Náttúrufræðingurinn - 1932, Blaðsíða 25

NÁTTÚRUFR.
151
Jitlu af dún, en, mestur dúnninn er í hreiður-börmunum, enda að-
allega ætlaður til að skýla eggjunum ef þörf verður að bregða sér
frá hreiðrinu stundarkorn. Kvenfuglinn einn liggur á eggjunum
og ungar þeim út. Steggurinn dvelst allan varptímann hjá konu
sinni, og heldur duglega vörð um hana á hreiðrinu, og varar hana
við aðvífandi hættum. Sama starf hefir hann á höndum þegar
ungarnir eru komnir úr eggjunum; hann er alls staðar á verði, og
athugull mjög, en þó ver hann ekki fjölskyldu sína fyrir ásókn
óvina — nema ef vera skyldi fyrir veiðibjöllum?; hann leggur
fyrstur á flóttann og forðar sjálfum sér, þegar hann er búinn að
aðvara konuna og krakkana. Gæsa-móðir ver ungana með hug-
prýði fyrir flestum óvinum og leggur all-oft lífið í sölurnar.
Eggin eru venjulegast hér á landi 5—7 að tölu í hverju
Jireiðri, hvít á litinn og all-stór. Ungar gæsir, er verpa í fyrsta
sinn, verpa færri eggjum en þær, sem eldri eru. Er talið, að stóru
grágæsir geti haft það til, að verpa allt að 12—14 eggjum, en það
munu þó einsdæmi. Mér er algerlega ókunnugt um, hversu mörg
egg hafa flest fundizt í stóru grágæsar hreiðri hér á landi. Meðal-
stærð grágæsar-eggja er venjulegast talin ca. 83—84 mm. á lengd,
og 58 mm. á breidd (þvermál). Lengdin er sjaldan minni en 80
mm., en getur orðið yfir 90 mm. (92 mm.). Breiddin er frá 53—
62 mm. —
Ungarnir dvelja í hæsta lagi 1—2 dægur í hreiðrinu eftir að
þeir eru skriðnir úr eggi; fer það mjög eftir veðri og ýmsum öðr-
um kringumstæðum. Gæsa-mamma fer því óðar á kreik með ung-
ana er þeir eru orðnir vel þurrir. Þeir þurfa hvorki að læra að
synda né bíta gras, það er þeim meðfætt, foreldrarnir þurfa því að-
eins að vísa þeim á þá staði, sem beztir eru fyrir þá, og þeim
óhultastir. Venjulegast fara mæðurnar á undan með ungana í eftir-
dragi, en steggurinn rekur lestina, skimandi í allar áttir, og garg-
ar eða gefur einhver hljóð frá sér, ef hann sér eitthvað tortryggi-
Jegt. Kornungir gæsa-ungar af öllum tegundum að heita má, reyna
aldrei að forða sér á hlaupum, en neyta þess, að þeir eru oftast
mjög samlitir umhverfinu og sjást því naumiega, ef þeir liggja
grafkyrrir. Er það þeim oftast nær hið mesta hjálparráð. Venju-
legast fara gæsaforeldrarnir með afkvæmi sín niður að einhverri
stóránni, ef þeir hafa ekki orpið þar í nánd, og dvelja við ána
rneðan ungarnir eru að vaxa og þroskast, og þeir sjálfir eru í
„sárum“. —
Varptíminn byrjar hér á landi venjulegast í byrjun júní,
einstaka sinnum dálítið fyr. Fer um það bil mánuður til þess að