Morgunblaðið - 07.04.2008, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. APRÍL 2008 21
Lífskjör okkar Íslendinga hafa batn-að mikið á síðustu árum og áratug-um. Segja má að frá myndun rík-isstjórnar Steingríms Hermanns-
sonar 1988 til þessa dags, í um 20 ár, hafi
lífskjör okkar batnað meir og velmegun ver-
ið hér meiri en víðast hvar í Evrópu. Á þessu
20 ára tímabili hefur Framsóknarflokkurinn
verið í ríkisstjórn í um 15 ár. Fyrir vikið hef-
ur hér verið stjórnað af festu og heiðarleika
með hagsmuni íslensku þjóðarinnar allrar að
leiðarljósi. Traust og trúnaður ríkti í stjórn-
arsamstarfi því sem við framsóknarmenn
tókum þátt í. Stjórnarstefnan í atvinnu-
málum lagði áherslu á aukinn fjölbreytileika
og uppbyggingu gjaldeyrisskapandi fram-
kvæmda, svo sem með byggingu álvers Al-
coa á Reyðarfirði, sem skila mun gríð-
arlegum gjaldeyristekjum í þjóðarbúið.
Fjármálafyrirtækjum var jafn-
framt skapaður grunnur til
vaxtar á erlendum mörkuðum.
Fjármálafyrirtækin hafa fyrir
vikið skilað þjóðarbúinu mikl-
um tekjum á síðustu árum og
nema skatttekjur ríkissjóðs af
þremur stærstu bönkunum
tugum milljarða síðustu árin.
Mikil framkvæmdagleði og
bjartsýni hefur ríkt á allra síð-
ustu árum. Vorið 2007 beið
Framsóknarflokkurinn hins
vegar kosningaósigur og við
tók ríkisstjórn Samfylkingar og
Sjálfstæðisflokks. Ljóst var
strax frá upphafi að þetta stjórnarsamstarf
byggðist ekki á skýrri framtíðarsýn og því
síður á trausti milli stjórnarflokkanna, eins
og berlega hefur komið í ljós á síðustu mán-
uðum. Á haustþingi vöruðum við framsókn-
armenn við hinni nýju stjórnarstefnu að
auka útgjöld ríkissjóðs strax í upphafi kjör-
tímabils um 20% á milli ára á sama tíma og
ljóst var að ekki væri raunhæft að tekjur rík-
issjóðs ykjust. Á þetta var ekki hlustað og af-
leiðingarnar blasa nú við; vaxandi verðbólga
og stighækkandi vextir frá mánuði til mán-
aðar. Á haustmánuðum bættist síðan við óró-
leiki á erlendum fjármálamörkuðum með
erfiðara aðgengi íslenskra lánastofnana að
erlendu lánsfé. Við hvöttum forsætisráð-
herrann og ríkisstjórnina til að grípa þegar í
stað til samræmdra aðgerða, m.a. með sam-
eiginlegri kynningarherferð ríkisstjórnar,
viðskiptabanka, Seðlabanka, lífeyrissjóða og
Samtaka atvinnulífsins erlendis, til að eyða
ranghugmyndum um íslenskan efnahag og
atvinnulíf. Á þetta var fallist í orði, en fram-
kvæmdin var með ólíkindum ómarkviss. Af-
leiðingin er sú að undanfarinn mánuð hefur
íslenskt atvinnulíf og íslensk efnahagsstaða
verið skotspónn erlendra spákaupahéðna og
ýjað hefur verið að því að svo hafi í sumum
tilfellum verið með erlendar greining-
ardeildir bankanna. Nú er svo komið að trú-
verðugleiki okkar sem efnahagslega sjálf-
stæðrar þjóðar er í veði og þar getur brugðið
til beggja vona. Kaupmáttur almennings
rýrnar nú dag frá degi, krónan hefur fallið í
verði gagnvart Evrópugjaldmiðlum frá ára-
mótunum síðustu um þriðjung og verðbólga
fer sívaxandi. Þá eru vextir hér þeir lang-
hæstu í Evrópu. Atvinnufyrirtæki og ein-
staklingar standa ekki undir þessu vaxtastigi
til lengdar og á haustmánuðum má búast við
hrinu gjaldþrota hjá einstaklingum og fyr-
irtækjum með tilheyrandi atvinnuleysi og
landflótta ungs fólks, ekki síst í ljósi þess að
ríkisstjórnin sem fer með efnahagsstefnuna
tekst ekki á við vandamálin. Ekkert er mik-
ilvægara en að grandskoða sem fyrst hvort
Seðlabankinn þurfi ekki á víðtækari verk-
færum að halda í baráttunni við verðbólguna.
