Morgunblaðið - 10.03.2008, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 10. MARS 2008 19
UMRÆÐAN
UNDANFARNA tvo til þrjá ára-
tugi hefur reynst erfitt að finna
stjórnmálamann sem á að baki verk
er sanna heilindi hans gagnvart allri
þjóðinni. Nær enginn styður aldraða
og öryrkja nema í orðum. Flestir
gagnrýna misrétti í orði, en styðja
það á borði. Þannig eru flestir
stjórnmálamenn í dag.
Rétt eftir að Dagur
varð borgarstjóri fór
ég á fund Svandísar
Svavarsdóttur að ræða
ferðaþjónustumál fatl-
aðra. Mín fyrstu kynni
af konunni voru ekki
þau sem ég hafði vænst
og hún oft gefið tilefni
til. Hún var bæði óþol-
inmóð og áhugalaus
fyrir málefninu sem ég
mælti fyrir og var til-
laga um bætta ferða-
þjónustu fyrir hjóla-
stólafólk og bætt kjör starfsfólks
félagsþjónustunnar í Rvík, en hvoru-
tveggja hefur hrakað, en kjörum fé-
lagsþjónustufólks sérstaklega. Ég
lét Svandísi fá gögn um málið og
þegar ég seinna hafði samband við
hana og vildi vita hvernig gengi,
hafði hún ekki hugmynd um hvað við
höfðum rætt. Þá gerði ég mér ljóst
að hún var einungis eiginhagsmuna
stjórnmálamaður eins og nú tíðkast
og meðalmennskan blómstrar í. Það
var hjóm eitt að baki fagurgalanum
um hvað flokkur hennar myndi gera
líf aldraðra og öryrkja farsælla ef
hann næði kosningu. Þetta voru von-
brigði því að ég hafði gert mér vonir
um að Svandís myndi fylgja orðum
sínum og hugsjónum eftir eins og
málafylgjukonurnar Jóhanna Sig-
urðardóttir, Þórunn Sveinbjarn-
ardóttir og Þorgerður Katrín Gunn-
arsdóttir. Þórunn virðist ætla að
verða alvöru umhverfisráðherra og
Jóhanna á sínu sviði, en hún kom
sumarhúsaeigendum til hjálpar
gegn gráðugum fjárfestum, en hefði
átt að sleppa skerðingu á lóðum
þeirra. Það var ótrúleg skammsýni.
Þó ég sé að mörgu leyti ósammála
Þorgerði í pólitík, viðurkennist að
hún er næst því að vera
alvöru stjórn-
málamaður sem þorir
eins og hinar tvær.
Hún er mikill tals-
maður íslenskrar
tungu og siða, en það
er meira en hægt er að
segja um marga aðra.
Það fór vel á með henni
og guðsmanninum Sig-
urbirni Einarssyni
þegar minnst var í
Þjóðleikhúsinu að tvö
hundruð ár voru frá
fæðingu Jónasar Hall-
grímssonar. Snilldarræða hans var
óður til tungumálsins og fordæming
á græðgi ónafngreindra manna, sem
vilja víkja tungumáli voru fyrir
ensku í hagræðingarskyni fyrir eigin
gróða. Öðru gegnir með krónuna.
Vonandi eru til stjórnmálamenn sem
finna þjóðhagslegum gjaldmiðli leið
inn í kerfið, án þess að gengið sé í
ESB. En það væri afsal á öllum sjáv-
ar- og landsauðlindum og sjálfstæðri
utanríkisstefnu og viðskiptum.
Einstrengingsleg skoðun Sam-
fylkingarinnar í ESB-málum er
stórhættuleg og hefur staðið henni
fyrir þrifum. Sem samfylking-
armanni finnst mér fleira sem betur
mætti fara í stefnumálum hennar og
vinnubrögðum. Eins og er nýtur hún
samstarfs við flokk sem notið hefur
velgengni í langan tíma vegna af-
skiptaleysis meirihluta þjóðarinnar.
