Morgunblaðið - 06.05.2008, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 6. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
PLÁGA HEIMILISOFBELDIS
Heimilisofbeldi er plága. Mikiðmæðir á kvennaathvarfinuum þessar mundir: „Álagið
hefur verið mikið það sem af er þessu
ári,“ segir Sigþrúður Guðmundsdótt-
ir, framkvæmdastýra athvarfsins, í
samtali við Morgunblaðið í gær. Frá
áramótum hafa 48 konur komið til
dvalar í Kvennaathvarfinu, 14 fleiri
en á sama tíma í fyrra. Í blaðinu birt-
ist einnig samtal við Kristínu Þórð-
ardóttur, sem lýsir því víti, sem hún
gekk í gegnum vegna ofbeldis fyrr-
verandi eiginmanns síns. Í orðum
Kristínar kemur fram hversu mikið
hún lét yfir sig ganga áður en hún
leitaði aðstoðar. Hún segir að hún
hafi eiginlega verið „lifandi dauð“.
„Ég hafði, eins og margir, mikla þörf
fyrir að láta líta út fyrir að allt væri í
lagi hjá mér. Skömmin var mikil. Ég
skammaðist mín fyrir að láta koma
svona fram við mig.“ Hún var niður-
brotin manneskja þegar hún kom í at-
hvarfið, marin og blá um mestallan
líkamann. „Ég skammaðist mín fyrir
að þurfa að fara að heiman. Ég
skammaðist mín fyrir að þurfa að
fara í athvarfið. Ég hafði einu sinni
haft þá skoðun að það ætti enginn að
láta koma illa fram við sig og berja
sig. Ég hafði verið í hópi þeirra sem
hugsa að þeir muni aldrei láta neitt
svona koma fyrir sig. En þarna var ég
komin hinum megin við borðið.“
Það tók Kristínu langan tíma að
vinna úr áfallinu eftir ofbeldissam-
búðina. Hún segir að þar hafi vinirnir
og Kvennaathvarfið skipt sköpum.
Kvennaathvarfið hafi ávallt verið til
staðar og konurnar þar hafi hjálpað
henni mest.
Saga Kristínar er hræðileg og það
segir sitt um andrúmsloftið í sam-
félaginu að hún skuli finna fyrir
skömm þegar skömmin er öll mak-
ans, sem beitir ofbeldinu, og sam-
félagið á að koma því rækilega til
skila í stað þess að láta eins og ekkert
sé. Það er hlutverk stjórnvalda að
vekja til meðvitundar um alvarleika
heimilisofbeldis og það er hlutverk
hvers einstaklings að koma til hjálp-
ar. Heimilisofbeldi er glæpur. Heim-
ilið er griðastaður fjölskyldunnar, en
það á ekki að vera skálkaskjól ofbeld-
ismanna. Hver er munurinn á líkams-
árás inni á heimilinu og líkamsárás á
almannafæri? Ofbeldið getur bæði
verið andlegt og líkamlegt og þótt
marblettirnir hverfi geta örin á sál-
inni verið varanleg. Fórnarlambið
getur verið mörg ár að jafna sig og
nær sér jafnvel aldrei á strik. Ofbeld-
ið bitnar á fjölskyldunni allri, eigin-
konunni og börnunum.
Eins og kemur fram í umfjölluninni
í Morgunblaðinu í gær vinnur
Kvennaathvarfið gríðarlega mikil-
vægt starf og er nauðsynlegt að
tryggja að það hafi bolmagn til að
gegna hlutverki sínu. Það getur verið
erfitt að þurfa að flýja undan maka
sínum og ómetanlegt að hafa athvarf
þar sem fyrir hendi er kunnátta og
þekking á því að aðstoða þá, sem eru
hjálpar þurfi, og hjálpa þeim að
vakna til lífsins á ný.
SKÓLALÓÐIR Í SKRALLI
Ástand skólalóða í höfuðborginnier misjafnt. Sumar eru svo vel
búnar að sómi er að, en annars staðar
er ástandið til háborinnar skammar
og allt í skralli.
Í Morgunblaðinu í gær er fjallað
um aðstöðu á skólalóðum við grunn-
skóla borgarinnar. „Mér finnst þessi
mál hafa orðið útundan í langan
tíma,“ segir Jórunn Frímannsdóttir,
formaður framkvæmda- og eignaráðs
Reykjavíkurborgar, þar. Það eru orð
að sönnu.