Tilraunin frá 2001 um fljótandi gengi hefur
nú sýnt sig í því að það er verið að greiða nið-
ur verðbólgu með ofurvöxtum sem leiðir af
sér ranga gengisskráningu gagnvart útflutn-
ings- og samkeppnisatvinnuvegunum
Þyrnirósarsvefn ríkisstjórnarinnar
Ríkisstjórnin hefur því sofið Þyrnirós-
arsvefni í tæpt ár og valdið íslensku þjóðinni
ómældu efnahagslegu tjóni. Formaður Sam-
fylkingarinnar hefur komið fram með sín úr-
ræði á allra síðustu dögum og eru þau blend-
in fyrir margra hluta sakir. Í stuttu máli má
segja að hún leggi til að loka fyrir fram-
kvæmdir sem eru gjaldeyrisskapandi, svo
sem álver í Helguvík og við Húsavík. Hún
leggur til aukinn innflutning matvæla á
kostnað innlendrar framleiðslu og þá ætlar
hún ríkissjóði að kaupa skuldabréf af bönk-
unum í stórum stíl. Formaður Samfylking-
arinnar var heppinn að eftir 12 ára sam-
stjórn Framsóknar og Sjálfstæðisflokks var
ríkissjóður búinn að greiða upp skuldir sínar.
Mótmæli við minnkandi kaupmætti, vax-
andi verðbólgu og hækkandi rekstrarkostn-
aði munu færast í aukana á næstu vikum og
mánuðum, verði ekkert að gert eins og rík-
isstjórnin boðar með sínum Þyrnirós-
arsvefni. Það aðgerðarleysi hefur nú þegar
leitt til þess að alþjóðlega mats-
fyrirtækið Fitsch hefur breytt
horfum sínum fyrir Ísland úr
stöðugum í neikvæðar og
Standard & Poor’s spyr eftir
áformum ríkisstjórnarinnar við
þessar aðstæður.
Framsóknarflokkurinn
boðar lausnir
En hvað er til ráða á Íslandi í
þeirri stöðu sem við erum nú í?
1. Mynda þarf nýja, starf-
hæfa ríkisstjórn til að fást
við þá efnahagsörðugleika
sem nú blasa við og fara sí-
fellt vaxandi. Best væri að fyrst færu
fram kosningar en ef ekki næst sam-
staða um það þarf ríkisstjórnin að segja
af sér. Framsóknarflokkurinn lýsir sig
reiðubúinn, eins og ávallt, til að bregð-
ast ekki trausti þjóðarinnar og takast á
við erfiðleikana af festu og einurð með
hagsmuni þjóðarinnar að leiðarljósi.
2. Auka þarf útflutningstekjur þjóðarbús-
ins. Því má ekki útiloka stóriðjufram-
kvæmdir á Húsavík og í Helguvík. Jafn-
framt þarf að endurmeta ákvörðun um
hámarksafla í þorski í ljósi frétta af mik-
illi þorskgengd allt í kring um landið og
að afloknum mælingum í togara- og net-
aralli. Minni ég í því samhengi á tillögur
okkar framsóknarmanna frá liðnu sumri
sem voru í takt við ráðgjöf Norður-
Atlantshafsfiskveiðiráðsins um 150 þús-
und tonna þorskkvóta.
3. Haga ber hagstjórn komandi ára í takt
við sveiflur í efnahagslífi þjóðarinnar.
4. Endurmeta á fjárlög nú þegar í ljósi
þeirra vandamála sem við blasa.
5. Afnema ber virðisaukaskatt af mat-
vælum, afnema á stimpilgjöld af lánum
vegna íbúðarhúsnæðis og lækka ber
tímabundið hluta af skattaálögum á
eldsneyti.
6. Standa ber vörð um íslenska fram-
leiðslu, hvort sem er iðnaðarframleiðslu
eða matvælaframleiðslu. Með því spör-
um við gjaldeyri og drögum úr við-
skiptahalla.
7. Efla þarf gjaldeyrisforða Seðlabankans
og/eða erlendar lántökur bankans. Meta
þarf stærð og stöðu viðskiptabanka
gegnt þeim gjaldeyrisforða og eigin-
fjárstöðu sem Seðlabanki þarf að hafa.
Ef ofangreind atriði verða sett í forgang,
ásamt traustri efnahagsforystu nýrrar rík-
isstjórnar, eru allar forsendur til að ætla að
hægt sé að draga hratt úr viðskiptahalla og
þar með að auknar líkur séu fyrir hratt lækk-
andi verðbólgu. Þá strax eru komnar for-
sendur fyrir lækkandi vöxtum og jafnvægi í
þjóðarbúskapnum. Við framsóknarmenn
höfum lagt til átak og þjóðarsátt við þessar
aðstæður þar sem hratt þarf að bregðast við.
