Morgunblaðið - 20.03.2008, Síða 30

30 FIMMTUDAGUR 20. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SKORTUR Á GAGNSÆI
Í gær voru miklar sviptingar áhlutabréfamarkaði og gjaldeyris-
markaði. Fram eftir degi varð ein-
hver mesta lækkun á verði hluta-
bréfa, sem hér hefur orðið, en nokkru
fyrir lok markaðarins batnaði staðan.
Fram eftir degi stefndi í einhverja
mestu lækkun á gengi krónunnar,
sem um getur frá því að núverandi
kerfi var tekið upp, en hið sama gerð-
ist og á hlutabréfamarkaði. Nokkru
fyrir lok gjaldeyrisviðskipta lagaðist
staðan töluvert.
Síðdegis í gær spurði hver annan
hvað hefði verið að gerast. Við þeim
spurningum fengust engin skynsam-
leg svör. Sumir sögðu að Seðlabank-
inn hefði blandað sér í gjaldeyrisvið-
skiptin skömmu fyrir lokun en svo
var ekki. Aðrir töldu að einhver aðili
hefði verið að innleysa mikinn hagn-
að á gjaldeyrismarkaði. Enn aðrir
töldu að bankarnir hefðu gripið til
sinna ráða á hlutabréfamarkaðnum
til þess að stöðva frjálst fall hans.
Hvað er rétt og hvað er rangt í þess-
um vangaveltum er nokkuð, sem hinn
almenni borgari getur engar upplýs-
ingar fengið um.
Er sjálfsagt að þessi viðskipti séu
svona ógagnsæ? Í viðskiptum með
hlutabréf á hinum formlega hluta-
bréfamarkaði er mikil áherzla lögð á,
að allir hluthafar í viðkomandi félagi,
sem skráð er á markað, sitji við sama
borð um upplýsingar. Sitja þeir við
sama borð? Hvernig stendur á því, að
þessi markaður er ekki eins og opin
bók? Hvernig stendur á því, að ekki
er hægt að sjá þegar í stað hvaða að-
ilar hafa svo mikil áhrif á markaðinn
eins og augljóst var um miðjan dag í
gær að einhver hafði?
Hið sama á við um gjaldeyrismark-
aðinn. Hvernig stendur á því, að það
liggja ekki fyrir opinberar upplýs-
ingar um hvaða viðskipti það eru,
sem hafa leitt til stórfelldrar geng-
islækkunar krónunnar að undan-
förnu? Og hvernig stendur á því, að
það er ómögulegt að vita hvað gerðist
á gjaldeyrismarkaðnum í gær, sem
sneri stöðu krónunnar við?
Þetta eru ekki gagnsæ viðskipti.
Þetta eru mjög ógagnsæ viðskipti. Í
ljósi margvíslegra reglna, sem gilda
um hlutabréfamarkaðinn hér, er í
raun og veru fáránlegt hversu ógagn-
sær hann er þrátt fyrir allt. Og hið
sama má segja um gjaldeyrismark-
aðinn.
Það er alveg ljóst að langflestir
þeirra, sem stunda viðskipti, hvort
sem er á hlutabréfamarkaði eða
gjaldeyrismarkaði, eru að þreifa sig
áfram í myrkri. Þeir hafa engar raun-
verulegar upplýsingar um hvað þar
er að gerast. Fámennur hópur manna
veit hins vegar hvað er að gerast.
Eru þetta sanngjarnar leikreglur?
Eru þetta eðlilegar leikreglur? Tæp-
lega.
AÐALATRIÐI OG ÝTRUSTU KRÖFUR
Vinna verðmætt starf við þröng-an kost“ var fyrirsögn að-sendrar greinar sem birtist í
Morgunblaðinu þann 9. mars sl. Þar
skrifaði Jóhannes Tómasson „sjúkra-
sögu“ sem margir landsmenn hefðu án
efa viljað kvitta undir með honum.
