Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1952, Blaðsíða 39

sér. Ef ég ætti mátt stjórnmáiamamisins, mundi ég
heldur styðja það. Til þess þarf að auka fiskiflotann
og leggja meiri alúð við fiskiðnað. Framleiða dýrar
vörur úr fiskinum og framleiða mikið, ákaflega mikið.
Eg veit að ýmsir, og þar á meðal ábyrgir stjórn-
málamenn, hafa meiri trú á landbúnaði og iðnaði en
bátaútvegi. En allt kemur í einn stað þar, að það þarf
að framleiða mikið og framleiðslan verður að bera sig
með alþjóða verðlagi, verðlagi viðskiptaþjóða okkar.
Eg hef þá trú, að ísland geti síðar orðið land fjöl-
þætts iðnaðar og blómlegs landbúnaðar. En í dag álít
ég að fiskveiðarnar séu nærtækastar til efnalegrar vel-
gengni.
23.
Ég álít, að gengislækkunin 1949 hafi verið ólán. Sem
heild græða engir á henni. Ekki þeir, sem skulda. Skuld-
irnar lækka að vísu, en skilyrði til fjáröflunar til að
borga þær þverra. Ekki þeir, sem áttu söluvarning.
Þeir hafa að vísu eignast fleiri krónur, en þær eru
þeim mun verðminni. Ekki fiskframleiðendur. Verð
framleiðslunnar vex að krónutölu, en tilkostnaðurinn
vex að sama skapi, þegar frá líður, og meira. Það er
hægara að hleypa af stað öldu verðbólgu, en stöðva
hana. Ríkissjóður græðir ekki á gengisfellingunni. Hún
er að vísu dulbúið eignanám. En af minnkandi fé í um-
ferð leiðir minnkandi tekjur í ríkissjóðinn. Bændur
græða ekki á gengisfellingunni, ekki kaupmenn, ekki
launafólk. „Draga fé úr umferð“ er hæverskt orðalag
á áskapaðri fátækt. Af því leiðir samdrátt í heiðarlegri
verzlun, minnkandi neyzlu landbúnaðarframleiðslu, sam-
drátt og stöðvun framkvæmda, kyrrstöðu, athafna- og
atvinnuleysi. Minnkandi fé í umferð er versnandi hagur
almennings og ríkis.
Ég tala um málið almennt. Eitthvað af fé, sem við
gengisfellinguna var tekið úr sjóði eins manns, kann
að hafa lent í vasa annars. En það mun reynast minna
en í fljótu bragði virtist.
I Bandaríkjunum dýrka ménn ekki lággengi.
n.
Mesta ólánið er, að verðlagshreyfingin þverstöðvaði
viðhald bátaútvegsins og nýsköpun hans.
Gengisfellingin er til þess gerð að færa niður stofn-
kostnað bátanna, sem fyrir eru. Og það er gert á kostn-
að væntanlegra og óhjákvæmilegra nýbygginga. Sjó-
mönnum, sem nú vilja eignast nýja báta, eru allar
bjargir bannaðar. Ríki og peningastofnunum er vel
ljóst, að nýir bátar með tvöföldum stofnkostnaði, mið-
að við hina eldri, geta ekki staðizt samkeppni. Það er
þess vegna, sem nýsköpun og þróun útvegsins er stöðv-
uð. Með tilstyrk erlendra gjafa og lána eru enn aura-
ráð til ýmislegs annars, t. d. til að byggja tröllauknar
hallir, langt um fram þarfir. Ég álít, að hér eigi sér
stað skakkt mat á þjóðarnauðsyn.
Skrifstofustóll, með tilheyrandi nýtízku húsnæði, kost-
ar stundum 50-100 þúsund krónur. Atvinnutæki báta-
útvegsins eru ekki dýrari en það, hvert rúm.
25.
