Morgunblaðið - 14.03.2008, Page 4

4 FÖSTUDAGUR 14. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
HANNES Hólmsteinn Gissurarson
prófessor var í Hæstarétti í gær
dæmdur til að greiða Auði Sveins-
dóttur, ekkju Halldórs Kiljan Lax-
ness, 1,5 milljónir króna í skaðabæt-
ur, vegna brota á
56. grein höf-
undalaga. Málið
varðaði útgáfu
bókarinnar „Hall-
dór“, fyrsta bindi
af þremur í ævi-
sögu Laxness,
sem Hannes
Hólmsteinn rit-
aði. Þá var hann
einnig dæmdur til
að greiða 1,6 milljónir í máls-
kostnað.
Þrenns konar kröfur voru gerðar
í málinu. Í fyrsta lagi krafa um refs-
ingu skv. 54. gr. höfundalaga, en í
greininni er heimilað að refsa fyrir
brot gegn ákvæðum höfundalaga
sem framin eru af ásetningi eða
stórfelldu gáleysi. Dómurinn taldi
sex mánaða kærufrest vegna þessa
útrunninn og vísaði kröfunni því
sjálfkrafa frá.
Þá var gerð krafa um miskabætur
samkvæmt 56. gr. laganna, en
Hannes var sýknaður af henni þar
sem talið var að einungis höfundi
sjálfum væri hægt að dæma slíkar
bætur. Ekkja Halldórs, sem fer með
höfundarrétt að verkum hans, ætti
því ekki aðild að slíkri kröfu.
Samsvarar 210 blaðsíðum
Sem fyrr segir var Hannes Hólm-
steinn dæmdur til að greiða 1,5
milljónir í skaðabætur, 1,6 milljónir
í málskostnað. Krafa Auðar Sveins-
dóttur hljóðaði upp á 2,5 milljónir
auk dráttarvaxta, en upphafstími
þeirra var miðaður við uppsögu
dómsins. Þótti Hannes hafa brotið
gegn höfundalögum 101 sinni við
ritun bókarinnar. Hæstiréttur mat
hæfilega skaðabótaupphæð með
hliðsjón af því að hin fébótaskyldu
tilvik samsvöruðu rúmlega 210 blað-
síðum úr verkum skáldsins. Í dómn-
um segir að samkvæmt leiðbeinandi
gjaldskrá frá Rithöfundasambandi
Íslands fyrir birtingu frumsamins
efnis, kosti það 6.605 krónur að
birta eina meðalsíðu eða byrjaða
síðu af lausu máli.
Guðný Halldórsdóttir, dóttir Hall-
dórs Laxness, segist fagna því mjög
að með dómnum sé höfundarréttur
tekinn alvarlega. „Í sjálfu sér mátti
búast við þessari niðurstöðu, hafi
maður kynnt sér málið og séð hvað
Hannes gerði í þessum bókaflokki
sínum. Allir hugsandi menn sjá að
það sem hann gerði var mjög ósið-
vant. Þ.e. að taka skáldsögur eftir
Halldór Kiljan Laxness og gera
hluta af þeim að hans ævisögu,“ seg-
ir Guðný.
Snýst um rétt en ekki bætur
„Það eina sem við báðum um var
að hann bæðist opinberlega afsök-
unar og drægi þessar bækur til
baka. Hann vildi það ekki og bar á
okkur ýmsa óréttláta hluti í fram-
haldi af því, eins og að við hefðum
lokað fyrir honum bréfasafni, sem
var ekki rétt. Hannes sést ekki fyrir
hvað hann er að gera og veður
áfram. En það eru til lög í þessu
landi.“
Hún segir málið ekki hafa snúist
um fébætur, heldur hversu langt
megi ganga í höfundarrétt annarra.
„Það er ekki hægt að stela tónlist,
kvikmyndum eða ganga í skáldsög-
ur annarra, breyta texta þeirra ör-
lítið og gera hann að sínum,“ segir
Guðný. Hún kveðst því fegin að mál-
ið sé búið og segist vona að Hannes
hafi það gott í framhaldinu.
