Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2000, Blaðsíða 62

Af skutulifi
ofvitans
Sem kornungur maður var Þórbergur Þórðar-
son sjómaður á skútum. í ritum Þórbergs er
samt ekki að finna margar frásagnir af sjó-
mennsku hans. Þó drepur hann á skútutímann í
Ofvitanum. Fyrsti kafli bókarinnar ber heitið
Upphaf viskunnar og byrjun hans er svona:
Það er sunnudaginn 9. maí árið 1909 milli hádegis og dagmála.
Þá er aftur komið vor með kuldagráum himni, flöktandi sunn-
ankuli og þriggja stiga hita í lofti.
Við siglum áfram á hægri sigiingu inn Faxaflóann úr síðasta vetr-
artúrnum. Akurey frammi undan á stjórnborða. Bak við hann móar í
bæinn með stúlkunni, sem trúlofaðist í vetur. Á aðfangadag jóla síð-
astliðinn vetur.
Loksins hafði meðfædd ólyst mín á tilbreytingum lotið í lægra
haldi fyrir bölvaðri nýjungagirninni. Það var afstaðið stríð, sem kost-
aði mig þungar þjáningar. Ég hafði afráðið að rífa mig upp úr skútu-
lífinu fyrir fullt og allt, slíta mig burt úr þriggja ára vinnumennsku,
kolaburði og skolpræsagreftri, hafa ekki hugboð um, hvað við mér
tæki í framtíðinni. En hvað ég var mikill einstæðingur!
Úti á þessu misgjöfula veraldarhafi var ég búinn að kasta á glæ
þrem úthöldum æfi minnar. Þrisvar sinnum sjö mánuðum. Eitt út-
hald háseti upp á hálfdrætti og premíu. Fékk aldrei bein úr sjó. Tvö
úthöld kokkur, kjaftfor eiturbrasari í gljámalandi skakskyrtu, lafandi í
poka framan á kviðnum niður í potta og soðningarbakka. Þriðji rétt-
hæsti maður á 87 tonna kútter. Kaup 60 krónur á mánuði. Sérrétt-
indi:
Klukkan fjögur á næturnar: Rífið þið andskotans eiturbrasarann
upp á rassgatinu! Æ, Jesús minn!
Á daginn: Ég sker af þér helvítis hnappinn, náhundurinn þinn, ef
ég fæ ekki kinnarnar mínar með skilum upp úr pottinum. Aðalnær-
ing uppþornaður þrumari með margaríni og púðrara í hlandrökum
kökkum úr rottustíunni hjá Duus. “Það er nógu gott í skútukarlana!”
Klukkan hálf tólf á kvöldin: Sálarlíkaminn svældur út úr skininni
beinagrind jarðlífsins með kabyssustybbu og þurrkuðu rjóli í römm-
um pípusterti frá Þorleifi á horninu. Það var hátíð sólarhringsins.
Á nóttinni: Fjögurra stunda svefn, svefnrot.
Og svo aftur klukkan fjögur á næturnar: Rífið þið andskotans eit-
urbrasarann upp á rassgatinu! Æ, Jesús minn!
Heiðursmerki: Svikin loforð um rúgbrauðsorðuna.
Ég vil elska mitt land...
Svona höfðu lífdagarnir mjakast framhjá fjörefnasnauðri æsku of-
vitans i þrjú veltandi úthöld, fyrst á Seagull með stolnu patent-
bómuna undir stjórn þess mikla kapteins Jóns Þórðarsonar frá
Ráðagerði, síðan á kútter Hafsteini með Jóni Ólafssyni, er fyrstur
allra hvatti ofvitann til lærdómsiðkana, kannski ræktarbesti náungi,
sem ofvitinn hefur nokkurn tíma þekkt. Jón varð síðar bankastjóri
og framlengdi víxla. Og nú stóð “drengskökullinn” uppi jafn snauður
að öllum veraldargæðum og þegar hann fyrst fann lúkarslykt í
norðangarðinum rétt eftir lokin mannskaðaárið mikla 1906.
Öskrandi suðaustan ofsi
Þórbergur hætti á skútunni og hóf nám í Kenn-
araskólanum. Hann stríðir við fátækt og basl
sem hann lýsir vel í Ofvitanum, en það birtir
upp inn á milli. Undir lok bókarinnar reikar Þór-
bergur í öngum sínum niður í fjöru og reynir að
finna ráð til að slá lán fyrir nýjum skóm. Þá
leiftrar fyrir augum hans gömul mynd sem hann
lýsir svo:
Það er vetrarvertíð. Öskrandi suðaustan ofsi í Eyrarbakkabugt.
Himininn einn svartkembdur skýjamökkur. Rosastjórsjór djúpt úti á
62 - Sjómannablaðið Víkingur