Morgunblaðið - 26.08.2008, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 26. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eiga stjórn-málamennog emb-
ættismenn að
þiggja gjafir og
fyrirgreiðslu frá
fyrirtækjum? Hvar liggja
mörk eðlilegra samskipta og
hagsmunaárekstra? Eiga
kjörnir fulltrúar að þiggja boð
í laxveiði eða á knattspyrnu-
leiki í útlöndum? Ýmis álita-
mál hafa komið upp í þessum
efnum og nýlegar fréttir af
laxveiðiferð, þar sem stjórn-
málamenn voru boðnir, eru
aðeins eitt dæmi af mörgum.
Siðareglur hafa verið settar
víða í nágrannalöndunum.
Markmiðið er að draga úr
spillingu og auka trúverðug-
leika. Í opnu samfélagi þurfa
hagsmunatengsl að liggja fyr-
ir og hægt verður að vera að
rekja hvernig ákvarðanir eru
teknar þegar mikið er í húfi.
Skýrar siðareglur eru ekki
fjötrar, heldur leiðarljós fyrir
stjórnmála- og embættis-
menn. Með slíkum reglum
verður líka auðveldara að
segja nei við boði án þess að
móðga þann sem býður, svo
dæmi sé tekið.
Trúverðugleikinn er fjör-
egg stjórnmálamannsins.
Glati hann trúverðugleikanum
stendur lítið eftir.
Það er ekki tilviljun að í lok
ársins 2006 voru samþykkt lög
um fjárframlög stjórnmála-
samtaka og til stjórnmála-
starfsemi með það að mark-
miði að draga úr
hættunni á hags-
munaárekstrum
og auka gagnsæi.
Í stefnuyfirlýs-
ingu ríkisstjórnar
Samfylkingar og Sjálfstæð-
isflokks segir að á kjör-
tímabilinu verði „ráðherrum,
alþingismönnum og stjórn-
sýslu ríkisins settar siða-
reglur“. Ekkert bólar á þeim
enn, en eins og fram kemur í
Morgunblaðinu í dag safnar
starfshópur forsætisráðherra
nú gögnum til að semja slíkar
reglur og er búist við að hann
skili af sér í upphafi næsta
árs.
Dagur B. Eggertsson, odd-
viti Samfylkingarinnar í borg-
arstjórn, leiddi gerð siða-
reglna fyrir kjörna
borgarfulltrúa. Þessar reglur
hafa þrisvar verið lagðar fyrir
borgarráð, en ekki verið stað-
festar enn.
Flestir hafa innbyggðan
barómeter, sem segir þeim
muninn á réttu og röngu; sið-
ferðiskennd. Gráu svæðin má
reyndar víða finna, en með
siðareglum má afmá vafa, þótt
vitaskuld sé aldrei hægt að
gera ráð fyrir öllum hugs-
anlegum möguleikum í slíkum
reglum. Ríkisstjórnin hefur
boðað siðareglur. Hjá borg-
arráði bíða siðareglur stað-
festingar. Slíkar reglur eru í
allra þágu og því fyrr, sem
þær verða settar, þeim mun
betra.
Beðið eftir boðuðum
siðareglum
hjá ríki og borg }
Gjafir og hagsmunir
Almenningimunu á
næstu mánuðum
bjóðast rafræn
skilríki, sem hægt
verður að nota til
að undirrita ýmis
skjöl og sækja um þjónustu
sveitarfélaga og fyrirtækja.
Skilríkin munu spara sporin
og draga úr skriffinnsku og
umstangi í stofnunum.
Eins og fram kemur í máli
Bergsveins Þórarinssonar,
framkvæmdastjóra innleið-
ingar rafrænna skilríkja, mun
fólk geta notað þau til að und-
irrita ýmis bindandi skjöl og
eyðublöð. Tilraunir hafa verið
gerðar um notkun kortsins og
hafa skattyfirvöld notað þau
og Tryggingastofnun er að
hefjast handa. Sömuleiðis
eiga þessi skilríki að vera
gerð samkvæmt Evrópusam-
þykktum og -stöðlum þannig
að þau gildi milli landamæra.
Þetta hljómar allt mjög vel
og vissulega til fyrirmyndar
að auðvelda eigi almenningi
lífið.
Hins vegar vekur spurn-
ingar með hvaða
hætti þetta er
gert. Skilríkin
verða nefnilega
aðgengileg á de-
betkortum. Skil-
ríkin hafa verið
unnin í samstarfi fjár-
málaráðuneytisins fyrir hönd
ríkisins og Auðkennis fyrir
hönd banka og sparisjóða.
Með þessum hætti eru ný raf-
ræn skilríki tengd banka-
viðskiptum einstaklinga. Ein-
staklingur getur því ekki
fengið rafræn skilríki nema
eiga debetkort.
Hvað á þá sá einstaklingur
að gera, sem ekki er með de-
betkort og hefur ekki áhuga á
að nota slíkt kort? Það er ekk-
ert athugavert við að bjóða
upp á að rafræn skilríki verði
á debetkortum, en það er ekki
hægt að gera það að skilyrði.
