Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1963, Blaðsíða 13

Hugmynd Leonardo da Vincis að vindubrú.
hið leynda samræmi, sem hann
sá í sérhverri náttúrumynd og
hverjum náttúrukrafti, og þá
ekki síður í náttúrulögmálum,
sem sjáanleg eru en verða ekki
skilgreind. Hann kom auga á
þau undirstöðulögmál, sem við-
halda jafnvægi í náttúrunni,
gerði áburðartilraunir og stjórn-
aði vexti plantna. Hann kom
auga á hringrás vatnsins í nátt-
úrunni, ljós- og hljóðbylgjur.
Hann skýrði spíralhreyfingu
hringiðunnar í vatni og hvirfil-
vindum. „Það eru hlutföll, sam-
svörun, ekki einungis í tölum og
mælingum, einnig í hljóðburði,
þyngd, tíma og afstöðu og í
hverskonar orku, sem vera skal“,
sagði hann.
Sjórinn var Leonardo sérstak-
lega töfrandi rannsóknarefni.
„Þegar. þú leggur saman og skil-
greinir vísindin um hreyfingu
vatnsins“, sagði hann, „ mundu
þá eftir að setja undir hverja
staðhæfingu hvar hún eigi við,
svo að þau vísindi verði raun-
hæf“. Hann fylgdi ótrauður og
jók stöðugt við ýmsar kennisetn-
ingar um efni sem hann hafði
áhuga fyrir, svo sem orkumæl-
ingar, þungaflutninga og áveit-
ur. Svo hugfanginn sem Leonar-
do var af þessum raunhæfu
verkefnum, var þó uppáhalds-
viðfangsefni hans hið frumlega
fyrirbæri, rennandi vatn. Hugs-
unin um hið ósýnilega snerti
kjamann í náttúruheimspeki
hans. Þegar hann rannsakaði
árnar í f jallshlíðum Ítalíu, skynj-
aði hann fljótlega að vatn á
hreyfingu bjó yfir ótrúlega
miklu huldu afli. í augum hans
var vatnið náttúrlegur „púls-
hestur" í senn stórkostleg skap-
andi orka og eyðingarafl. Á
þessu merkilega sviði rann-
sókna hans, kom athyglisgáfa og
stálminni ágætlega í ljós. I sönn-
unarskini rannsakaði hann hvirf-
ilstrauma í vatni af mikilli þol-
inmæði, myndun þeirra og eyð-
ingu, beitti leikni sinni og list
til þess að gera snilldarlegar
teikningar og myndir af þessu
gagnsæja fyrirbrigði, sem ekki er
VlKlNGUfi
hægt að festa hendur á. Jafnvel
allt til þessa dags, hefir ekki tek-
izt að gera þrívíddarmyndir af
straumiðu í vatni, þó öllum nú-
tíma tækjum hafi verið beitt.
Eina tiltæka aðferðin er að strá
harpisdufti á vatnið og ljós-
mynda það þannig. En því mið-
ur, fæst á þennan hátt aðeins
mynd af yfirborðinu. Það sem
gerist niðri í vatninu er ósýni-
legt.
Vatnsvirkjunaráætlanir Leo-
nardos voru byggðar á útreikn-
ingum hans á eiginleikum og
hreyfingum vatnsins. Gerðar í
því skyni að skapa raunhæfar
reglur um vatnsstöðufræðilegar
og aflfræðilegar tilraunir og fylla
margar síður í handritum hans.
Þær leiða og enn betur í ljós að
hinar vísindalegu fræðikenning-
ar hans og aðferðir voru byggðar
eingöngu á eigin athugunum.
Gott dæmi um raunhæf not
af athugunum hans eru frá ár-
unum 1502—1505. Hann var þá
um 6 mánaða skeið yfirverk-
fræðingur við her Borgia keis-
ara. Ferðaðist hann þá um or-
ustusvæðin í Tuscany og Umbria,
og gerði landabréf, sem eru
raunverulega upphaf að landa-
bréfagerð á nútímavísu. Seinna
aðstoðaði hann við varnir Flo-
rence í stríðinu við Pisa. Var
honum þá falið það verk að
breyta farvegi árinnar Amo í
því skyni að útiloka Pisa frá
sambandi við sjó. 1 stað þessa
skaðsemdarverks, fann hann ráð
og gerði tillögur um breytingar
á farvegi árinnar á þá leið að
hún yrði skipgeng á friðartímum
öllum almenningi til blessunar.
Af athugunum sínum á lögun
fiska, gerði hann tillögur um
breytta lögun skipa. 1 stað 'hins
kringlótta botnlags, sem þá var
algengast á skipum, lagði hann
til að þau væru gerð snældulaga
neðansjávar. Bætti þetta jafn-
vægi þeirra og dró úr mótstöð-
unni í sjónum, jók öryggi skip-
anna og gang, — stórlega hag-
kvæm nýjung fyrir siglingar
allra landa.
í nánu sambandi við vatns-
orku-fræðiiðkanir hans voru hug-
myndir hans um jarðmyndun og
jarðfræði. Hann setti fram skoð-
anir, sem almennt voru viður-
kenndar, um botnfall er væri or-
sök steingerfinga er fyndust í
37