Ekki síst vegna niðurlagsins sem var
svona: „Á Landspítala vinnur hæft
starfsfólk sem kann sín fræði og getur
beitt þeim til hins ýtrasta. Þar vinna
allir verðmætt starf við þröngan kost
og gera sér far um að láta sjúklingum
líða vel. Þessi mannauður hefur um
árabil verið lykillinn að árangri í með-
höndlun okkar sem þangað leitum.
Þannig verður það vonandi á nýjum
spítala. Eins eða tveggja manna stofur
eru hins vegar aukaatriði“.
Jóhannes Tómasson hittir naglann á
höfuðið þegar hann bendir á að mann-
auðurinn sé aðalatriði en hin verald-
lega umgjörð aukaatriði.
Sú stétt sem hvað varfærnustum
höndum fer um landsmenn, bæði
sjúka og heilbrigða, eru hjúkrunar-
fræðingar. Þessi fjölmenna starfstétt
er ómissandi, hvort heldur er á sjúkra-
húsum landsmanna, heilsugæslu-
stöðvum, elli- og hjúkrunarheimilum
eða í skólum. Stöðugt berast fréttir af
því að skortur sé á hjúkrunarfræðing-
um og ekki takist að manna stöður þar
sem starfskrafta þeirra er þörf. Í því
ljósi hlýtur það að vera grafalvarlegt
þegar 94 af 104 skurð- og svæfingar-
hjúkrunarfræðingum á Landspítalan-
um segja upp störfum sínum. Í Morg-
unblaðinu nefndi Björn Zoëga,
lækningaforstjóri Landspítalans, m.a.
tilskipanir Evrópusambandsins og
breytingar á þjónustuþörf sem ástæð-
ur breytinga er leiddu til uppsagn-
anna. Hann sagði sparnað „óveruleg-
an“ svo ráða mátti af orðum hans að
hinir þættirnir væru forsendur breyt-
inganna – sem valda reyndar líka
„kjararýrnun“, eins og Björn orðar
það. En kjararýrnunin er einmitt það
sem hjúkrunarfræðingar geta ekki
sætt sig við.
Í raun má líta á rök Björn sem út-
úrsnúninga. Ef sparnaður væri ekki
meginástæða breytinga á vaktakerfi
þá væri vitaskuld búið að leysa vand-
ann án þess að hjúkrunarfræðingar
færu út í hópuppsagnir. Þau skilaboð
sem Elín Ýrr Halldórsdóttir skurð-
hjúkrunarfræðingur og trúnaðarmað-
ur segir að hjúkrunarfræðingar hafi
fengið í þessu ferli; þ.e.a.s að „koma
með tillögur fyrir næsta fund en samt
hafi verið viðurkennt að þeir gætu
ekki komið með tillögur um hvernig
þeir gætu hækkað eigin laun“ styðja
það. Laun hjúkrunarfræðinga eru ein-
faldlega ekki þannig að þeir geti sætt
sig við kjaraskerðingu. Þeir leita bara
í önnur störf sem eru betur borguð eða
jafn vel fyrir minna álag, með ófyr-
irsjáanlegu tapi fyrir samfélagið.
Hjúkrunarfræðingar eru hámennt-
uð (að mestu kvenna-) stétt, sem vinn-
ur erfiða vinnu undir miklu álagi.
Kröfurnar sem til hjúkrunarfræðinga
eru gerðar eru alltaf ýtrustu kröfur.
Siðferðislega er erfitt að ímynda sér
að sú staðreynd hafi ekki skapað þeim
þá innistæðu að þeir þurfi ekki að
mæta kjaraskerðingu. Það er eins og
það hafi alveg gleymst að mannauð-
urinn er aðalatriðið í þessu máli.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
ENN fer Hrafn Sveinbjarn-arson, sagnfræðingur ogskjalavörður, niðrandi orð-um um störf bókasafns- og
upplýsingafræðinga, nú síðast í grein
í Morgunblaðinu 18. mars sl. Og enn
sem fyrr dregur hann í efa fag-
mennsku stéttarinnar í störfum
hennar við upplýsinga- og skjala-
stjórn.
Það vekur óneitanlega spurningu
af hvaða hvötum slíkar skoðanir eru
sprottnar og dæmi hver fyrir sig.
