Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.2005, Qupperneq 32

ur til kasta framkvæmdastjórans, Einars,
að ráða skipstjórann á veiðunum og
þetta snýst á þann veg, að Indriði verður
skipstjóri en Halldór fiskiskipstjóri.
Parna getur strax hafa orðið ágreining-
ur með Arnbirni og Einari og áður er
fram komið að Björn er einnig andvígur
Indriða.
Hásetar voru á heimleið: Ólafur Árna-
son, 24 ára gamall Barðstrendingur sem
síðan varð stýrimaður á veiðunum, lík-
lega þá með enskt stýrimannspróf, því að
hann er ekki að finna á skólaskýrslum
Stýrimannaskólans hér; Ólafur Sig-
mundsson, Rangæingur 29 ára, hann
mun hafa komið af enskum og skozkum
togurum; Þorsteinn Þorkelsson, var
einnig búinn að vera á enskum togurum,
en Þorsteinn fór af skipinu þegar heim
kom; og loks Arnbjörn Ólafsson. Thomas
Priestley var 1. vélstjóri, enskur maður
41 árs, og W. TH. Jarding, danskur mað-
ur, 24 ára, 2. vélstjóri, og voru þeir báðir
áfram á veiðunum og eins kokkurinn,
sem var danskur, Martein J. Hansson
(Hansen), 20 ára. Guðmundur Þórðarson
var farþegi með skipinu heim.
Einar Þorgilsson tók við skipinu í
Hafnarfirði sem framkvæmdastjóri og í
Landhagsskýrslunni yfir fyrsta útgerðarár
Coots er bókað: „Eig. Einar Þorgilsson
ofl.“ og trúlega hefur það eitthvað farið
fyrir brjóstið á þeim, sem síðar unnu að
því að ná yfirráðum yfir Coot, að Einari
var oft eignað skipið, og einnig má ætla
af því sem síðar segir um þá atburði, að
hann hafi rekið það sem sína eign.
Útgerð Coots gekk að því leyti erfið-
lega um veturinn og vorið að ólag var á
togspilinu. Og í byrjun júní 1905 fór
Coot til Englands til að láta gera við spil-
ið og fleira, sem þurfti lagfæringar. Báðir
ensku vélstjórarnir hættu þá, og við tóku
tveir danskir vélstjórar, Jörgensen og
Poulsen, og voru þeir komnir upp áður
en Coot fór út. Þessir dönsku vélstjórar
voru yfir sumarið, en um haustið varð Ó-
lafur Jónsson á Laugalandi við Reykjavík
1. meistari, en 2. meistari eftir áramótin
Guðbjartur Guðbjartsson úr Dýrafirði.
Báðir höfðu þessir menn lært til gæzlu
gufuvéla á norskum skipum, Guðbjartur
á hvalbátum Ellefsens.
Fyrsti íslenzki ráðherrann, Hannes
Hafstein, veitti þessum fyrstu íslenzku
vélstjórum gufuvélaréttindi.
Það var margt að gerast fyrst á íslandi
þessi árin, og margt afgreitt snögglega.
Koma Coots til Hafnarfjarðar 6. marz
1905 er merkisdagur í íslenzkri sjávarút-
vegssögu, og um leið þjóðarsögunni.
Sóknin
Það má segja, að Coot hafi alla tíð
stundað landróðra. Algengast mun hafa
verið að hann færi út um miðjan dag og
kæmi inn snemma morguns. Þessu hefur
Einar Þorgilsson eflaust ráðið. Hann hef-
ur viljað að sinir vönu saltarar söltuðu
fiskinn. Einar hafði ótrú á að það yrði
nóg vandað til söltunarinnar urn borð.
Skipshöfnin mun hafa flatt fiskinn um
borð og hann síðan fluttur í land til sölt-
unar, nema væri afli lítill, þá var hann
saltaður um borð.
Það var ekki langróið á Coot. Veiði-
svæði hans var Bugtin og líklega aðallega
sunnanverð.
Coot hefur örugglega aldrei togað í
landhelgi. Indriði Gottsveinsson var ekki
líklegur til að taka slíka áhættu, en hún
var ekki lítil fyrir íslenzkan togaraskip-
stjóra á þessum tíma, eins og hatrið var á
togurunum. Maðurinn hefði verið
stimplaður landráðamaður og varla um
annað að ræða fyrir hann en forða sér úr
landi, enda urðu slíks dæmin síðar.
Skipverjar voru fyrstu vertíðina 13 og
þeir voru 12-14 öll árin.
Ekki fékkst i fyrstu sama verð fyrir
fiskinn upp úr Coot og skútunum, og
það varð ekki fyrr en reynslan af fiskin-
um, sem verkaður var af Coot, sýndi, að
hægt var að verka svo togarafisk, að sá
fiskur var ekki verri en skútufiskurinn;
Thor Jensen, sem keypti nokkuð af fiski
af Coot, kom þessari bábilju um togara-
fiskinn endanlega fyrir kattarnef, keypti
togarafisk á sama verði og af skútunum.
Með Coot sannaðist að hægt var að gera
út saltfisktogara og þar með var fundinn
grundvöllur fyrir íslenzkri togaraútgerð.
