Morgunblaðið - 10.07.2008, Blaðsíða 16

16 FIMMTUDAGUR 10. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Íbúar í Norð-lingaholtihafa mót-
mælt áformum
Reykjavík-
urborgar um að
starfrækja
áfangaheimili fyrir fólk, sem
lokið hefur vímuefnameðferð.
Íbúarnir gagnrýna að borg-
in hafi ekkert samráð haft við
þá; þeir hafi frétt af áform-
unum fyrir tilviljun. „Það er
ekki kynnt fyrir okkur hvað
standi til. Það er eins og það
eigi bara að skjóta fyrst og
spyrja svo,“ segir Þormóður
Skorri Steingrímsson, íbúi í
hverfinu, í Morgunblaðinu í
gær.
Íbúarnir hafa líka efasemd-
ir um staðsetningu áfanga-
heimilisins í miðri íbúða-
byggð. Þær efasemdir eru á
misskilningi byggðar. Fíklar,
sem hafa lokið meðferð og eru
að komast á rétta braut á ný,
þurfa einmitt á því að halda
að búa í venjulegu hverfi, inn-
an um venjulegt fólk, af því að
markmið þeirra er að lifa
venjulegu lífi á ný.
Íbúarnir hafa áhyggjur af
að hætta fylgi heimilinu. Sú
hefur ekki verið raunin, þar
sem svipuð heimili eru rekin í
íbúðarhverfum. Virkir fíklar,
sem búa í íbúðahverfum úti
um allan bæ, eru miklu
hættulegri en fólk í afturbata,
sem er að leitast við að ná
tökum á lífi sínu.
Jórunn Frí-
mannsdóttir, for-
maður velferð-
arráðs
Reykjavíkur, seg-
ir í Morgun-
blaðinu í gær að mótmæli íbú-
anna byggist á
þekkingarleysi og hefur þar
nokkuð til síns máls. En
hverjum er það þekking-
arleysi að kenna? Hefur borg-
in miðlað þeim upplýsingum
og þekkingu um rekstur
áfangaheimilis af þessu tagi
sem henni ber?
Svo virðist ekki vera. Jór-
unn Frímannsdóttir ber það
fyrir sig að samningar um
heimilið séu ófrágengnir og
þess vegna ekki hægt að
kynna starfsemina fyrir íbú-
um. Þetta er tómur fyr-
irsláttur. Borgin á auðvitað
að upplýsa íbúana um þau
áform, sem fyrir liggja, jafn-
vel þótt ekki sé búið að hnýta
alla enda. Það er að sjálf-
sögðu óþolandi fyrir íbúa að
frétta af áformum um rekstur
sem þennan utan að sér.
Enn er hægt að bæta úr
þessu. Borgin á að kynna íbú-
um í Norðlingaholti rækilega
í hverju rekstur áfangaheim-
ilisins felst og hver er reynsla
íbúa í öðrum hverfum af ná-
býli við slíkar stofnanir. Þá
verður misskilningi vonandi
eytt.
Fíklar sem hafa lok-
ið meðferð þurfa á
því að halda að búa í
venjulegu hverfi}
Hverjum er þekkingar-
leysið að kenna?
Tveir höfundaraðsendra
greina í Morg-
unblaðinu í gær
telja að í um-
ræðum um vernd
náttúru Íslands
undanfarin ár hafi stærsta
umhverfismálið gleymzt, sem
sé uppgræðsla landsins.
Friðrik Sophusson, forstjóri
Landsvirkjunar, bendir á að á
Íslandi sé stærsta eyðimörk
Evrópu og gróðurþekjan hafi
minnkað öldum saman. Land-
græðsla og skógrækt geti skil-
að mikilvægum árangri til að
hefta fok og endurheimta
landgæði, auk þess sem upp-
græðslan bindi verulegt kol-
efni. „Hvernig væri að halda
tónleika til að vekja athygli á
þessu mikilvægasta umhverf-
is- og náttúruverndarvið-
fangsefni þjóðarinnar?“ spyr
Friðrik. „Hvernig væri að
byrja á að sameinast um að
greiða þá skuld sem varð til
við ofbeit og skógartekju til
orkuvinnslu á liðnum öldum
þegar þjóðin reyndi að halda í
sér lífi?“
Margrét Jónsdóttir á Akra-
nesi tekur í sama
streng: „Hvers
vegna í ósköp-
unum heyrir mað-
ur þetta svokall-
aða
náttúruvernd-
arfólk aldrei nefna ástand
gróðurs á Íslandi? Hvers
vegna? Heldur það virkilega
að landið sé óspillt og ósnort-
ið? Er það virkilega svona
grænt?“
Þetta eru athyglisverðar
spurningar. Uppgræðsla
landsins var á síðustu öld eitt
mikilvægasta umhverfismál
þjóðarinnar. Margt hug-
sjónafólk hefur lagt skógrækt
og landgræðslu lið, ekki sízt
með gríðarlegu sjálfboða-
starfi. Undanfarin ár hefur
þessi barátta hins vegar fallið
nokkuð í skuggann af baráttu
gegn stórvirkjunum á hálend-
inu.