Skaðabætur í Laxness-
máli ein og hálf milljón
Morgunblaðið/RAX
Í héraði Aðalmeðferð í málinu fyrir héraðsdómi fór fram árið 2006. Hæstiréttur vísaði refsikröfu frá og
sýknaði af miskabótum en taldi mikið af texta Hannesar án tilvísunar í heimild í merkingu höfundalaga.
Guðný Halldórsdóttir fagnar því að höfundarréttur sé tekinn alvarlega
Guðný
Halldórsdóttir
HEIMIR Örn Herbertsson, lögmaður Hannesar
Hólmsteins í málinu segir niðurstöðu dómsins
ekki einhlíta. „Það er auðvitað sigur fyrir um-
bjóðanda minn að miska- og refsikröfum er
hafnað og dæmdar fébætur eru mun lægri en
krafist var. Hins vegar eru það vonbrigði að
bætur séu yfirleitt dæmdar. Þá er til þess að
líta að aðferðin, sem Hæstiréttur beitir, er að
mati Hannesar mjög sérstök.“
Með þessu á Heimir Örn við að í dómnum sé
staðfest að engin skýr mörk séu á milli þess
hvað sé heimil nýting á höfundarvernduðum
texta í málinu og hvað ekki, beinlínis segi í dómnum að þau mörk
hljóti að ráðast af mati sem óhjákvæmilega geti verið vandasamt
og umdeilanlegt. „Þessi mörk lágu ekki fyrir þegar Hannes var
að rita sína bók. Aðferðin sem hann notaði við að vísa í end-
urminningabækur Halldórs var ljós frá byrjun, engu var leynt
um það. Einnig lá fyrir að Hannes hagnýtti sér upplýsingar úr
endurminningabókum Halldórs. Hæstiréttur virðist því telja að
óljós og óglögg mörk, sem ekki lágu fyrir þegar Hannes skrifaði
sína bók, hafi, eftir á að hyggja, ekki verið virt,“ segir Heimir og
spyr hvernig þetta hefði átt að sjá fyrir. Fébótakröfuna sem
Hæstiréttur tók til greina segir Heimir af hálfu stefnanda
byggða annars vegar á því að bók Hannesar hafi valdið minnkun
í sölu á bókum Laxness og hins vegar á því að Hannes hefði þurft
að greiða tiltekið gjald fyrir þær tilvísanir sem hann notaði. Þó
hafi verið fullyrt af hálfu Auðar Laxness að hún hefði aldrei vilj-
að gera slíkan samning við Hannes. Hann spyrji sig því hvort
með niðurstöðunni sé verið að nota fébætur sem ígildi refsingar,
enda hafi ekkert tjón verið sannað í málinu.
Mjög óljós mörk sem eftir
á að hyggja voru ekki virt
Heimir Örn
Herbertsson
„FARÞEGAFLUTNINGAR eru
hryggurinn í ferðaþjónustunni. Erf-
iðleikar þar geta haft mikil áhrif í
öðrum greinum,“ segir Eydís Aðal-
björnsdóttir, verkefnisstjóri hjá
Samtökum ferðaþjónustunnar
(SAF). Samtökin skora á stjórnvöld
að lækka álögur á eldsneyti eða
grípa til sértækra aðgerða til handa
fyrirtækjum í ferðaþjónustu.
Kaup á eldsneyti eru veigamikill
kostnaðarliður hjá fyrirtækjum í
mörgum greinum ferðaþjónustunn-
ar. Eydís nefnir farþegaflutninga
svo sem hópferðir og sérleyfisbif-
reiðar og afþreyingarfyrirtæki sem
bjóða til dæmis vélsleða- og jeppa-
ferðir. Í áskorun SAF kemur fram
að hækkun eldsneytisverðs hafi gíf-
urleg áhrif á rekstur fyrirtækja á
þessu sviði. Eydís segir að fyrirtæk-
in geri í mörgum tilvikum samninga
til langs tíma við erlenda birgja og
sveitarfélög og því sé ekki svigrúm
til hækkunar á þjónustunni til að
mæta eldsneytishækkunum.