Framsóknarflokkurinn telur afar brýnt að
ekki dragist að hér komist á traust efnahags-
stjórn, svo ekki komi til fjöldagjaldþrota og
flótta ungs fólks frá landinu. Framsókn-
arflokkurinn lýsir sig reiðubúinn til sam-
starfs um landsstjórnina við þá flokka, sem
hafa vilja og þor til að koma í veg fyrir að hér
skapist enn alvarlegra ástand. Ljóst er að
ríkisstjórn Samfylkingar og Sjálfstæðis-
flokks hefur hvorki burði né metnað til að
takast á við þann vanda sem nú er og því ber
henni að fara tafarlaust frá völdum.
Framsóknarflokkurinn setur þjóðarhags-
muni ofar stundarvinsældum og traust og
heiðarleika framar lýðskrumi og tækifæris-
mennsku.
Velferðarríkið
Ísland í vanda
Eftir Guðna Ágústsson » Framsóknarflokkurinn
telur afar brýnt að ekki
dragist að hér komist á
traust efnahagsstjórn, svo
ekki komi til fjöldagjald-
þrota og flótta ungs fólks
frá landinu.
Guðni Ágústsson
Höfundur er formaður Framsóknarflokksins.
að bankar lána út á
ur til sterkur hvati
a og bygging-
í sínum róðri. Deili-
í nánast sem lánshæf
gerð eða kvóta-
æða. Afleiðingarnar
erða svo eftirfarandi:
nda á lóðum með
tti ganga kaupum og
i byggingarréttar á
æði.
að að það borgi sig að
og gera þau upp fyrir
æti sem íbúðarhús
ús) vegna þess spá-
iliskipulagið ýtir
pt upp í röðum, til að
mestri samlegð í
Því er reynt að ná í
amliggjandi lóðir og
. Helst að kaupa upp
til að losna við
nningu og aðra hags-
ra. Þessi fasi getur
um og áratugum
ðan eru húsin geymd
aleigu og hljóta lítið
ðhald.
sem mögulegar nið-
rónum hverfum valda
erið lýst geta þannig
hring félagslegrar og
hrörnunar eða
l lengri eða skemmri
r á þeim reitum sem
yrjuð á, halda að sér
ssunnar sem þetta
pyrja sig hvaða til-
eyða fé og fyrirhöfn
ra upp hús sem verð-
um leið og húsráð-
m ástæðum flytja
g eru þau umhverf-
fólk á svæðið til að
uppnám.
æða virkni deiliskipu-
og efsti hluti Lind-
rfisgötu, milli
tastígs, þar sem und-
fur aldrei verið opn-
n með niðurrifi. Af-
að þessi hluti
r endurnýjaður að
ppgerðum húsum
ærðum í átt til upp-
ér má segja að virkjað
hafi verið hið borgaralega einstaklings-
framtak þannig að það hefur aukið á öll
umhverfisgæði svæðisins. (Ánægjan er
ekki síst þeirra sem búa í blokkunum
við Skúlagötu.) Þetta dæmi sýnir líka
að með réttum hvata má stuðla að end-
urreisn verðmætra eldri húsa, hverfa
eða heilda. Þetta er það jákvæða einka-
framtak sem borgin þarf að virkja og
hvetja.
Það ástand sem kastljósi fjölmiðla
hefur verið beint að undanfarna daga,
er ástand sem er ekkert nýtt af nálinni
en hefur bara ekki náð sömu hæðum og
nú. Deiliskipulagið frá 2002 á sinn þátt í
því. Það opnaði fyrir mögulegu niðurrifi
yfir 100 húsa byggðra fyrir 1918. Þó
nær það ekki yfir nema hluta gamla
bæjarins. Ýmsir framkvæmdaglaðir
menn sáu því í hendi sér að samsvar-
andi niðurrif yrði heimilað á þeim reit-
um sem ætti eftir að deiliskipuleggja og
tóku að kaupa álitlega niðurrifs-
möguleika sem víðast. Þannig finnast
nú drabbaraleg verktakahús ekki bara í
kringum Laugaveg og Hverfisgötu
heldur einnig á reitunum norður af
Hallgrímskirkju og yfir til suðurs á
reitum út frá Njarðargötu, Bald-
ursgötu, Freyjugötu og niður í Þing-
holtin.
Þyki mönnum drabbið þegar of mikið
þá eru allar líkur á að það muni aðeins
aukast á meðan forsendur skipulagsins
haldast óbreyttar.