Eins og fram kemur í fréttinni
samþykkti Reykjavíkurborg í hitti-
fyrra að setja 150 milljónir króna árið
2007 í endurbætur á lóðum við 15
skóla. Það eru ekki nema tíu milljónir
króna á skóla og þurfi að endurhanna
lóð er sú upphæð ekki nema brot af
kostnaðinum. Sérstaklega er tekið
fram að endurbæturnar hafi sums
staðar tafist, þar á meðal við Fella-
skóla og Vesturbæjarskóla. Kristín
Jóhannesdóttir, skólastjóri í Fella-
skóla, kveðst vonast til að endurbæt-
ur geti hafist vorið 2009.
Í Vesturbæjarskóla hafa málefni
skólalóðarinnar verið í ólestri svo ár-
um skiptir. Kjörtímabilin líða án þess
að nokkuð sé aðhafst, hvort sem lof-
orðin koma frá hægri eða vinstri.
Nánast engin leiktæki er að finna á
lóðinni og hún er ein slysagildra.
Lausamöl er um alla lóðina og möl á
stétt er háskaleg blanda. Girðingar
eru illa farnar og lausir vírar standa
út þannig að börnin flækja sig í þeim.
Slys eru tíð, börnin detta og koma
heim með brotnar tennur, svöðusár
og rifin föt. Meira að segja loforð um
lágmarksaðgerðir til þess að draga úr
slysahættu eru svikin.
Stjórnendur skólans hafa þrýst á
borgaryfirvöld. Foreldrar hafa þrýst
á borgaryfirvöld. Nemendur skólans
hafa safnað undirskriftum og fært
borgaryfirvöldum. Allt kemur fyrir
ekki. Nú hefur enn verið lofað að ráð-
ist verði í framkvæmdir í sumar, en
best er að bíða og sjá áður en of mikið
er fullyrt. Skólalóðin við Vesturbæj-
arskóla er bara eitt dæmi og segir
sína sögu. Skólinn er vinnustaður
kennara og nemenda. Skóli er ekki
bara kennslustofur og gangar, vinnu-
staðurinn er skólalóðin öll. Aðstaða
sem þessi yrði ekki liðin á nokkrum
vinnustað fullorðna fólksins.
Hvers vegna er börnunum boðið
upp á aðstæður sem þessar? Eru
skilaboðin þau að börnin séu afgangs-
stærð í borgarsamfélaginu? Hvernig
eiga börnin að skilja það að á sjö ára
skólagöngu sé skólalóðin látin sitja á
hakanum og ástandið versni jafnvel
frá ári til árs? Það er ekki beinlínis
verið að koma því til skila að hags-
munir þeirra skipti máli.
„Við krefjumst fleiri leiktækja á
skólalóðina,“ skrifaði átta ára nem-
andi í Vesturbæjarskóla með krít á
stéttina fyrir utan heimili sitt 1. maí.
Hvenær ætlar borgin að hlusta?
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Guðmund Sverri Þór
sverrirth@mbl.is
Ísland getur alls ekki viðhaldiðviðskiptahalla umfram 10% afvergri landsframleiðslu. Ekk-ert land getur viðhaldið slík-
um viðskiptahalla til lengdar. Flest
hagkerfi geta viðhaldið 5-6% við-
skiptahalla og þangað þarf Ísland að
komast sem fyrst,“ segir bandaríski
hagfræðingurinn Robert Z. Aliber í
samtali við Morgunblaðið. Aliber
hélt í gær fyrirlestur um eignaverðs-
bólur í Háskóla Íslands en hann hef-
ur um áratuga skeið rannsakað
eignaverðsbólur og fjármálamarkaði
og segir hann bólu sem nú er að
springa á heimsvísu ekki frábrugðna
fyrri slíkum bólum.
Aliber segir of háa skuldsetningu
íslenska hagkerfisins alls ekki heppi-
lega og því þurfi að draga úr henni.
„Fjármagna þarf viðskiptahallann
með fjármagni frá útlöndum og ein-
hvern tímann kemur sú staða upp að
erlendir fjármagnseigendur vilja
ekki fjármagna hallann. Þá verður
lending hörð. Í fyrramálið þarf því
einhver hjá Seðlabankanum að
spyrja hver eigi að fjármagna 10%
viðskiptahalla á næsta ári.“ En
hvernig eiga stjórnvöld að ná við-
skiptahallanum niður?
„Einfaldasta leiðin er að lækka
gengi krónunnar. Einnig er hægt að
setja á innflutningshöft eða efla út-
flutning með ríkisstyrkjum þótt það
sé síður æskilegt,“ segir Aliber en
taka ber fram að með því að segja
lækka gengi krónunnar á hann við að
slík lækkun fari fram á markaði (e.
depreciation) en ekki að gengið verði
vegna hins mikla vægis fjár
eignasafni þeirra.
