Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1963, Blaðsíða 6

Guðjón Armann Eyjólfsson:
Hættur yfirísingar
Nú á miðjum vetri, er janúar.
og febrúarbyljir æða í öllum sín-
um ham, vona ég, að lauslega
þýdd grein um yfirísingu eftir
Norðmanninn Sverre Remoy,
fyrrum skipstjóra, nú kennara
við sjómannaskólann á Florö í
Noregi, komi íslenzkum sjó-
mönnum að notum gegn þessari
sífellt nálægu hættu vetrar og
kulda.
Eftir hin átakanlegu sjóslys
í upphafi árs árið 1959 voru
þessi mál tekin rækilega til með-
ferðar í 3. tölublaði VÍKINGS-
INS það ár, þó er rétt sem inn-
gang greinar þessarar að rifja
upp frásagnir og reynslu þeirra
íslenzkra sjómanna, sem urðu til
frásagnar um köld faðmlög Vet-
urs Konungs og Ránar.
íslenzk sjómannastétt 'hefur
oft fært „landsins forna fjanda“
— hafís og ísingu — dýrar fóm-
ir. Átakanlegast er Halaveðrið
8. febrúar 1925, er tveir togarar,
Leifur heppni og Robertson, fór-
ust með 68 mönnum, en togar-
amir Egill Skallagrímsson, Gull-
toppur og Earl Haig fóru á hlið-
ina og voru mjög hætt komnir.
(Hér skal eindregið bent á
merka og fróðlega frásögn skip-
stjórans á Earl Haig, Nikuláss
Kr. Jónssonar, um þetta veður í
síðasta jólablaði VlKINGSINS).
Eftir. ofveður þetta sagðist
skipstjóranum á Agli Skalla-
grímssyni, Snæbimi Stefáns-
syni, m. a. svo frá: „Þegar of-
viðrið skall á, síðari hluta laug-
ardags 7. febrúar, vorum við
staddir á Halamiðum. Upp úr
hádeginu var hætt að toga, enda
sjór. tekinn mjög að spillast og
veðurhæð í hröðum vexti.
Skömmu síðar var komið ofviðri,
með ofsaroki af norðaustri,
blindhríð og stórsjó. Veðurofs-
inn var svo mikill að„stíma“
varð með hálfri ferð og jafnvel
fullri, til þess að halda í horfinu."
„Skipið lendir síðan í straum-
röst og stórsjór varpar því á
hliðina, svo að stjórnpallur fór á
kaf bakborðsmegin“.
„Við veltuna kastaðist allt,
sem lauslegt var, út í aðra hlið
skipsins kol, salt og fiskur. Eld-
ar drápust undir eimkatlinum.
Báða björgunarbátana tók fyrir
borð, og er það gleggst dæmi
þess, hve veltan var mikil, að
þeir kipptu með sér bátsugl-
um upp úr „stýringum“ sínum
á bátaþilfarinu með beimi átaJd,
þannig að ekkert sá á „stýring-
unum“. Björgunarstarfið stóð í
36 klukkutíma, áður en unnt var
að halda til hafnar“.
Eins og mönnum er enn í
fersku minni varð næsta stór-
blóðtakan, sem rekja má til yf-
irísingar og óveðurs, á Ný-
fundnalandsmiðum árið 1959,
þegar togarinn Júlí fórst með
30 mönnum, en togarinn Þorkell
Máni og fl. voru mjög hætt
komnir.
Um sama leyti (30. jan.)
fórst danska Grænlandsfarið
Hans Hedtoft við Hvarf og með
því um 100 manns. Þetta var
fyrsta ferð Hans Hedtoft og
fórst skipið með rá og reiða og
sökk örfáum tímum eftir að
skipið rakst á ísjaka. Hedtoft-
slysið minnir sérstaklega á hvað
rekís og ísing eru hættuleg skip-
um. Hans Hedtoft var 2875
tonn að stærð, sérstaklega byggt
fyrir Grænlandssiglingar og átti
ekki að sökkva, þótt vélarrúm
fylltist af sjó, og í reynsluferð
var hægt að breyta fullri ferð á-
fram í fulla ferð aftur á bak á
13 sek. Skipið var útbúið öllum
nýtízku hjálpartækjum eins og
radar og upphitaðri varðtunnu í
frammastri.
Þú átt, hafís, allt, sem andann
fælir,
allt, sem grimmd og hörku stælir
án þess samt að örva þrek og
móð.
Fornljóts bleika, fimbulkalda
vofa
fjötruð hlekkjum þúsund ára
dofa,
þú hefur drjúgast drukkið ís-
lands blóð.
Úr kvæðinu Hafísinn eftir Maltthías
J ochumsson.
*
Eftir ofviðrið á Nýfundna-
landsmiðum var viðtal við skip-
stjórann á Þorkeli Mána, Mar-
tein Jónasson, í Mbl. 17. feb.,
1959.
Fer hér á eftir það helzta úr
þessu viðtali:
„Þegar veðrið var skollið á,
var haldið upp í sjó og vind og
skipið gert sjóklárt að svo miklu
leyti sem hægt var. Hann var á
norðvestan og veðrið jókst stöð-
ugt og um miðnætti var komið að
minnsta kosti 12 vindstig með
miklum sjó, frosti og byl. Veðrið
skall mjög snögglega á, og hygg
ég að fæstir hafi búizt við því-
líkum ofsa, þó að loftvogin sýndi
slæmt útlit og frétzt hefði af
lægðum. Reynt var að venda til
þess að unnt væri að slóa und-
an veðrinu í austur þar., sem
sjór er miklu hlýrri og ekki eins
'hætt við ísingu, en skipið var
þá strax tekið að klaka og lagð-
ist á brúarglugga við þessa til-
raun. I vélinni er hallamælir og
sögðu vélstjórar., að skipið hefði
fengið 60° halla. Með því a8 and-
æfa upp í veðrið fór skipið allt-
af lengra. og lengra inn í frost-
beltið“.
Marteinn skipstjóri sagði, að
ekkert hefði gerzt, ef engin ís-
ing hefði verið. „Ég tel vafa-
laust, að klakabarningur skips-
hafnar 'hafi bjargað skipinu“.
Upp úr miðnætti herti frostið
og yfirísaði skipið mjög fljótt.
— ★ —
Miðlínuhæð (metacenterhæð)’
skipsins hefur nú óðfluga nálg-
VÍKINQUR
30