismunandi sprengjur. Og þeim
fannst ógurlega fyndið þegar ég út-
skýrði fyrir þeim íslenska orðið skrið-
dreki. Ég get ekki sagt að ég sé
ónæm fyrir þessu starfi, það fylgir því
viss sjarmi en það er líka erfitt.“
– En hvað myndirðu segja að ein-
kenndi þessa stétt umfram aðrar?
„Eirðarleysi. Og spennufíkn. Það
eru neikvæðu hliðarnar – en um leið
líka þær sem valda því að fólk getur
yfir höfuð stundað þetta starf.“
– Nú kynnu sumir að segja að það
væri í eðli þessa starfs að nærast á
hörmungum?
„Kannski en mér finnst það ekki al-
veg sanngjarnt. Það eru reyndar til
karakterar í stéttinni sem það mætti
segja um. En það fólk í faginu sem ég
þekki og ber virðingu fyrir hefur
mjög ríka réttlætiskennd. Það sést
líka að ef það reynir að hægja á og
setjast að einhvers staðar þá stofnar
það fyrr en varir alls kyns baráttu- og
borgarasamtök. Það horfir upp á fólk
drepið og pyntað og missa allt sitt,
endalaust óréttlæti. Bestu
stríðsfréttaritararnir eru þeir sem
hætta aldrei að spyrja. Þeir koma á
stað þar sem allt hefur verið sprengt
og fólk drepið. Hjörð fréttamanna
streymir inn og atgangurinn minnir á
fræga bók um bransann sem heitir
„Er einhver hér sem hefur verið
nauðgað og talar ensku?“ En þegar
allir eru farnir, þá sitja þeir bestu eft-
ir. Og þeir snúa aftur og aftur. Þeir
vilja skilja hvað rekur átökin áfram
og hafa úthald til að fylgja því eftir.
Ég er ekki viss um að fólk átti sig á
hvað það er mikilvægt. Að umfjöllun
um stríðsátök snúist ekki bara um
vondu og góðu karlana heldur það
sem undir býr og afleiðingarnar.“
Lengstu 10 mínútur
sem ég hef lifað
– Hvernig er að afla upplýsinga
sem blaðafulltrúi við aðstæður eins
og í Kósóvó?
„Það var flókið. Þetta er ekkert let-
istarf. Símakerfið var oft í miklum
ólestri og ekkert hægt að hringja. Þá
varð bara að fara á staðinn.“
– Fara á staðinn segirðu. En síðan
eru jarðsprengjusvæði um allt.
Hvernig er að athafna sig innan um
þau?
„Þar þarf að fara mjög varlega. Við
fengum reyndar þjálfun í því hvað
ætti að varast. Og hvað við ættum að
gera ef við lentum engu að síður inni
á jarðsprengjusvæði.“
– Og hvað á að gera í slíku tilfelli?
„Í fyrsta lagi á aldrei að fara utan
vega og helst ekki út á malarvegi. Og
alls ekki út á gras. Ég er meira að
segja svona enn að ef ég geng út á
gras erlendis þá er ég aðeins á varð-
bergi í augnablik. Ef þú áttar þig
engu að síður á að þú ert kominn á
varasamt svæði þá verðurðu að
bakka og fara í sömu skrefin aftur.
Við lentum einu sinni inni á svona
svæði fyrir tóman asnaskap. Það tók
10 mínútur að feta sig 10 metra aftur
á bak. Það voru lengstu 10 mínútur
sem ég hef nokkurn tímann lifað.“
Urður segir að lífið í slíkum starfs-
hópi við svo óvenjulegar aðstæður
verði fljótt heimur út af fyrir sig með
sérstökum formerkjum.
„Maður kynnist fólki ofsalega vel
og fljótt. Ég á mjög góða vini frá
þessum tíma og þótt ég tali ekkert við
þá mánuðum saman er þetta mjög
sérstakur vinskapur þar sem allt er
lifað í botn, bæði gleðin og sorgirnar.“
Fullorðnir menn í ekkasogum
– En síðan lendirðu í því að vera í
Kósóvó bæði fyrir og eftir loftárásir
Nató. Hvernig reynsla var það?
„Ég var búin að vera í Kósóvó í
rúman mánuð og rétt byrjuð að
vinna. Við vissum hvað var í aðsigi.
Ástandið var að verða hættulegt.
Loks tilkynntu Serbarnir að vopna-
hléið væri runnið út í sandinn og vís-
uðu okkur úr landi. Það var ákveðið
að ég færi á undan yfir landamærin
til Makedóníu til að tala við fjölmiðla.
Svo beið ég ásamt þeim eftir að sjá
1.300 friðargæsluliða á appels-
ínugulum bílum keyra í gríð-
arlangri halarófu út úr Kósóvó.“
Langsetur Frá blaðamannafundi í Kíev 2004, þar sem Urður segir helst til marga hafa verið á mælendaskrá.