Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1982, Side 57

Kristján G. Jóhannsson:
Kemur ekkert
nema kvóti tO greina?
Þróun sjávarútvegs, Álitsgerð
um stöðu og horfur í sjávarútvegi,
helstu rannsóknarverkefni, heitir
skýrsla sem starfshópur á vegum
Rannsóknarráðs ríkisins sendi frá
sér nú fyrir skömmu. Starfshóp
þennan skipuðu eftirtaldir: Björn
Dagbjartsson, Jónas Blöndal,
Jakob Jakobsson, Þorkell Helga-
son, Páll Guðmundsson og Jón
Ármann Héðinsson.
í formála að skýrslunni segir
svo: „Meginniðurstaða skýrsl-
unnar er sú, að ekki sé að vænta
aflaaukningar sem orð er á ger-
andi í framtíðinni. Tímaskeið
aukningar er liðið. Ennfremur má
vænta þrengri markaðsstöðu.
Með tilliti til þessa, hlýtur megin-
viðleitni næstu ára að beinast að
betri nýtingu auðlinda ásamt
lækkun kostnaðar við veiðar og
vinnslu.“ Einnig kemur fram í
niðurstöðum skýrslunnar að búast
megi við hraðari tækniþróun í
frystiiðnaði á næstu árum, en
verið hefur undanfarinn áratug.
Ég hygg að þessar meginniður-
stöður starfshópsins komi fáum á
óvart, þær eru í samræmi við það
sem flestir búast við. Að sjálf-
sögðu geta ýmsir svona spádómar
reynst rangir þegar fram í sækir og
er nærtækasta dæmið um það, að
fyrirrennari umræddrar skýrslu,
Bláa skýrslan, sem gerð var árið
1975 gerði ráð fyrir að þorskafli
yrði 230 þúsund tonn á árunum
1975 til 1979 og minni árið 1980.
Nú er hins vegar komið í ljós að
aflinn varð mun meiri þessi ár og
einnig er komið í ljós að forsendur
VÍKINGUR
fyrir styrkleikaútreikningum á
þorskstofninum voru á þessum
árum að miklu leyti rangar.
Kvóti eini
valkosturinn
Ein af niðurstöðum starfshóps-
ins kemur á óvart. Starfshópurinn
setur fram hvað ætti að vera
markmið fiskveiðistjórnunar og
hvaða leið sé fær til að ná þessu
markmiði. Við þessa niðurstöðu
finnst mér tvennt athugavert, í
fyrsta lagi er markmiðið ekki nógu
ítarlegt að mínum dómi og í öðru
lagi er einungis bent á eina leið,
þ.e. einhvers konar kvóta og þá
helst aflakvóta.
niðurstaða starfshópsins varð-
andi markmið fiskveiðistjórnunar
er svohljóðandi: „Markmið fisk-
veiðistjórnunar ætti að vera að
veiða hverju sinni æskilegt magn
úr hverjum stofni á sem ódýrastan
hátt og ná þannig fram hámarks-
afrakstri veiðanna.“ Ég tel að slíkt
markmið þurfi að vera ítarlegra
og get nefnt hér dæmi um hvernig
það ætti að líta út að mínum dómi.
Markmið fiskveiðistjórnunar væri
að veiða hverju sinni æskilegt
magn úr hverjum stofni, að gæði
þess sjávarafla sem á land berst
verði sem mest, öryggi sjómanna
verði sem mest og tilkostnaði við
veiðamar verði haldið í lágmarki.
í þessu dæmi eru settir tveir var-
naglar, þeir eru að lækkun til-
kostnaðar megi ekki koma niður á
öryggismálum sjómanna, né
heldur verða til þess að skerða
gæði aflans. Ég held að reyndin
verði sú að þessi atriði rekist oft
meira og minna á.
Starfshópurinn sér einungis
eina leið til að ná því markmiði
sem fiskveiðistjórnun ætti að hafa
að þeirra dómi. I ágripi af niður-
stöðum er þetta orðað þannig:
„Nauðsynlegt mun reynast að
skipta afla niður á skip á einhvern
hátt við allar meiriháttar veiðar.“
Ég tel að slíkur starfshópur sem
þessi, ætti að benda á valkosti í
þessum málum, þessir menn eiga
ekki að taka pólitískar ákvarðanir,
það er annarra að gera það. Þessir
menn virðast það þröngsýnir að
þeir sjá ekki nema eina leið til að
ná markmiðum sínum. Kvóta-
kerfi hefur mikla ókosti og segja
má að óheft sókn í fiskistofnana
hafi einnig ókosti, en það er hægt
með ýmsum aðgerðum að draga
úr þeim ókostum, því athuga
verður að samkeppnin hefur sína
kosti. Ég skal benda hér á nokkur
dæmi. Það er til dæmis hægt að
hvetja til gæðaaukningar á afla
með því að beita verðkerfi og
fiskmati í því skyni enn frekar en
nú er gert. í sama skyni mætti setja
ákvæði um hámarksútivistartíma
skipa, t.d. að togarar megi ekki
vera nema 7—8 daga í veiðiferð,
eða jafnvel styttri tíma. Þessi tvö
atriði myndu leiða til aukinna
gæða sjávarafla, en um leið sjálf-
sagt rýra afkastagetu flotans. Hins
vegar myndu betri gæði væntan-
lega leiða til hærra verðs á afurð-
um okkar. í stað skrapdagakerfis-
ins gæti komið kerfi sem gerði ráð
fyrir að þorskur í afla á 3—4
57