Orsakir dýrtíðar er í vissum skilningi að rekja til
stóriðjunnar, okkar góðu stóriðju, sem gæti verið og
ætti að vera lyftistöng þjóðfélagsins. Ég á hér fyrst
og fremst við togaraflotann. Skattatekjur og gróði stór-
útvegsins hafa verið notaðar til að byggja upp dýrtíð.
Meðal annars með því að skapa óarðbær störf og lítið
nauðsynleg og til hófslausrar eyðslusemi.
Stóriðjan miðar allar sínar athafnir við að komast
af með fáa menn við framleiðsluna. Þegar þess er ekki
gætt, að láta annan arðvænlegasta atvinnuveginn, báta-
útveginn og fiskiðnað í landi, þrífast samhliða og í
skjóli stórskipaútvegsins, fer í kjölfar stóriðjunnar
ótti við ógnir atvinnuleysis. Mun það ekki vera þess
vegna, hve lítið við gagnrýnum hið fánýta í atvinnu-
háttum okkar?
Við réttlætum þá með einstaklingsgróða af iðnaði og
verzlun, fornri frægð landbúnaðar, bókmenntafrægð
okkar, kenningunni um að vera sjálfum okkur nógir,
nauðsyn glæsimennsku í embættisrekstri vegna sjálf-
stæðis okkar, nauðsyn stórra stofnana til að geta tal-
izt menningarþjóð o. s. frv. Allt fallegum orðum og
sönnum. En við lokum augum fyrir veilum, sem að
baki eru.
26.
Hagnýt, lífvænleg atvinna fyrir alla, er stærsta
menningarmálið. Skipuleggjendur og forráðamenn þjóð-
félagsins virðast stundum gleyma því. En frumskil-
yrði almennra, góðra lífskjara, álít ég að sé öruggt
peningagengi og útflutningsframleiðsla, sem fullnægir
erlendri gjaldeyrisþörf, meiri fiskveiðar og enn meiri
fiskveiðar.
Dýrtíðin bitnar sárast á þeim, sem búa við þröng
kjör. Enn sverfur dýrtíð minna að fésýslumönnum,
bjargálna bændum og embættismönnum, sem geta not-
að mikið af tíma sínum til aukastarfa. Gjaldþrot fé-
sýslumanna eru fátíð. Og þó að bændur hafi ekki háar
tekjur, eru þeim mikil hlunnindi í að hollt er heima
hvað.
En þessar stéttir hafa enga tryggingu fyrir afkomu
sinni, fremur en aðrir. Hún er á hverfanda hveli. Ég
trúi ekki, að alþingismenn, hvar í flokki sem er, þyrftu
að óttast fráfall kjósenda, þótt þeir tækju orsakir dýr-
tíðarinnar föstum tökum. Þingmenn gætu sameinast
um það, án þess að hverfa frá pólitískum kennisetn-
ingum sínum. Allur almenningur mundi hagnazt á þvi,
þegar frá liði. Aðeins lítill hópur manna, þeir sem
græða á óförum þjóðfélagsins, mundi bera skarðan
hlut frá borði.
Það er átakanleg sönnun hins efnahagslega öryggis-
leysis, þrátt fyrir dýrar tryggingar, að hægt er að
svipta sparifjáreigendur og peningamenn þriðjungi
eigna sinna með einni flausturslegri lagagrein. Ég á
við gengisfellinguna miklu. Hér er ekki um að ræða
heiðarlega þjóðnýtingu, eignanám hennar vegna.
Og þó að 2. gr. gengislagafrumvarpsins 1949 væri
felld, er rauði þráður laganna engu að síður boðskapur
nýrrar gengisfellingar. Gengislækkun er auðveldasta
og raunar eina leiðin, sem nú er fær, til nýrra álaga.
En þegar við erum orðnir fjárhags- og hernaðarlega
háðir Ameríku, skipin okkar fúin og ryðbrunnin og
gengið hrunið, hvað tekur þá við?
Ég bið til Guðs almáttugs, að til þess komi aldrei,
að þeirri spurningu þurfi að svara.
Karl Dúason, Ytri-Njarðvík.
V í K I N □ U R
39