Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1971, Blaðsíða 4

vindur geisar við suðurströndina
yfir klaktímann snemma vors?
Berast þá seiðin ekki út fyrir
landgrunnsbrún, út á djúpt vatn,
og finna svo ekki botn, er þau
leita hans? Þetta vitum við ekki
enn, en Hafrannsóknastofnunin
er nú með athuganir í gangi til
að skýra þetta mál. Með þessu
dæmi hef ég viljað nefna við
ykkur einn þátt, sem gæti höggv-
ið stórt skarð í hóp nýklakinna
seiða.
Þessa þætti ráðum við ekki við
og getum engu um þokað, en
þessir þættir eru þeir helztu,
fyrir utan veiði, sem ráða því,
hve stofnstærðin er gífurlega
breytileg og hve árgangamir eru
mjögmissterkir. Við skulum taka
tvö dæmi. Þorskárgangurinn frá
1922, þ.e.a.s. þeir þorskar, sem
fæddur 1922, var mjög sterkur,
og hann gaf af sér yfir 700
þúsund tonn af þorski eða tæpar
40 milljónir fiska, en árgangur-
inn frá 1927 var mjög lélegur,
úr honum veiddust aðeins um 20
þúsund tonn eða um 1 milljón
fiskar. Af þessum dæmum má
ráða, hve stórkostlegar sveifl-
ur eru í stofnstærðinni og hve
misstórir árgangarnir eru frá
náttúrunnar hendi. Þetta veldur
því að stærð stofnsins er mjög
breytileg frá ári til árs, eitt árið
er hann stór annað ár mun minni.
Þetta fyrirbæri gerir okkur erf-
itt um vik að meta hvað er of-
veiði. Þegar stofninn er stór,
þolir hann vitaskuld mun meira
álag en þegar hann er lítill. Ef
við ættum að veiða samkvæmt
stofnstærð eingöngu myndum við
ákveða leyfilegan hámarksafla
fyrirfram, en það er nú þegar
reyndar að mestu gert við rækju-
og humai’veiðar og.veiðar á ís-
lenzka síldarstofninum. Hins
vegar er það ekki hægt með
þorsk t. d. nema samkomulag ná-
ist við erlendar veiðiþjóðir, sem
nú veiða tæpan helming alls
fisks, sem veiðist á Islandsmið-
um. Reynslan hefur aftur á móti
sýnt, að í reynd virðist ógem-
ingur að ná slíku samkomulagi,
a. m. k. ekki fyrr en komið er í
algjört öngþveiti, en eftir því
getum við vitaskuld ekki beðið.
Fyrir okkur er of mikið í húfi.
Og þá kemur hin mikla spum-
ing: er mögulegt fyrir okkur Is-
lendinga að halda okkar afla-
magni eða jafnvel auka það? Það
er persónuleg skoðun mín, að afli
úr helztu fiskistofnunum verði
tæpast aukinn frá því, sem nú
er, og núverandi ástand á sýni-
lega eftir að versna. Ástæðan er
sú, að það er fyrirsjáanleg tals-
verð aukning á ásókn útlendinga
á íslenzk fiskimið. Ef við fáum
hins vegar lögsögu yfir íslenzk-
um fiskimiðum, þá höfum við
þann möguleika að halda okkar
hlut og vel það, þar eð jafnframt
mundi létta á stofninum er veið-
ar erlendra fiskiskipa yrðu úr
sögunni. Aukning íslenzkra fisk-
veiða er því að mínum dómi háð,
að ásókn erlendra veiðiskipa
létti, og að við nýtum auðævi
landgrunnsins á skynsamlegan
hátt.
Ég gat þess áðan, að reynslan
hefði sýnt, hve erfitt hefur
reynzt að komast að samkomu-
lagi um nýtingu fiskimiða, en ég
veit þó eitt dæmi þess, að tvær
þjóðir hafa gert með sér sam-
komulag um skynsamlega nýt-
ingu stofnsins. Árangurinn varð
sá, að stofninn gefur nú af sér
hámarksveiði, meðalstærð lúð-
unnar er stærri en fyrr, veiðarn-
ar jafnari, og það sem meira er,
nú veiðist á 5 mánuðum svipað
aflamagn og áður tók um 9 mán-
uði að veiða.
Þrátt fyrir þessa fyrirmynd,
virðist stefna helztu fiskveiði-
þjóða heims vera sú, að veiða
sem mest án tillits til þols fiski-
stofnanna, jafnframt því, að eitri
er ausið í sjóinn í slíkum mæli,
að bráður voði er á ferðinni.
Efnaiðnaður nútímans hefur
skapað mörg ný efni og efnasam-
bönd, sem tilheyra ekki hinum
náttúrulegu efnum og falla því
ekki inn í efnahringrás náttúr-
unnar, heldur verka þau sem eit-
ur á umhverfi sitt. Stórfljót
heimsins eru fyrir löngu orðin
lífvana skolpleiðslur, og ýmis
innhöf svo sem Eystrasalt og
Miðjarðarhaf eru þegar orðin svo
menguð óþverra og eitri að allt
til hreinnar auðnar horfir. Þótt
þessi vágestur hafi enn ekki vald-
ið okkur íslendingum tjóni, svo
vitað sé, er hreinn bamaskap-
ur að halda, að svo verði ekki,
ef fram heldur sem horfir. At-
huganir hafa þegar leitt í ljós
tilvist eiturefna í sjónum vestan
og sunnan Islands, þótt í mjög
litlum mæli sé. Vegna atvinnu-
hátta okkar eigum við hér meira
í húfi en flestar aðrar þjóðir og
verðum því að hafa forustu um
að snúa hér við blaði.
Þessi mikla ásókn í hin lífrænu
auðæfi náttúrunnar ásamt eitrun
umhverfisins, án nokkurs tillits
til afleiðinga, byggist á þeirri
útbreiddu skoðun, að maðurinn
sé herra náttúrunnar og eigi að
gera hana sér undirgefna. For-
senda þessarar sköðunar hlýtur
að vera sú, að náttúran sé til
fyrir manninn, en það er hinn
mesti misskilningur. Maðurinn
er aðeins hluti náttúrunnar, að-
eins einn þáttur af mörgum í um-
hverfi sínu. Ef þessi þáttur —
tilvist mannsins — er ekki í sam-
ræmi við aðra þætti lífsins, tek-
ur móðir náttúra til eigin ráða til
að koma á því samspili þáttanna,
sem þörf er á. Það virðist undar-
legt á þessum miklu þekkingar-
og uppfræðslutímum, að mönn-
um skuli ekki vera ljóst, að líf
mannsins á jörðinni er bókstaf-
lega háð því, að hann lifi í sátt
við náttúruna, en ekki sem herra
hennar heldur hluti hennar. Það
er skoðun mín, að ljúkist þessi
sannindi ekki upp fyrir mönnum,
sé tæpast að vænta þess, að horf-
ið verði af þeirri óheillabraut,
sem nú er gengin hröðum skref-
um. Hvað snertir okkar náttúru-
auðæfi skulum við þó vonast til
þess og að gera okkar til þess, að
íslendingum veitist sú hamingja,
að sjá að sér í tíma.
Það er skylda okkar, sem nú
lifum í landinu, að skila auðæf-
um þess til næstu kynslóðar í
engu lakara ástandi en við tókum
við þeim.
292
VlKINGUR