Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1986, Page 34

Erum að festast í
Bolli
Héðinsson
hagfræðingur
34 VÍKINGUR
Bráðabirgðalausn sem varð að frambúðarkerfi
Þegar undirstöðuatvinnu-
veg þjóðarinnar ber á góma,
er nægjanlega oft til þess
vitnað, að öll lifum við nú á
sjávarútvegi og að illa værum
við stödd án hans. Skilning á
stöðu sjávarútvegs og að á
hann sé litið hlutlægum aug-
um eins og hvern annan at-
vinnuveg virðist hinsvegar
ærið oft skorta þegar vand-
kvæði herja á atvinnugreinina
og knýja á um úrlausn. Vill þá
gleymast, að vandi sjávarút-
vegs er ekkert annað en
vandi þjóðarinnar allrar. Slikt
skilningsleysi er alþekkt um
sjálfsagða hluti og okkur
hættir um of að lita á flest er
viðvikur sjávarútvegi sem
sjálfsagða hluti. Hin meövit-
aða hugsun um hvilik undir-
staöa sjávarútvegurinn er til-
veru þjóðarinnar hverfur og
heyrist ekki fyrir glasa-
glaumnum frá skálaræðunum
um mikilvægi sjávarútvegs.
Húsakostur
á fimm ára fresti
Til aö bregða Ijósi á þýð-
ingu sjávarútvegs fyrir is-
lenskan þjóðarbúskap og
meta hann í likingum, sem
eru okkur sæmilega nærtæk-
ar, þá getum við litið til þess,
að fyrir verðmæti útfluttra
sjávarafurða (en nánast allur
fiskafli, sem að landi kemur,
er fluttur út) á árinu 1984
heföi, fyrir þá upphæö eina,
mátt byggja fimmtung alls
ibúðarhúsnæðis, sem þegar
hefur verið byggt hér á landi.
Þannig gætum við á fimm
árum endurnýjað allan húsa-
kost þjóðarinnar eins og
hann er nú.
En i stað þess að byggja
upp á nýtt yfir okkur, afréðum
við að verja aðeins hluta
þessara verómæta i því skyni
og notuðum þau i allt aðra
hluti í þágu atvinnulifs og
heimila.
Ef litið er til þess fjölda,
sem starfar að sjávarútvegi,
mun hann vera á milli 14 og
15 þúsund manns (ársverk
við veiðar og vinnslu). Ef mið-
aö er við, aö á bak við hvert
ársverk standi afkoma rúm-
lega tveggja einstaklinga, eru
það tæplega 32 þúsund
manns, sem sækja afkomu
sína með beinum hætti til
sjávarútvegsins og einskis
annars.
Auk þess fjölda má áætla
til viðbótar þann fjölda, sem
byggir afkomu sina á þjón-
ustu við sjávarútveg í einni
eða annarri mynd. Nærtæk-
ast gæti þar veriö að nefna
starfslið á skrifstofum út-
gerða og vinnslufyrirtækja,
framleiðslu og innflutning á
búnaði i skip og vinnslu-
stöðvar og tilheyrandi þjón-
usta, oliu- og orkusölu
o.s.frv.. Vandkvæði eru á að
áætla fjölda ársverka i þess-
um störfum, en ég leyfi mér
að giska á að þarna sé um að
ræöa sama fjölda og i grein-
inni sjálfri. Þ.e. að þeir, sem
veita þjónustu tengda sjávar-
útvegi, séu einnig u.þ.b. 15
þúsund talsins. Þessar
stærðir segja e.t.v. ekki
nægjanlega mikið til að átta
sig á mikilvægi sjávarútvegs-
ins þvi reikna má út sambæri-
lega hluti hjá öörum frum-
vinnslugreinum, þó i minna
mæli sé.
Þá komum við að þeirri
stærð, sem er mest afgerandi
og oftast er hampað, þegar
sýna þarf fram á mikilvægi
sjávarútvegs, en það er sú
staöreynd, að þaðan berast
okkur 70% alls erlends gjald-
eyris. Ef við höfum þetta
ofarlega í huga, ætti það eitt
að nægja til að sýna fram á
mikilvægi atvinnugreinarinn-
ar, þvi að án þeirra gjaldeyr-
istekna hefðum við svo litið af
öðru. Bróðurparturinn af þvi,
sem flutt er til landsins frá út-
löndum, erfjármagnaður meö
seldum fiskafurðum i útlönd-
um.
Það, að hafa gjaldeyris-
tekjur að svo stórum hluta af
sölu einnar afurðar, er nánast
óþekkt meðal þróaðri rikja,
en hinsvegar algengara i
þróunarlöndunum.
„Eitthvað er rotið
í..
En i þessum atvinnuvegi,
sem er okkur svo mikilvægur,
og þrátt fyrir að hann skili
okkur svo miklu, er ekki allt
sem skyldi. Vegna þess, hver
arðsemi sjávarútvegs hefur
verið mikil, hefur vantað, aö
menn gættu að sér og leituðu
bestu lausna og hagkvæm-
ustu vinnubragða, sem enn
frekar gætu aukið á arðsemi
greinarinnar.
Islenskur sjávarútvegur
hefur hin siöari ár orðið hag-
vanur i högum þeim, þar sem
heyjað er til rikisjötunnar og
helst viljað vera þar á fóðrum.
Dæmin eru nærtæk, þar sem
um er að ræða fiskiskip, sem
keypt hafa verið af meira
kappi en forsjá, löngu eftir að
veiðitakmarkanir voru orðnar
svo miklar, að Ijóst var að
skipin gætu aldrei aflað
nægjanlega til að standa
undir rekstri. Útgerð hefur
viöa anað af stað i traustri
fullvissu þess, að þegar i
óefni kæmi yrði hlutunum
kippt i liðinn og bjargað með
einum eða öðrum hætti. Al-
gengasta aðferöin hefur verið
sú, að beita þingmönnum
þess kjördæmis, sem i hlut á,