Hér er gott mál á ferðinni,
en framkvæmdinni ætlar að
verða ábótavant. Opinber
skilríki hafa hingað til ekki
verið tengd viðskiptum við
fyrirtæki. Er ástæða til að
svo verði nú?
Opinber skilríki hafa
hingað til ekki verið
tengd viðskiptum
við fyrirtæki}
Skilríki með skilyrðum
G
röndalshús stendur enn á sínum
stað, en það mun fara. Á horni
Vesturgötu og Norðurstígs á að
rísa bílastæðahús, nema hvað.
Enn eitt klúðrið í skipulagsmálum
Reykjavíkur.
En spurningin er hvert Gröndalshús fer.
Lengi stóð til að flytja húsið í Árbæjarsafn. Það
má aldrei verða. Hús sem þangað fara deyja.
Þau verða að safngripum. Árbæjarsafn er
húsakirkjugarður. Það er vitnisburður um mis-
heppnaða tilraun til þess að halda lífi í menn-
ingarverðmætum og sögu. Ef húsin sem þar
eru eiga að öðlast nýtt líf þarf að flytja þau aft-
ur inn í borg og bæi þar sem eitthvert líf er fyr-
ir. Þar þurfa þau að fá nýtt hlutverk.
Það var satt að segja mikill léttir að lesa í
Morgunblaðinu á miðvikudaginn ummæli Mar-
grétar Þormar, arkitekts hjá skipulags- og byggingarsviði
Reykjavíkurborgar, sem sýndu þennan sama skilning á
Árbæjarsafni. Hún sagði að því markmiði að hafa lifandi
starfsemi í Gröndalshúsi yrði augljóslega ekki náð með því
að flytja það í Árbæjarsafn. Hún lagði áherslu á að húsinu
yrði að bjarga.
Eina leiðin til þess að bjarga Gröndalshúsi er að halda
lífi í því. Uppi hafa verið hugmyndir um að flytja það í
Gjótaþorpið en þær hafa strandað á mótmælum íbúa. Mál-
ið liggur nú hjá skipulagsráði borgarinnar. Borgarráð
virðist bíða niðurstöðu þess til að geta tekið ákvörðun.
Grjótaþorp er augljóslega mjög góður kostur, sennilega
næstbesti kosturinn. Húsinu hafði verið valinn
staður hjá brunasárinu í Grjótaþorpi þar sem
Glasgowhöllin stóð í Fischersundi en hún var í
eigu bróður skáldsins, Egils. Þar kom Gröndal
oft, bæði til að skemmta sér og öðrum. Þaðan
er stutt að Vesturgötu 16. Í tíð Gröndals stóð
hús hans við fjörukambinn. Hann þurfti því
ekki að fara langt til að afla sér sýnishorna í
náttúrugripasafn sitt sem var hið fyrsta á land-
inu.
Annar ágætur kostur er að flytja húsið að
Vesturgötu 24. Þar hefur staðið brunasár í
rúman áratug og ekki virðist standa til að hefja
neinar framkvæmdir á næstunni. Lóðin er í
eigu einkaaðila en borginni yrði vart skota-
skuld úr því að festa kaup á henni. Hús Grön-
dals myndi fara vel á lóðinni með jafnaldra sér
við hlið. Rúmt yrði um húsið. Það væri jafnvel
hægt að láta það standa innarlega í lóðinni eins og það
gerði á sínum upprunalega stað.
Gröndalshús er og verður eins konar prófsteinn á það
hversu mikla virðingu borgaryfirvöld bera fyrir fortíðinni
og sögunni. Sem betur fer virðast fleiri og fleiri á þeirri
skoðun að Árbæjarsafn sé ekki góður kostur. En ekki er
ólíklegt að það eigi eftir að kosta borgina óþægindi og
jafnvel talsvert fjármagn að koma þessu sögufræga húsi
til bjargar. Vonandi stenst borgin prófið. Það væri vont að
hafna manni sem orti: Reykjavík í veraldarkrík,/voldug
ertu og fögur!/Hvergi eru ríki heims þér lík,/herma það
allar sögur. throstur@mbl.is
Þröstur
Helgason
Pistill
Gröndalshús er prófsteinn
Hungraður björn í
leit að fornri frægð
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
S
tefið hefur verið leikið svo
oft að það hefur orðið að
viðteknum sannindum,
eða hér um bil: Rússland
er aftur orðið að stórveldi
og olíuauðurinn, sem flæðir nú um
allar hirslur Moskvuborgar, gert
valdhöfunum kleift að vígvæðast og
greiða niður erlendar skuldir miklu
mun hraðar en ráð var fyrir gert.
Varast skyldi að túlka þróun mála
í austurvegi á þennan veg. Veruleik-
inn er miklu flóknari og það yfir-
bragð auðsins sem glæsibyggingum
er ætlað að ljá Moskvuborg fremur
gagnsær huliðshjúpur þeirra gíf-
urlegu vandamála sem hvarvetna
blasa við í rússnesku þjóðlífi.
Byrjum á heilbrigðismálum.