Það ástand sem varað hefur í
Skuggahverfi í 20 ár er rétt að byrja að
taka á sig mynd í öðrum hlutum gamla
bæjarins. Það mun vara í marga ára-
tugi með tilheyrandi blandi af hús-
grunnum, nýbyggingum og drabbi þar
sem reynt er að þrýsta á nágranna að
yfirgefa svæðið svo auka megi „mögu-
leikana“, framkvæmdarsamlegð og svo
framvegis.
Viljum við sjá gamla bæinn í þessu
ástandi næstu 20-40 árin?
Allir sem vilja sjálfsvirðingu Reykja-
víkur sem mesta hljóta að sjá að við
þetta má ekki búa. Það eru miklir al-
mannahagsmunir í húfi.
Sú ákvörðun að bjarga Laugavegi 4-6
var fyllilega rétt skref. Skref til bjargar
mikilvægri og heillegri götumynd.
Djarft og jákvætt merki þess að borg-
arstjórn liti svo á að byggingararfurinn
væri verðmætur hluti framtíðar upp-
byggingar Reykjavíkur og að í honum
væru fólgin verðmæt tækifæri sem
mönnum hefur alltof oft sést yfir.
Út úr þessu máli hefur verið snúið á
allavega misgáfulegan máta sem ekki
verður rakið hér. En eitt er víst,
Reykjavíkurborg hefur engan verð-
miða sett á önnur timburhús sem ekki
fást rifin, því annars staðar er ekki til
að dreifa byggingarrétti, samþykktum
teikningum og gildu byggingarleyfi
stimpluðu í bak og fyrir. Teikningar
sem menn gera fyrir eigin skúffu eða
flagga á fasteignasölum eru ekki annað
en einkamál þeirra sem þannig sýsla.
Óljós eignarrréttarákvæði
Umræðan um skaðabótarétt á hend-
ur borginni, ef draga á til baka niður-
rifsheimildir í deiliskipulagi, felur oft í
sér það álit að hendur borgarinnar séu
varanlega bundnar af raunar óljósum
eignarréttarákvæðum og jafnræð-
isreglu. Þetta á hins vegar einkum við
ráðstafanir á einstökum lóðum þ.e. ef
einum er leyft en öðrum bannað. Það er
að segja niðurrifsheimildir eða bygg-
ingarmagn á einstökum lóðum dregnar
til baka.
Skipulagsforræðið er hins vegar
hreint og klárt borgarinnar og hverri
kjörinni borgarstjórn er skylt að taka
afstöðu til gildandi aðalskipulags. Al-
menn ráðstöfun í gegnum aðalskipulag
skapar borginni því ekki bótaskyldu
þar sem hún er almenn ráðstöfun sem
nær til allra, ekki bara sumra. Þá má
taka svæðið innan Hringbrautar eða
gamla bæinn eftir annarri skilgreiningu
fyrir sérstaklega, þannig að húsvernd
og umhverfisgæði svæðisins verði
tryggð með almennum hætti og sú
óheillaþróun sem nú vindur sig áfram
(eins og blindur snákur með klofna
tungu) stöðvuð.
Menn leita oft til útlanda eftir góðum
dæmum svo sem: London, París, Róm
en leitum ekki langt yfir skammt. Fram
til 1988 hafði miðbær Hafnarfjarðar
alla burði til að verða einn fallegasti
miðbær á Íslandi, einstakur í sinni röð,
stór Stykkishólmur, lítill Stokkhólmur.
Menningarleg miðja í hafnfirsku mann-
lífi er brosti við sól og hafi. Þessum bæ
er nú búið að snúa við fyrir inn-
kaupakerrur og bílskott. Það hillir und-
ir að reistur verði bautasteinn yfir þessi
glötuðu tækifæri Hafnarfjarðar í formi
7-10 hæða skrifstofu- og íbúðarhúss við
hálfdauða Strandgötuna. Það er of seint
að snúa við úr þessu. Risið hefur miðl-
ungs verslunarmiðstöð fyrir miðlungs
úthverfi við miðlungs smábæ. Hvar
sem er og hvergi í Norður-Evrópu eða
Kanada. Með núgildandi deiliskipulagi
við Laugaveg og víðar í gamla bænum
geta örlög Reykjavíkur sem hægast
orðið þau sömu.
Munurinn á Reykjavík og Hafn-
arfirði er hins vegar sá að ekki er of
seint að snúa hlutum til betri vegar svo
Reykjavík nái að hagnýta sér bygging-
ararf sinn, íbúum sínum til ánægju og
hagsbóta.
of seint að
tum til betri
eykjavík nái
sér bygging-
búum sínum
g hagsbóta.
Höfundur er formaður
Torfusamtakanna.
Morgunblaðið/Ómar
ur… Þannig má segja að það sé gamla byggðin sem geri Reykjavík að stað,“ segir Snorri Freyr.
burt með gröfurnar