Það er ekki vegna þess að meirihlut-
inn sé ánægður með hann. Nei, það
er vegna þess að úr litlu er að moða
og fólki láist oft að hugsa fram á veg-
inn. Íslendingar eru að eðlisfari
vinnusamir og láta iðulega blekkjast
af þeim sem sér þeim fyrir nægri
vinnu, þó hún skili aðeins afrakstri
við hungurmörk. Fyrir hverjar
kosningar lofa allir flokkar öldr-
uðum og öryrkjum leiðréttingu
sinna mála og að þeir muni sjá til
þess að fólkið hafi efni á að gera
meira en að borða og sofa. Loforð á
loforð ofan á fjögurra ára fresti hafa
í áratugi litlu skilað þessu fólki. Fé-
lagshyggjuflokkarnir hafa reynst
verst, því falskur vinur er óvininum
verri. Til dæmis um félagshyggju
pólitíkusa, þykir Margréti Frí-
mannsdóttur vænt um einstaklinga
sem hafa valið sér að skaða þjóðfé-
lagið. Mér þykir hins vegar vænt um
gamla fólkið í þjónustumiðstöðinni á
Lindargötu 59 og lágt launaða
starfsfólkið þar og aðra því líka. Það
er heiðarlegt alvöru fólk sem skotið
hefur stoðum undir þjóðfélag vort og
stjórnmálamenn kunna litlar þakkir
fyrir. Þetta er fólkið sem þeir forð-
ast sem mest, nema rétt fyrir kosn-
ingar þegar allir eru vinir.
VG og aðrir flokkar
Loforð á loforð ofan á
fjögurra ára fresti skila
ldruðum og öryrkjum litlu
segir Albert Jensen
»Nær enginn styður
aldraða og öryrkja
nema í orðum. Flestir
gagnrýna misrétti í orði,
en styðja það á borði.
Albert Jensen
Höfundur er trésmíðameistari.
Á SÍÐASTA ári heimsótti ég tvö
Afríkuríki. Flestum ber saman um að
það er einstök reynsla að kynnast lífi
fólks í Afríku, mestallt
mannlífið er framandi,
lífsgleði og styrkur
fólks er aðdáun-
arverður, ekki síst
þegar hafðar eru í
huga þær aðstæður
sem fólkið býr við.
Fyrsta kvöld mitt í
Asmara, höfuðborg
Erítreu, sat ég úti og
horfði yfir víð-
áttumikla íbúabyggð.
Ljósastaurar stóðu á
stangli og veittu
nokkra birtu. Aðra lýs-
ingu var vart að sjá.
Ég áttaði mig fljótlega
á því að eftir að
skyggja fer býr fólk við
myrkur og þögn. Þar
sem ég dvaldi í Erítreu
og Eþíópíu var skollið
á niðamyrkur um sex-
leytið á kvöldin. Ég sá
fyrir mér heimilin í
myrki, sá fyrir mér
áhrif rafmagnsleys-
isins á fjölskyldulíf, á
líf fullorðinna og
barna, ekkert lesið eða
lært, ekki hlustað á út-
varp, lítið saumað eða
eldað.
Um síðustu aldamót settu Samein-
uðu þjóðirnar fram hin svokölluðu
MDG-markmið (e. Millennium Deve-
lopment Goals) sem miða að því að
bæta líf fólks í þróunarríkjum. Þau
fela í sér að uppræta skal feikilega
fátækt og hungur; ná skal alþjóð-
legum markmiðum um grunn-
menntun; stuðla skal að jafnrétti og
styrkja konur; draga úr barnadauða;
bæta heilsu mæðra; kljást við HIV/
AIDS, malaríu og aðra sjúkdóma;
tryggja sjálfbæra þróun og stuðla að
og tryggja alhliða þróun. Markmiðin
eru háleit og þeim skal ná fyrir árið
2015.
Svo einkennilega víkur við, þegar
leiðir að markmiðum þessum eru
skoðaðar, að hvergi er minnst á að sú
orka er það afl sem einna helst getur
auðveldað þjóðum Afríku að ná
markmiðunum. Um 2,4 billjónir
manna í þróunarríkjum heims hafa
um þessar mundir ekki aðgang að
nútímaorkugjöfum (þar með talið
rafmagni). Fátækustu þjóðir og
svæði heimsins, sérstaklega þjóðir
Afríku, leysa orkuþörf sína með við,
kolum og mykju/taði. Orka og þjón-
usta er undirstaða hag- og sam-
félagsþróunar. Orka auðveldar fólki
að fullnægja þörf fyrir næringu, yl og
ljós, auk þess sem hún er á ákveðinn
hátt grundvöllur menntunar og
heilsu. Orka er sá meginkraftur sem
þarf til að samfélög manna búi við
fjárhagslegt sjálfstæði. Með því að
virkja orku í löndum Afríku myndi
það ekki aðeins bæta lífsskilyrði
fólks heldur leysa úr læðingi mögu-
leika til hagvaxtar. Lífsviðurværi
fólks í þróunarlöndum myndi gjör-
breytast frá því sem nú er ef orka
væri aðgengileg. Matreiðsla á heim-
ilum yrði önnur, vatn soðið, húsnæði
upplýst, ísskápar auka gæði matar
og vatnsdælur kæmu í stað brunna
svo eitthvað sé nefnt. Aðgengi að
orkugjöfum myndi á margan hátt
auðvelda þjóðum að ná þróun-
armarkmiðum Sameinuðu þjóðanna.
