Morgunblaðið - 10.02.2008, Blaðsíða 44

44 SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FYRIR sextíu árum átti amma
mín Eleanor Roosevelt þátt í að
semja eitt mikilvægasta skjal tutt-
ugustu aldarinnar, Mannréttinda-
yfirlýsinguna. Nú er kominn tími til
að þú lesir hana og tileinkir þér
hana.
Mannréttindayfirlýsingin var
samþykkt 1948 til að vera „öllum
þjóðum og ríkjum til fyrirmyndar.“
Hún hefur verið þýdd á 360 tungu-
mál. Hvert heldur sem er, munkar í
Tíbet, baráttumenn fyrir lýðræði í
Brasilíu eða andófsmenn í Sov-
étríkjunum kröfðust réttinda með
mannréttindayfirlýsinguna að
vopni. Því miður hafa of fáir jarð-
arbúar skýra hugmynd um grund-
vallarréttindi sín og enn færri hafa
lesið þetta mikilvæga skjal. Mann-
réttindayfirlýsingin gerir vanvirð-
andi meðferð eða refsingu útlæga,
verndar málfrelsi, slær föstu að
hver maður teljist saklaus uns sekt
sé sönnuð og tryggir réttindi til
heilsugæslu, menntunar og al-
mannatrygginga svo dæmi séu tek-
in.
Afi minn, Franklin
D. Roosevelt, flokkaði
réttindin sem „frelsin
fjögur“: frelsi frá
skorti, trúfrelsi, mál-
frelsi og frelsi frá ótta.
Í dag horfum við upp á
ríkisstjórnir og yf-
irvöld fótum troða
þessi viðmið og neita
þegnum sínum um
grundvallarréttindi.
Við horfum upp á þjóð-
ir sem eitt sinn voru
öðrum fyrirmynd þeg-
ar mannréttindi voru annars vegar,
brjóta þau réttindi sem þær sjálfar
gagnrýnda aðra fyrir að brjóta.
Miklar framfarir hafa orðið á síð-
ustu sextíu árum, en því miður er
það enn draumsýn að mannréttindi
allra séu virt.
Sameinuðu þjóðirnar hafa hleypt
af stokkunum alheimsátaki til að
minnast sextugsafmælis Mannrétt-
indayfirlýsingarinnar undir kjörorð-
inu: Virðing og réttlæti fyrir okkur
öll. Markmiðið er að kynna fólki
grundvallarréttindi sín og að hvetja
til að loforð Mannréttinda-
yfirlýsingarinnar verði að veruleika
um allan heim.
Þetta átak hefur vakið minni at-
hygli en það á skilið. Eins og
Eleanor ítrekaði hvað eftir annað
um Mannréttindayfirlýsinguna:
„hún hefur ekkert gildi nema al-
menningur þekki hana, skilji hana
og krefjist þess að
farið sé eftir henni.“
En Sameinuðu
þjóðirnar geta ekki
einar stuðlað að því að
kynna efni yfirlýsing-
arinnar. Ríkisstjórnir,
frjáls félagasamtök og
einstaklingar þurfa að
taka höndum saman.
Á þeim fáu vikum sem
liðnar eru frá því
átakið hófst hafa
hundruð manna sleg-
ist í hópinn. „Öldung-
arnir“ (the Elders),
félagsskapur heldri ráðamanna í
heiminum undir forystu Nelson
Mandela hefur ýtt úr vör undir-
skriftasöfnun. Markmiðið er að
safni milljarði undirskrifta undir
Mannréttindayfirlýsinguna á vefsíð-
unni www.TheElders.org. Yann
Arthus Bertrand, hinn heimsþekkti
ljósmyndari, leggur til myndina Sex
milljarðar annarra þar sem fimm
þúsund jarðarbúar tjá sig, en upp-
tökur fóru fram í meira en 70 lönd-
um. Martin Scorsese er aðalfram-
leiðandi stuttmyndasyrpu sem
byggist á ákvæðum Mannréttinda-
yfirlýsingarinnar og hefur hann
fengið heimsþekkta leikstjóra til
liðs við sig. Of langt mál er að telja
upp alla viðburði en af nógu er að
taka: kvikmyndahátíðir, tónleikar,
fyrirlestrar og ræður. Finna má
lista yfir atburði á vefsíðunni
www.KnowYourRights2008.org á
vegum Upplýsingaskrifstofu Sam-
einuðu þjóðanna fyrir Vestur-
Evrópu. Hver og einn getur halað
niður merki átaks Sameinuðu þjóð-
anna á vefsíðu Mannréttinda-
fulltrúa SÞ www.ohchr.org. Ég hvet
fólk til að nota merki átaksins á
bréfsefni og í mannréttindastarfi til
að sýna stuðning við mannréttindi í
verki.
Ástandið í heiminum í dag er
með þeim hætti að það væri nánast
óhugsandi að allar ríkisstjórnir
heims samþykktu skjal á borð við
Mannréttindayfirlýsinguna. Ég
hvet lesendur til að lesa Mannrétt-
indayfirlýsinguna, undirrita hana
og tileinka sér hana til að gæða
hana lífi.
Tími kominn til að
fólk þekki réttindi sín
David B. Roosevelt skrifar í
tilefni þess að Mannréttinda-
yfirlýsing Sameinuðu þjóðanna
er sextug og brýnir fólk um
allan heim að kynna sér hana
» Afi minn, Franklin
D. Roosevelt, flokk-
aði réttindin sem „frels-
in fjögur“: frelsi frá
skorti, trúfrelsi, mál-
frelsi og frelsi frá ótta.