Nú þarf ekki að vera nokkur
mótsögn í því fólgin að berjast
gegn virkjunum og því að berj-
ast fyrir uppgræðslu landsins.
En er samt ekki góð ástæða til
að spyrja hvort mikilvægasta
umhverfismálið hafi gleymzt?
Baráttan fyrir upp-
græðslu landsins
hefur fallið
í skuggann}
Gleymt stórmál?
H
vað merkir að hafa pólitíska sýn?
Er það pólitík að vilja grípa
fram fyrir hendurnar á lög-
bundnum stjórnvöldum af því
að maður er ekki sammála því
sem þau leggja til? Jafnvel þótt reglurnar sem
stjórnvöld vinna eftir séu settar með fulltingi
manns sjálfs? Eða reistar á alþjóðasamningum
sem við Íslendingar erum aðilar að og mærum í
annan tíma?
Er það pólitísk sýn að hafa skoðanir á hverju
því dægurmáli sem fram kemur vegna þess að
þannig kemst nafnið í blöðin eða viðkomandi
fær nokkur prik í einhverri kaffistofunni?
Eða er það pólitísk sýn að hugsa um einfald-
ar skyndilausnir á flóknum vanda í stað þess að
horfast í augu við að hlutirnir taka oft langan tíma, mun
lengri en eitt til tvö kjörtímabil?
Nei. Þannig getur það ekki verið. Pólitísk sýn og póli-
tískt erindi verður að snúast um allt annað og meira. Það
snýst um grundvallarafstöðu fólks til þess hvernig þjóðfé-
lagið á að þróast. Það snýst um að hafa hæfileika og áhuga
á því að ímynda sér þjóðfélagið og heiminn eftir langan
tíma og þar með skýra hugsun um hvernig hagsmunum
einstaklingsins og þjóðar verði best fyrir komið.
Það snýst einmitt um það að horfa upp úr dægurþrasinu
en um leið skynja samtímann og skapa umgjörð um fram-
tíðina. Það mun margt breytast á næstu 50 árum, mun
meira en við getum nokkurn tímann gert okkur í hug-
arlund. Það hljótum við að taka með í reikninginn þegar
við ákveðum t.d. að draga úr útblæstri gróð-
urhúsalofttegunda á þessu tímabili. Þegar slík-
ar ákvarðanir eru teknar vonumst við til að
tækniframfarir verði áfram örar þannig að við
finnum leiðir til að mæta þessu. Í því efni verð-
um við að stóla á stórsókn í menntun þjóðar-
innar þannig að nýsköpun og frjó hugsun geti
orðið að liði við þetta verkefni. Við verðum líka
að gera okkur grein fyrir stöðu okkar í heim-
inum, hvar við getum lagt okkar af mörkum og
hvað við viljum að aðrar þjóðir viti og skilji um
okkur sjálf. Við þurfum að skapa tekjur til þess
að búa þjóðina sem best undir framtíðina og
þær tekjur ættu að koma úr frjóum jarðvegi
hvers einstaklings í landinu. Við eigum að stilla
okkur saman og bera virðingu fyrir þeim verk-
efnum sem hvert okkar sinnir. Grunnurinn að allri
framþróun hlýtur því að vera í menntun þjóðarinnar til
skemmri og lengri tíma og enn og aftur, skilningur á því að
menntun og rannsóknir er fjárfesting sem við munum
njóta arðs af eftir nokkurn tíma.
Pólitísk sýn snýst um leiðir til að skapa samfélag þar
sem hver og einn vex og dafnar á þann hátt sem hæfileikar
hans leyfa.
Þótt menn eigi auðvitað að bregðast við þeim málum
sem fyrir liggja á hverjum tíma, verður alltaf að gæta
þess, að við slíkt sé horft til grundvallarsjónarmiða í ein-
stökum málaflokkum og málum í heild en hlaupa ekki eftir
því sem orðið getur til skammbúinna vinsælda. Slíkt kann
ekki góðri lukku að stýra. olofnordal@althingi.is
Ólöf Nordal
Pistill
Að hafa pólitíska sýn
Á Hæstiréttur aðeins
að tjá sig í dómum?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Halldór Armand Ásgeirsson
haa@mbl.is
M
eð skrifum sínum í
nýjasta tölublað
tímaritsins Lög-
réttu, rauf Jón
Steinar Gunn-
laugsson, dómari við Hæstarétt, þá
grafarþögn sem jafnan ríkti í Dóm-
húsinu þegar störf réttarins voru op-
inberlega gagnrýnd.
