Náttúrufræðingurinn - 1961, Síða 26

120
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Nokkrir allstórir hverir liafa horfið þarna og aðrir myndast á mörg-
nm árum. Helztu hverirnir virðast þó vera orðnir mjög gamlir og
hafa lítið breytzt. Þannig er t. d. um Eyvindarholu, Öskurhól, Blá-
hver og Grænahver, en það eru þekktustu hverirnir á Hveravöll-
urn. Óhætt mun að segja, að uppstreymisopin á Hveravöllum skipti
nokkrum tugum, en af þeim eru aðeins liðlega 20, sem verulega eft-
irtekt vekja. Á meðfylgjandi uppdrætti af hverasvæðinu, sem ég
gerði sumurin 1957 og 1958, hef ég auðkennt með númerum helztu
hverina og í myndatextanum er getið nokkurra einkenna þeirra. (1.
mynd).
Gerð hveranna á Hveravöllum er mismunandi, og geta mjög
ólíkir liverir verið svo að segja hlið við hlið. Þannig hafa lengi
verið saman þrír stórir en ólíkir hverir á aðalhrúðurbungu livera-
svæðisins. Eru það Bláhver (nr. 3), Grænihver (nr. 5) og goshver
(nr. 4), sem einn er eftir af tveim goshverum, er þarna voru og
Thoroddsen nefndi Bræðrahveri. Þegar komið er á hverasvæðið
vekja fyrst eftirtekt nokkrir hávaðasamir hverir, sem gjósa gufu,
eins og Öskurhóll (nr. 2) eða gusa sjóðandi vatni í 1—3 feta hæð,
oftast með nokkrum rykkjum, eins og Bræðrahver og Eyvindar-
hola (nr. 1). Þá eru og mjög áberandi nokkrir stórir hverir með
kringlóttum, sléttrenndum skálum gerðum úr hverahrúðri. Vatnið
í þessum skálum er hreyfingarlítið, sýður liægt, lyftist stundum of-
urlítið og flýtur nær jafnt út af öllum börmum. Þannig eru Blá-
hver, Grænihver og hver nr. 6. Þá eru margir hverir þannig, að op
þeirra eru lítil og óreglulega löguð og rennur vatnið í einum far-
vegi frá opinu. í sumum þessum liverum er vellandi suða, aðrir
eru kyrrari.
Flestir hverirnir á Hveravöllum eru á tveim bungum gerðum
aðallega úr hverahrúðri (kísil), en nokkrir eru utan við sjálfar
hrúðurbungurnar í malarjarðvegi eða jafnvel í graslendi (nr. 15, 16
og 17). Þar sem vatnið rennur í þröngum farvegi frá hverunum,
ber lítið á kísilútfellingu. Útfellingin verður fyrst áberandi, þegar
vatnið breiðir úr sér og grynnist. Á börmum lunna stóru slétt-
renndu hveraskála er vatnið alls staðar örgrunnt og fer kísilútfell-
ingin þar fram allt í kringum skálina og niður eftir börmum henn-
ar að utan. Myndast þar sérkennilegir láréttir, lágir en stundum
allbreiðir stallar hver upp af öðrum, og hlaðast skálarbarmarnir
þannig upp smátt og smátt. Greinilegastar eru þessar myndanir