Stór hluti hugmynda Hrafns, sem
fram kemur í greininni, er reyndar
endurtekningar sem þegar hefur ver-
ið svarað á opinberum vettvangi og
verður ekki hirt um að eltast við þær
hér.
Hins vegar koma fram atriði hjá
Hrafni, þennan ganginn, sem við get-
um ekki látið ósvarað þar sem þau
varða þjónustu fyrirtækis okkar,
Gangskarar sf. Þess skal getið að
Gangskör er ráðgjafarfyrirtæki,
stofnað og rekið af bókasafns- og
upplýsingafræðingum sem um ára-
tuga skeið hefur veitt liðlega eitt
hundrað fyrirtækjum, stofnunum, fé-
lögum og félagasamtökum þjónustu á
sviði upplýsinga- og skjalastjórnar. Í
grein Hrafns kemur fram gagnrýni á
vinnu Gangskarar sem greinilega
Gangsk
lagt me
sérsníð
unarke
irtæki
gildir u
Ástæða
flokkun
urspeg
verkefn
við hjá
á hverj
einkenn
verður
flokkun
hvert fy
Þá telur Hrafn
lykill gangi í berh
ÞÍ. Gangskör reyn
vinna skjalaflokku
velli svonefnds tu
hefur mælt með a
inberum aðilum. F
ljós að tugstafake
lengur þeim kröfu
til skjalaflokkunar
ið er þeim takmör
gerir ekki kleift a
í kerfið á rökræna
og tölukerfi með ó
unarmöguleika. Í
arumhverfi þurfa
sveigjanleg og mö
að aðlaga þau þeim
ingum sem stöðug
fyrirtækjum nútím
Reynslan hefur
tölukerfi með óen
byggist á misskilningi og vanþekk-
ingu og rétt og skylt er að leiðrétta
hér.
Hrafn telur að Gangskör fari ekki
eftir leiðbeiningum Þjóðskjalasafns
Íslands (ÞÍ) sem koma fram í Hand-
bók um skjalavörslu stofnana frá
árinu 1995. Þess skal getið að ein-
ungis opinberum aðilum ber lögum
samkvæmt að hlíta fyrirmælum
safnsins. Handbók sú sem hér um
ræðir er reyndar löngu úrelt og því
hefur stofnunum reynst erfitt, ef
ekki ómögulegt, að fara eftir öllum
leiðbeiningum sem þar koma fram.
Kallað hefur verið eftir nýrri útgáfu
um nokkurt skeið og er hún nú í
vinnslu hjá safninu. Því ber að fagna.
Hrafn gefur í skyn að Gangskör
fari ekki eftir tilmælum ÞÍ um að
sérsníða skjalaflokkunarkerfi fyrir
fyrirtæki/stofnun. Þetta er rangt.
Krossferð skjalav
Jóhanna Gunnlaugsdóttir og
Kristín Ólafsdóttir svara grein
Hrafns Sveinbjarnarsonar
Jóhanna
Gunnlaugsdóttir
Kristín
Ólafsdóttir
Þegar ég hitti litla stráka í Egyptalandi eðaJemen og spyr þá hvaða hetjur þeir dáistendur ekki á svörunum, þeir þekkjaauðvitað Ronaldinho, Beckham og –
Osama bin Laden. Bin Laden er tákn um and-
spyrnu múslíma gegn vestrænum ríkjum og dáður
þótt almenningur styðji ekki hryðjuverkastefnu
hans. Ég er ekki að segja að Vesturveldin megi
ekki verja hagsmuni sína í Mið-Austurlöndum og
enginn segir að þau megi ekki beita hervaldi til að
berjast gegn bin Laden og morðingjum hans sem
ollu dauða og hörmungum. En að beita valdi með
hömlulausum hætti er uppskrift að skelfingum,“
segir Mið-Austurlandafræðingurinn dr. Fawas
Gerges.