„Afleiðingarnar koma í ljós eftir
sumarið,“ segir Eydís þegar hún er
spurð um áhrifin á rekstur fyrir-
tækjanna. Hún telur að reksturinn
verði afar erfiður í sumar. Þá segir
hún að farþegaflutningarnir séu
mikilvægur liður ferðaþjónustunnar
og erfiðleikar þar hafi áhrif á fyr-
irtæki sem þjóna ferðafólki í öðrum
greinum.
Í áskorun SAF, sem send var for-
sætisráðherra, fjármálaráðherra,
iðnaðarráðherra, samgönguráð-
herra, viðskiptaráðherra og for-
mönnum þingflokka, er vakin athygli
á því að Íslendingar séu í mikilli og
vaxandi samkeppni við önnur lönd
um ferðafólk. Verðlag hér þyki hátt
og frekari hækkanir ekki vænlegar.
Eldsneytishækkanir geti því grafið
undan frekari vexti.
Nefnd að ljúka störfum
Starfandi er nefnd á vegum fjár-
málaráðuneytisins og umhverfis-
ráðuneytisins til að skoða álögur á
ökutæki og eldsneyti í þeim tilgangi
að auka notkun umhverfisvænna
orkugjafa. Að sögn Böðvars Jóns-
sonar, aðstoðarmanns fjármálaráð-
herra, sér fyrir endann á starfi
nefndarinnar og er reiknað með að
hún skili tillögum sínum upp úr
næstu mánaðamótum.
Skorað á stjórnvöld að
lækka álögur á bensín
Hækkanir valda ferðaþjónustufyrirtækjum erfiðleikum
ÍSLENSKRI viðskiptasendinefnd, sem fylgdi
Ólafi Ragnari Grímssyni, forseta Íslands, í op-
inberri heimsókn hans til Mexíkó, var afar vel
tekið samkvæmt frétt frá Útflutningsráði.
Forseti Mexíkó bauð fulltrúum íslenskra
fyrirtækja og fleirum til hádegisverðar sl.
þriðjudag en þá um morguninn hafði Útflutn-
ingsráð haldið kynningarfundi um viðskipta-
tækifæri í Mexíkó. Þau fyrirtæki og skólar sem
eiga fulltrúa í viðskiptasendinefndinni eru
Fosshótel, Geysir Green Energy, Glitnir, Ice-
land America Energy, Háskólinn í Reykjavík,
Hólshyrna, Korni, Landsbanki, Latibær, Mar-
el, RES og REYST.
Stór Íslandskynning var haldin á Camino
Real-hótelinu. Latibær efndi til fjölsóttrar
kynningar á starfsemi sinni og undirritaði
tímamótasamning við WalMart. Latibær nýtur
mikilla vinsælda í Mexíkó og Magnús Scheving
er þekktur þar í landi. Þá sátu um 60 manns
fund um orkumál með fulltrúum íslenskra
orkufyrirtækja, háskóla og lykilfólki úr orku-
geira Mexíkó. Þar voru margir fundir ákveðnir
í framhaldinu. Fosshótel hafa kynnt Ísland
sem áhugaverðan áfangastað og Mexíkómenn
tekið því vel.
Forseti Íslands og Þorgerður Katrín Gunn-
arsdóttir menntamálaráðherra hafa tekið mik-
inn þátt í viðskiptaþætti heimsóknarinnar og
stutt vel við bakið á íslensku fyrirtækjunum.
Góðar
viðtökur
Viðskiptatækifæri Forseti Íslands sat kynn-
ingarfund Útflutningsráðs í Mexíkó.
Latibær hefur heldur betur
slegið í gegn í Mexíkó
E
N
N
E
M
M
N
M
2
9
8
8
3
/
s
ia
.i
s
VÍSITALA íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu
lækkaði í febrúar um 0,9% frá janúar, sam-
kvæmt útreikningum Fasteignamats ríkisins.
Síðastliðna 3 mánuði hækkaði vísitalan um
0,6%, síðastliðna 6 mánuði hefur hún hækkað
um 2,7% og hækkun síðastliðna 12 mánuði var
12,7%.
Vísitala íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu
sýnir breytingar á vegnu meðaltali fermetra-
verðs. Er henni ætlað að varpa ljósi á þróun
fasteignaverðs samkvæmt þeim gögnum sem
liggja fyrir á hverjum tíma.
Fasteignaverð
að lækka
♦♦♦