Við fall Sovétríkjanna 1991 voru
allir innviðir rússnesks samfélags í
molum. Framúrskarandi vísinda-
menn gátu ekki stundað rannsóknir
vegna aðstöðuleysis og allur bún-
aður til lækninga í mörgum tilvikum
áratugum á eftir því sem best gerð-
ist í vestrænum ríkjum. Og þótt
tryggja ætti öllum aðgang að heil-
brigðisþjónustu fækkar Rússum um
allt að 800.000 á ári (þetta er ekki
prentvilla), eða sem nemur ríflega
íbúafjölda Danmerkur það sem af er
þessum áratug. Á sama tíma fjölgaði
Bandaríkjamönnum um 30 milljónir.
Margt skýrir fólksfækkunina.
Kynslóðin sem ólst upp við perest-
rojka Míkhaíls Gorbatsjovs á níunda
áratugnum þekkir vel þá nauð að
hafa hvorki til hnífs né skeiðar og
ekki bætir úr sök að fjöldi karla sem
eiga við alvarlegan áfengisvanda að
stríða mælist víða í tugum prósenta.
Áratugum eftir Vesturlöndum
Margir þættir heilbrigðisþjónust-
unnar eru áratugum á eftir því sem
best gerist á Vesturlöndum og óvíða
skortir á sjálfsögð meðferðarúræði,
svo sem gagnvart þolendum heim-
ilis- og kynferðisofbeldis. Ófáum
dætrum Moskvuborgar sem ólust
upp á munaðarleysingjahælum var
vísað á götuna á fimmtánda afmæl-
isdeginum. Margar hafa ekki þolað
við til sextán ára aldurs.
Raunar hefur ástandið víða verið
svo slæmt að mælt hefur verið með
því að mæður taki ekki þátt í
hjálparstörfum fyrir munaðarlaus
börn, af því að þær þoli ekki að upp-
lifa þá eymd sem fyrirfinnst á
munaðarleysingjahælunum. Þetta
er sá veruleiki sem kirfilega er sneitt
hjá í heimsóknum erlendra gesta,
rétt eins og á tímum Sovétríkjanna.
Tífalt smærri en Bandaríkin
Þrá margra Rússa eftir stöðug-
leika kemur ekki á óvart.
Fyrir áratug misstu ófáir aleiguna
þegar gengi rúblunnar hrundi.
Síðan hefur hagvöxturinn verið í
kringum sjö prósentin að meðaltali
og Rússar hagnast gífurlega af
hækkandi heimsmarkaðsverði á olíu.
Þrátt fyrir allan olíugróðann er
rússneska hagkerfið engu að síður
smátt í samanburði við það banda-
ríska, sem er tífalt stærra. Herinn
hefur einnig úr mun minna fé að
spila: Bandaríkjamenn verja sjöfalt
meira fé til varnarmála en Rússar.
Einhæfni rússneska hagkerfisins
er augljós veikleiki og vitna áhrif ol-
íuverðslækkanna að undanförnu á
gengi rússneskra hlutabréfa um það
hversu háð hagkerfið er olíunni, svo
ekki sé minnst á gasið, sem gegnir
lykilhlutverki í orkubúskap margra
Evrópuríkja. Sá galli er hins vegar á
gjöf Njarðar að olían fer þverrandi
og verður að teljast afar ólíklegt að
hægt verði að viðhalda tæplega tíu
milljóna tunna olíuvinnslu á dag.
Og ef sú spá Valerí Krjúkov, ráð-
gjafa stjórnvalda í olíumálum, reyn-
ist rétt að vinnslan muni að óbreyttu
dala eftir nokkur ár má ljóst vera að
grynnka mun í hirslum stjórnarliða.
Morgunblaðið/Baldur Arnarson
Við Rauða torgið Kommúnistar af eldri kynslóðinni koma saman í Moskvu.
Bak við nýfenginn auð í höfuðborginni leynast gífurleg félagsleg vandamál.
RÚSSNESKI gasrisinn Gazprom
hefur verið fyrirferðarmikill á
orkumarkaðnum á síðustu miss-
erum og umsvif hans þótt til vitnis
um aukinn slagkraft Rússa á al-
þjóðavettvangi.
Svo gæti hins vegar farið að
Evrópusambandið gripi til aðgerða
gegn einokunartilburðum fyrirtæk-
isins, sem seilst hefur í evrópsku
dreifikerfin, að sögn Kurt Volker,
sendiherra Bandaríkjanna hjá Atl-
antshafsbandalaginu, NATO, sem
minnir á aðgerðir Bandaríkja-
stjórnar gegn einokunartilburðum
Microsoft.
Forsetaframbjóðandinn John
McCain hefur lagt til að tekið verði
til skoðunar að vísa Rússum úr G8,
samtökum átta helstu iðnríkja
heims, vegna framferðis þeirra í ut-
anríkismálum. Spurður um tillög-
una segir Volker að í ljósi atburða
síðustu missera sé eðlilegt að end-
urmeta stöðu Rússa í slíkum sam-
tökum. En aðild Rússa að G8 er
þeim mikið keppikefli, enda að eig-
in mati til vitnis um áhrif landsins.
EINOKUN
GAZPROM