Hann er nú í nokkurra daga leyfi hér á landi
ásamt fjölskyldu sinni. Gerges er kristinn Líbani að
uppruna en lauk doktorsnámi við háskóla í Bret-
landi og er nú fræðimaður við Sarah Lawrence-
háskólann í New York. Hann er þekktur greinandi
og álitsgjafi í mörgum fjölmiðlum í Bandaríkjunum,
m.a. hjá ABC-sjónvarpsstöðinni, og hefur und-
anfarna mánuði dvalist í fjölmörgum arabalöndum.
Rétt fimm ár eru nú liðin frá innrás Bandaríkja-
manna og stuðningsmanna þeirra í Írak og Gerges
fer ekki í launkofa með álit sitt á þeirri aðgerð.
„Þetta voru einhver mestu mistök í utanríkisstefnu
Bandaríkjanna frá upphafi og það á mörgum svið-
um,“ segir hann. „Þetta var ekki aðeins siðferð-
islega rangt heldur að öllu leyti rangt, milli 200.000
og 600.000 óbreyttir borgarar í Írak hafa fallið og
um 4.000 bandarískir hermenn. Búið er að verja
1000 milljörðum dollara í stríðsreksturinn og stríð-
ið er að grafa undan efnahag Bandaríkjanna.“
– Eru það ekki ýkjur? Kostnaðurinn á hverju ári
er þrátt fyrir allt mun minna hlutfall af þjóðarfram-
leiðslu Bandaríkjanna en hann var í Víetnamstríð-
inu …
„Það má deila um það af því að þetta er stríð sem
ekki er hægt að ljúka og Bandaríkin heyja sam-
tímis stríð í Afganistan. Við verðum líka að horfa á
kostnaðinn í samhengi við önnur vandamál, mikinn
viðskiptahalla, vaxandi óvissu á mörkuðum og
fleira. En innrásin hefur lagt grunn að nýrri fylk-
ingu herskárra íslamista í Írak, einhverri þeirri
blóðugustu sem um getur í heimi múslíma.
Al-Qaeda var ekki til í Írak fyrir innrásina en
hefur nú trausta fótfestu þar, bin Laden er að vinna
áróðursstríðið gegn Bandaríkjunum og er hetja í
löndum araba. Saddam Hussein var að sjálfsögðu
skepna og ofbeldisfullur einræðisherra, það var í
sjálfu sér gott fyrir Írak að Bandaríkin skyldu fjar-
lægja hann. En innrásin í Írak var byggð á hug-
myndafræðilegum bollaleggingum íhaldsmanna í
liði Bush, þeir völdu að hefja ónauðsynlegt stríð og
niðurstaðan varð verra ástand í Írak og á svæðinu
öllu.
Vanahugsun og hroki
Bush var sagt að eina leiðin til að ná árangri í Mið-
Austurlöndum væri að sýna vald sitt. Þessi for-
dómafulla vanahugsun margra vestrænna Mið-
Austurlandasérfræðinga, óríentalista, hefur lengi
haft slæm áhrif á stefnu vestrænna þjóða. Þegar ég
ræði við t.d. yfirmenn í hernum segi ég þeim að
þetta sé firra, þeir verði að átta sig á að Mið-
Austurlönd séu breytt, þar sé nú til nokkuð sem
skorti áður: almenningsálit, skapað af al-Jazeera og
öðrum aðilum. Þeir megi ekki vanmeta fólk á þess-
um slóðum þótt það sé fátækt og jafnvel svelti,
megi ekki traðka á sjálfsvirðingu þess og gildum,
vaða áfram eins og naut í flagi.“
– Réðust Bandaríkin inn í Írak til að komast yfir
olíu?
„Þetta er umdeilt en sjálfur hef ég ekki trú á því.
Kannski var þetta eitthvað sem sumir af ráðamönn-
„Bin Laden er hetj
Mið-Austurlandafræðingurinn
dr. Fawas Gerges fordæmir í
samtali við Kristján Jónsson
stefnu stjórnar Bush í Írak en
telur ekki að ástæðan fyrir inn-
rásinni 2003 hafi verið græðgi
Bandaríkjamanna í olíu.
Mið-Austurlönd Dr. Fawas Gerges: „Ég tel að því
átökin sem nú fara fram í löndum íslams, þeim mu