Coot fór oftast inn á Reykjavíkurhöfn
um sjö leytið á morgnana til að selja
Reykvíkingum smælkið úr aflanum í
soðið, en annan fisk lögðu þeir upp í
Hafnarfirði.
Margt hefur verið Cootverjum erfitt.
Það eru engar frásagnir Cootverja til af
ganginum á veiðunum, en það má gera
ráð fyrir að rifrildi á vörpunni hafi verið
mikið og má ímynda sér það af reynslu
togaranna sem komu 1907, Jóns forseta,
Marzins og Snorra Sturlusonar. Skips-
menn á þeim togurum sögðu rifrildið
hafa verið óskaplegt í fyrstu.
Þessir fyrstu togarar lágu iðuglega inni
á Reykjavíkurhöfn yfir birtutimann á
vetrum við að tjasla í vörpuna.
Skútukarlarnir, sem mönnuðu brúna á
fyrstu togurunum, vissu hvar fiskibleyð-
urnar voru, en ekki hvernig átti að ná
þeim. Menn voru að þreifa sig áfram með
handlóði og smjörklípu í skál neðan í
lóðinu og svo var bara að rífa og reyna
aftur og þá á aðra togstefnu.
Þá voru togarar í þennan tíma með fót-
reipistroll, en þau voru viðkvæm fyrir
slæmum botni. Það var ekki fyrr en
1908-9 að islenzku togararnir fóru að
nota trébobbinga.
Á skipshafnarskrá Coots má sjá, að
kaup háseta var allt frá 35 kr. á mánuði
upp í kr. 100. Reyndar var það kyndar-
inn, Jóhannes Narfason, 16 ára Hafnfirð-
ingur, sem hafði ekki nema 35 kr. og
hann hefur unnið fyrir þeim, pilturinn.
Kyndarinn var einn á vakt með 1. meist-
ara, en það hefur komið á kyndarann að
lempa kolum úr kolaboxunum og kola-
lestinni framá fírplássið. Boxin voru
þröng og ekki manngengt undir dekkbit-
ana í þeim, sjóðheitt var þar inni, því að
boxin lágu fast að gufukatlinum og
svarta rnyrkur var í þeim, og þótt farið
væri þangað inn með olíulukt, þá varð
glerið á henni strax svo svart, að af henni
var engin eða sem næst engin birta.
Eflaust hefur það verið svo á Coot, að
það hefur þurft að lernpa kolununt úr
kolalestinni í gegnum boxin. Það var
þannig á fyrstu gufutogurunum, og þá
einnig Coot, sem smíðaður var 1892. Þá
var og mjög þröngt á fírplássinu á þess-
um fyrstu togurum, menn voru svo gott
sem með hausinn inni í fírnum, þegar
hann var opnaður til að moka á eldana
eða skara í þeim, og sleipt var á járngólf-
inu gljáfægðu af sliti.
Kyndarastarfið hefur áreiðanlega verið
versta og erfiðasta starfið á þessum skip-
um og það hefur komið í hlut viðvaninga
að vinna það. Jóhannes Narfason varð
síðar þekktur hafnfirzkur sjómaður.
Streðið var mikið á dekkinu, því að
pokanum var kastað á höndum og einnig
fótreipinu og netið dregið á höndurn, og
engin var snörlan og ekki heldur poka-
gjörð. Hún mun ekki hafa komið fyrr en
1911-12.
Netavinnan var gífurlega mikil. Ekkert
var unnið við netin í landi né vírana. Hér
var ekkert netaverkstæði né kunnáttu-
ntenn í landi til þess. Lítið hefur verið
um varastykki og menn orðið að riða
heilu og hálfu vörpurnar um borð og
splæsa alla víra, stroffur og sterta og tog-
víra. Þrátt fyrir að handaflið var meira
notað við trollið á veiðunum en síðar
varð, þá hefur togaramennskan varla ver-
ið eins aftaka erfið og hún varð eftir fyrra
stríð eða á árunum 1920-30, þegar mesta
harkan var hlaupin i sóknina og margur
togaraskipstjórinn kunni sér ekkert hóf í
vökum og vinnu.
Sjómenn þessa tíma voru í leðurstig-
vélum og það var aumi fótabúnaðurinn.
Þau voru þykk og níðþung og náðu uppá
mitt læri og það var ekki hægt að bretta
þau niður og við notkun kom á þau
beygja við hnéð og menn urðu að
smeygja sér í stígvélið í fullri lengd, þar
sem ekki var hægt að brjóta það niður.
Menn voru ekki til hlaupanna i þessurn
stígvélum, en hlupu samt. Þá var og
mjög erfitt að þétta þau vel, þau vildu
leka með saumum. En það var ekki um
það að ræða á togurunum að vera í
skinnbrókum. Hlaupin enda á milli urðu
fljótlega venja á togurunum. Þar gilti
strax að flýta sér við hvað eina svo sem
kostur var og þó nokkru nteira.
Fæðið á Coot var hið sama og á ensku
togurunum, te og brauð standandi á
32 - Sjómannablaðið Víkingur