Sagt er að ekkert sé n
sólinni og undir það teku
Ekki einu sinni hinn öri v
lensku bankanna er án for
segir hann einkennin d
„Bankarnir eru mjög ungi
vaxið ört. Þeir hafa enga ge
að verðleggja áhættu. Pe
voru til staðar og þeir komu
hvernig hægt væri að græ
vegar var ekki spurt hvort
samlega notkum á fénu vær
eður ei. Það er nokkuð ljóst
arnir greiddu of hátt verð f
urfélög sín erlendis og þ
sama skapi ljóst að gætu b
selt þessi dótturfélög sí
myndu þeir gera það. Mér
legt að þeir séu að reyna
dótturfélögin,“ segir Aliber
við að sér þyki eðlilegt a
félögin séu seld áður en hið
tekur stórt lán til þess að ge
bönkunum til aðstoðar.
Annað dæmigert bóluein
að hans sögn sú staðreynd
arnir telji sig hafa fundið u
arhreyfingu við myndun fj
„Þeir telja sig hafa fundið
gerð. Þetta gerðist í Japa
landi, meira að segja í Ban
um. Því er hins vegar ekki
að hægt sé að mynda endal
magn. Ísland er ekki einsta
fellt (e. devaluation). Aliber segir
það hafa verið rangt hjá Seðlabank-
anum að hækka stýrivexti í lok mars
og byrjun apríl til þess að styrkja
gengi krónunnar. „Ekki er hægt að
koma í veg fyrir að gengið lækki og
það mun gerast fyrr eða síðar og það
er betra að það gerist nú þegar
ennþá er umframgeta í hagkerfinu.“
Aðspurður segist hann ekki vilja
velta vöngum yfir því hversu mikið
gengið þarf að falla til viðbótar til
þess að viðskiptahallinn verði viðráð-
anlegur en leggur þó áherslu á að
það verði að gerast eins hratt og
hægt er. „Ef fólk býst við lækkun fer
það að reyna ýmsar kúnstir,“ segir
hann og vísar þar m.a. til skortsölu á
krónunni.
Mikið hefur verið rætt um upp-
töku evrunnar sem lausn á vanda ís-
lenska hagkerfisins og segir Aliber
það mjög óráðlegt að taka upp evru
við þær aðstæður sem nú ríkja.
Vangaveltur um upptöku evrunnar,
eða annars erlends gjaldmiðils, hér á
landi verði að bíða betri tíma en það
sé þó vel mögulegt að halda úti krón-
unni, þrátt fyrir smæð hagkerfisins.
Bankarnir ekki bankar
Lækkun gengis krónunnar til
þess að stilla viðskiptahallann af er
þó ekki eina ráðlegging Aliber til ís-
lenskra stjórnvalda. Hann leggur
einnig til að stóru bönkunum þremur
verði skipt upp í tvær einingar. Ann-
ars vegar viðskiptabanka, sem
stundar hefðbundna inn- og útlána-
starfsemi, og hins vegar fjárfesting-
arbanka. „Hið opinbera getur
ábyrgst skuldbindingar viðskipta-
bankanna en á ekki að ábyrgjast
skuldbindingar fjárfestingarbank-
anna. Þegar heildareignir hverrar
stofnunar fyrir sig hafa verið metnar
er hægt að ákveða hversu marga
hluti hver hluthafi geti átt í þeim. Ég
sé enga ástæðu til þess að reyna að
vernda eign hluthafa í fjárfestingar-
bönkunum, hluthafar tóku ákvörðun
um að verða hluthafar,“ segir Aliber,
sem segir íslensku viðskiptabankana
ekki lengur vera banka. Þeir séu
meira í ætt við fjárfestingarsjóði
Ekkert nýtt Bandaríski hagfræðingurinn Robert Z. Aliber hefur rannsakað fjármála- og eignaverðsbó
Ísland ekki einsta
efnahagslegum sk
Bandaríski hagfræðing-
urinn Robert Z. Aliber
segir litlar líkur á því að
íslensku bankarnir geti
komist hjá banka-
áhlaupi.
Í HNOTSKURN
» Robert Z. Aliber eror í alþjóðahagfræð
málum við háskólann í C
Hann stýrir rannsóknar
alþjóðafjármálum við sk
» Hagfræðingar frá þskóla voru leiðandi
hagfræðinnar um miðb
ustu aldar og á síðari hl
hennar.
» Meðal hagfræðingakenndir eru við Chi
háskóla eru, auk Aliber
Friedman, George Stig
Becker og Ronald Coas