Sú hefð hafði mótast að hæsta-
réttardómarar hyrfu frá opinberri
umræðu um lögfræðitengd álitamál
inn í myrkviði réttarins, er þeir tóku
við starfi. Dómarnir töluðu sínu máli
og gagnrýni á niðurstöður var aldrei
svarað af höfundum þeirra. En var
slík þögn æskileg? Eiga dómar
Hæstaréttar að vera hinn eini og
sanni endir þrætumála eða mun það
mögulega leiða til frekari sáttar um
störf dómstóla, kjósi dómarar að
varpa frekara ljósi á niðurstöður sín-
ar?
Hvenær lýkur deilumáli?
Sigurður Líndal, lagaprófessor,
segist ekki vita til þess að nokkru
sinni áður hafi dómari svarað gagn-
rýni með þessum hætti. Hann segir
eitthvað hafa tíðkast að dómarar
skrifi fræðigreinar og birti eigin
heilabrot um lögfræðileg málefni.
Slíkt sé þó og hafi ávallt verið fátítt.
Hann fer ekki í grafgötur með
skoðanir sínar á þeirri ákvörðun
Jóns Steinars að skýra sératkvæði
sitt opinberlega. „Dómur Hæsta-
réttar er endir þrætunnar. Dómar
Hæstaréttar eiga að vera vel rök-
studdir enda birtast í þeim end-
anlegar niðurstöður réttarins. Ég tel
að rétturinn eigi ekki að svara gagn-
rýni á hans störf enda vaknar þá sú
spurning hvenær málum er end-
anlega lokið,“ segir Sigurður.
Í grein Jóns er í raun ekki verið að
útskýra eiginlega niðurstöðu rétt-
arins heldur sératkvæði eins dóm-
ara. Sigurður bendir á að þrátt fyrir
þá staðreynd sé sératkvæðið engu
að síður dómur minnihluta réttarins
og því hluti af niðurstöðu hans.
Málefnaleg umræða jákvæð
Atli Gíslason, hæstarétt-
arlögmaður og alþingismaður, segist
lítið sjá að því að rétturinn í heild
sinni svari gagnrýni á störf sín.
Hann setur þó spurningarmerki við
að einn dómari útskýri sína persónu-
legu niðurstöðu.
Ragnar Aðalsteinsson, hæstarétt-
arlögmaður, segir málefnalega um-
ræðu um niðurstöður dóma af hinu
góða og í þessu tiltekna máli sé um
að ræða afar athyglisvert lög-
fræðilegt álitaefni – sönnunarkröfur
í kynferðisbrotamálum. Hann telur
því gott að slíkar vangaveltur fari
fram uppi á yfirborðinu og menn
rökræði þær sín á milli.
Þórður S. Gunnarsson, forseti
lagadeildar Háskólans í Reykjavík,
tekur í sama streng og segir mál-
efnaleg skoðanaskipti einungis já-
kvæð. Umræða af þessum toga skýri
forsendur dóma betur, sem aftur
geti leitt til þess að fólk eigi auðveld-
ara með að sætta sig við niðurstöður
þeirra.
Lakari vinnubrögð möguleg?
Miklar deilur spruttu árið 2001 er
þáverandi forseti Hæstaréttar svar-
aði efnislega fyrirspurn forseta Al-
þingis um hvernig bæri að túlka til-
tekið atriði í Öryrkjadómnum
svonefnda.
Eiríkur Tómasson, lagaprófessor,
gagnrýndi forseta réttarins fyrir
svarið. Hann taldi að ef rétturinn
gæti útskýrt dóma sína á opinberum
vettvangi gæti slíkt leitt til þess að
ekki yrði vandað nægilega til verka
við uppkvaðningu dóma.
Fleiri dæmi eru ekki þekkt um
nánari útskýringar á forsendum
dóma og forvitnilegt verður að sjá
hvort þeim muni nú fara fjölgandi.
Morgunblaðið/Kristinn
Dómhúsið Grafarþögn hefur einatt ríkt í Dómhúsinu við Arnarhól er störf
Hæstaréttar hafa verið gagnrýnd á opinberum vettvangi.
„Menn verða að sætta sig við að af-
brot sem engin vitni eru að verða
yfirleitt ekki sönnuð með því að
láta kunnáttumenn rannsaka
heilabú fórnarlambs eða sakborn-
ings og kanna sönnunargildi frá-
sagna þeirra,“ segir í grein Jóns
Steinars.
Jón færir svo rök fyrir því að að-
eins eigi að heyra til undantekn-
inga að skýrslur sérfræðinga um
andlegt ástand ætlaðs brotaþola
geti haft sönnunargildi í málum.
Atli Gíslason lögmaður segir at-
hugunarvert hvort Jón hafi með
þessum skrifum gert sig vanhæfan
til að fást við kynferðisbrotamál.
Hann segir að áfallastreituröskun
sé viðurkennd sem sjúkdómur og
beri fólk einkenni hennar geti það
haft mikil áhrif við sönnunarfærslu.
„Sem lögmaður myndi ég fara fram
á að Jón viki sæti í slíku máli enda
væri hann greinilega búinn að
mynda sér skoðun fyrirfram.“
VALDA
SKRIFIN
VANHÆFI?
››