Lítum nánar á markmiðin og nokkur
dæmi þess að orka er það afl sem
skiptir meginmáli ef þau eiga að
nást:
1. Fátækt og hungur: Orka, t.d.
rafmagn og olía eru undirstaða at-
vinnu, iðnaðar, flutninga, verslunar,
upplýsingatækni og landbúnaðar.
Vinnsla margra matvæla krefst orku.
2. Menntun: Auðveldara yrði að fá
hæfa kennara á svæði utan þéttbýlis.
Eftir að skyggja fer er þörf á lýsingu.
Mörg börn, sérstaklega stúlkur, fá
ekki undirstöðumenntun vegna þess
að nauðsynlegt er að nýta starfs-
krafta þeirra til að bera eldivið og
vatn í hús til að mæta grunnþörfum
fjölskyldunnar.
3. Jafnrétti: Skortur á orku leiðir
til misréttis. Án raf-
magns verða störf
kvenna þung í vöfum og
seinleg. Þær hafa ekki
möguleika á að sinna
störfum sem gefa meira
af sér og hvað þá að
mennta sig eða að eiga
gefandi samneyti við
annað fólk. Aðgangur
að orku myndi auðvelda
konum störf á heimilum
og veita þeim tækifæri
til menntunar, gera þær
fjárhagslega sjálfstæð-
ari og veita þeim ýmis
tækifæri.
4. Barnadauði: Marga
sjúkdóma má rekja til
þess að vatn er ekki soð-
ið og fólk andar að sér
menguðu lofti frá hefð-
bundnum kynding-
artækjum. Ósoðið vatn
og mengað loft frá
kyndingartækjum leiðir
beinlínis til dauða ný-
fæddra barna, til barna-
sjúkdóma og dauða
barna.
5. Heilsa mæðra:
Konur verða sér-
staklega fyrir áhrifum
frá menguðu innilofti og vatns- og
fæðusjúkdómum. Skortur á raf-
magni á heilsugæslustöðvum, skort-
ur á lýsingu og hið daglega slítandi
erfiði við að draga orkugjafa í hús
stuðlar allt að slakri heilsu mæðra,
sérstaklega á landsbyggðinni.
6. Barátta við HIV/AIDS og aðra
sjúkdóma: Rafmagn stuðlar að
auknu upplýsingaflæði. Í útvarpi og
sjónvarpi er miðlað mikilvægri
fræðslu um almenna heilsu og hvern-
ig koma má í veg fyrir lífshættulega
sjúkdóma. Fólk sem vinnur við
hjúkrun og lækningar þarfnast raf-
magns við störf sín eigi það að ná ár-
angri.
Íslendingar hafa lagt talsvert af
mörkum til þróunar orkumála í þró-
unarlöndum. Markmið Jarðhitaskóla
HSþ er að aðstoða þróunarríki þar
sem nýtanlegur jarðhiti finnst og efla
hóp sérfræðinga í jarðhitafræðum.
Um þessar mundir er RES Orku-
skóli að hefja starfsemi sína á Ak-
ureyri en hann verður einn fárra
skóla á þessu sviði í heiminum. Mikil
sérfræðiþekking er til staðar hér-
lendis á nýtingu jarðvarma, vatnsafls
og vetnis sem orkubera. Íslendingar
ættu að sækjast eftir nemendum frá
sem flestum þróunarríkjanna og
leggja þar með sitt að mörkum til að
ná megi hinum háleitu markmiðum
Sameinuðu þjóðanna.
Það er rafmagns-
laust í Afríku
Kristín Aðalsteinsdóttir
skrifar um markmið sem
vinna þarf að í Afríku
Kristín
Aðalsteinsdóttir
» Sameinuðu
þjóðirnar
hafa sett fram
markmið sem
miða að bættu
ástandi í Afríku
en ekki er
minnst á að
orka er afl sem
þarf til að ná
markmiðunum.
Höfundur er deildarforseti kenn-
aradeildar Háskólans á Akureyri.
www.sjofnhar.is