David Roosevelt
Höfundur er barnabarn bandarísku
forsetahjónanna fyrrverandi, býr í
Lugano í Sviss og starfar sem ráð-
gjafi á sviði mannúðarmála.
Morgunblaðið/
Amma höfundar, Eleanor Roosevelt, fyrrverandiforsetafrú Bandaríkjanna
lék lykilhlutverk í samningu Mannréttindayfirlýsingarinnar
NÚ VILL Persónu-
vernd láta laga til
dómsniðurstöður í
sakamálum, hvort sem
sérstök ástæða er til
eða ekki, og fjarlægja
úr þeim svokallaðar
viðkvæmar upplýs-
ingar áður en þær
koma fyrir sjónir al-
mennings. Mætti þó
ætla að ekki fælist í
rökstuðningi dómara
fyrir niðurstöðu sinni
upplýsingar sem kæmu
málinu ekki við og ykju ekki skilning
á dóminum.
Í stjórnarskrá segir að dómþing
skuli háð í heyranda hljóði nema
dómari ákveði annað lögum sam-
kvæmt til að gæta velsæmis, alls-
herjarreglu, öryggis ríkisins eða
hagsmuna málsaðila. Þetta ákvæði
er einn af hornsteinum réttarrík-
isins. Af því hefur leitt að almenn-
ingur hefur fengið aðgang að dómum
og stundum, m.t.t. áðurnefndra und-
antekninga, hafa upplýsingar verið
máðar út, t.d. nöfn brotaþola í
nauðgunarmálum.
Frumvarp dóms-
málaráðherra, sem
Persónuvernd gerir
framangreinda at-
hugasemd við, sýnist
mér ekki gera annað og
meira að þessu leyti en
að staðfesta vinnureglu
sem nú þegar er við-
höfð hjá dómstólum og
var löngu orðið tíma-
bært að gera.
Er það ekki nóg?
Hvaða árátta er þetta
að reyna stöðugt að
takmarka innsýn almennings í störf
hins opinbera? Hún er ekki til ann-
ars fallin en að rýra traust á rík-
isvaldinu.
Dómar eiga erindi við almenning.
Hvaða forvarnargildi hefðu þeir ann-
ars? Hvernig yrði réttaröryggi bæði
sakborninga og brotaþola tryggt
öðru vísi? „Justice must not only be
done, it must be seen to be done!“
segir frægt enskt máltæki. Frum-
varp dómsmálaráðherra virðist mér
vera samið í þeim anda. T.a.m. er
gert ráð fyrir því, eftir þingfestingu,
að almenningur geti gegn gjaldi og
með eðlilegum fyrirvörum fengið af-
rit af þeim málsskjölum sem mála-
tilbúnaður aðila er reistur á, þ.e.
ákæru og greinargerð ákærða.
Ég efast um að þær séu réttar,
áhyggjur Persónuverndar af því að
íslenskir dómarar flíki viðkvæmum
upplýsingum í dómum að þarflausu,
en telji Persónuvernd það, verður
hún að snúa sér að dómstólunum en
ekki beina vopnum sínum að almenn-
ingi í landinu.
Árátta
Þór Jónsson skrifar um ósk
Persónuverndar um að
fjarlægja viðkvæmar upplýs-
ingar úr dómsniðurstöðum í
sakamálum
»Hvaða árátta er
þetta að reyna stöð-
ugt að takmarka innsýn
almennings í störf hins
opinbera?
Þór Jónsson
Höfundur er fv. blaða- og
fréttamaður.
Firma Consulting (www.firmaconsulting.is) er
ráðgjafafyrirtæki sem sérhæfir sig í ráðgjöf við
kaup og sölu millistórra og stórra fyrirtækja.
Firma Consulting leggur áherslu á persónulega
og faglega þjónustu með áherslu á gæði, trúnað
og traust í vinnubrögðum sínum.
Firma Consulting veitir m.a. eftirtalda þjónustu:
• Aðstoð við kaup og sölu fyrirtækja á Íslandi.
• Aðstoð við kaup og sölu fyrirtækja erlendis
í samstarfi við sérhæfð fyrirtæki á því sviði.
• Aðstoð við sameiningu fyrirtækja.
• Aðstoð við verðmat á fyrirtækjum.
• Aðstoð við gerð kaupsamninga.
• Rekstrarráðgjöf.
Firma Consulting, Þingaseli 10, 109 Reykjavík,
GSM: (+354) 820 8800 og (+354) 896 6665,
Fax: (354) 557 7766, Veffang: firmaconsulting.is
Magnús Hreggviðsson viðskipta-
fræðingur og löggiltur fyrirtækja-,
fasteigna- og skipasali. Magnús er
með áratuga reynslu af endur-
skoðunarstörfum, sem rekstrar-
ráðgjafi, fyrirtækja- og fasteignasali,
útgefandi, fasteignarekandi,
„land-developer“ í Smárahvammi
og starfandi stjórnarformaður í
nokkrum fyrirtækjum. Magnús er
aðalráðgjafi hjá Firma Consulting.
(magnus@firmaconsulting.is)
Við finnum
kaupendur og
seljendur að
fyrirtækjum
Höfum verið beðin um að útvega 400-1000 fm húsnæði í
Grafarholti/vogi og Árbæ fyrir traustan aðila.
Uppl. veitir Kjartan Hallgeirsson
löggiltur fasteignasali í síma 824-9093.
Atvinnuhúsnæði óskast til kaups eða
leigu í Grafarvogi eða Árbæ
Sverrir Kristinsson löggiltur fasteignasali
Síðumúla 21 - www.eignamidlun.is - eignamidlun@eignamidlun.is - Fax: 588 9095
Sími: 588 9090