Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1982, Blaðsíða 47

strandsjávardýr (a.m.k. í Norður-
höfum) og sést oft inni á fjörðum
og flóum. Þar étur hún síld og
annan uppsjávarfisk, en ku og
nærast á svifi. Megnið af hrefn-
unni heldur eitthvað suður á bóg-
inn er haustar, en einstaka dýr
sjást hér að vetrarlagi. Lítið sem
ekkert er vitað um vetrarheim-
kynni með vissu og á það við um
flesta þá farhvali er hér verða
nefndir. Flestar fræðibækur vísa í
þeim efnum helst til hafsvæða við
Azoreyjar eða Bermúdaeyjar.
Eftir að aðrir reyðarhvalir hafa
verið friðaðir að miklu leyti hafa
Japanir nú hafið mikla sókn í
hrefnustofninn í Suðurhöfum, en
þær veiðar hafa sætt mikilli gagn-
rýni vegna notkunar á svonefnd-
um köldum skutli, sem er án
sprengjuodds. Hér við land hafa
verið veidd um 200 dýr á ári frá
því 1974. Sökum þess hve lítil
hrefnan er miðað við aðra reyð-
arhvali varð hún lengi vel lítið
fyrir barðinu á veiðimönnum og
hefur heildarstofninn verið áætl-
aður um 300 þús. dýr, en er talinn
hafa verið um 360 þús. áður en
veiðar hófust.
Hnúfubakur
Hnúfubakurinn er nokkuð sér-
stæður meðal skíðishvala og til-
heyrir þar sérstakri ættkvísl
(skeljungar). Að lengd er hann
VÍKINGUR
svipaður og sandreyður, þetta
12—14 m (sagður geta orðið allt
að 18 m), en er miklu stærri hvalur
en hún, því hann er samanrekinn
og kubbslegur. Þá er hnúfubak-
urinn með feiknastór, hvít bægsli,
sem eru allt að Vi skepnunnar að
lengd. Þau sjást stundum vel er
hvalurinn hreinsar sig úr sjó, en
ólíkt öðrum stórhvölum leikur
hann tíðum slíkar kúnstir. Blást-
urinn er gorkúlulaga strókur.
Hvinurinn af andardrættinum er
einna mestur allra hvala, og heyr-
ist oft í töluverðri fjarlægð. Gagn-
stætt því sem gerist hjá reyðar-
hvölum rekur hnúfubakurinn
tíðum upp sporðinn er hann
kafar og er hann sagður jafnt
fiskiæta sem svifæta. Hnúfubak-
urinn fyrirfinnst í nær öllum
úthöfum heims. Hann er far-
hvalur, en verður þó iðulega
fram eftir öllum vetri. Svo virðist
sem aldrei hafi verið sérlega mikið
um þennan hval hér, því um
aldamótin veiddu Norðmenn
þetta 20—30 dýr á ári. Er hval-
veiðar hófust úr Hvalfirði, fengust
aðeins 1—2 dýr á sumri og var
hnúfubakurinn alfriðaður 1955.
Sl. sumar moraði hér allt í hnúfu-
bak vestur af landinu og voru
taldir upp undir 130 stykki í Ljós-
faraleiðangrinum áður en veiðar
hófust. Stofn hefur verið áætlaður
um 1000 þús. dýr, en nefndar hafa
verið tölur milli 7 og 20 þús. um
fjölda hnúfubaka í heimshöfun-
um í dag.
Norðhvalur (Grænlands-slétt-
bakur) er af sléttbakaætt og er
stærstur sléttbaka, tíðast 15—16
m, sjaldan 19—20 m. Eins og
nafnið bendir til er um hánorræna
tegund að ræða, sem átti heima í
nyrstu höfum jarðar á Bering-
sundssvæðinu, kringum Davis-
sund og í Dumbshafi. Fjöldi
þessarar tegundar mun aldrei hafa
verið mjög mikill, og hafa menn
slegið á töluna 10 þús. í heildar-
stofninum er hann var í hámarki.
Hollendingar hófu miklar veiðar á
Norðhval á Svalbarðasvæðinu á
18. öld og útrýmdu honum nær úr
Norðhvalur
Dumbshafi. Nú er svo komið að
þetta er sú hvalategund sem einna
mest hætta er talin á að deyi út.
Ekki er vitað til að Norðmenn hafi
fengið einn einasta norðhval er
þeir voru hér við veiðar kringum
aldamótin og nú í marga áratugi
hafa aðeins örfá dýr þessarar
tegundar sést í Dumbshafi.
Eitthvað er eftir af honum við
NV-Grænland og við Beringsund
allt til Kamtsjatka. Stofninn ku
vera mjög lítill og talað hefur ver-
ið um 2000 dýr í allt. Þó að þessi
skepna sé að sjálfsögðu alfriðuð,
skýtur samt svo skökku við að
Eskimóar fá að veiða nokkra tugi
dýra á ári sér til lífsbjargar eins og
það heitir. Norðhvalur er sagður
að mestu svifæta. í kyrru veðri
getur blásturinn verið tvíklofinn
undir réttu sjónarhorni að sjá.
Eins og nöfnin á þessari tegund
benda til er hvalurinn sléttur á
baki, þ.e. án homs. Hann er
regluleg svifæta.
fslands-sléttbakur er heldur
minni en hinn „norræni" frændi
47