Náttúrufræðingurinn - 1961, Blaðsíða 49

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
139
villandi; hefði verið réttast að ræða hér í einum hópi allar undir-
stöðurannsóknir og skipulagningu þeirra, verkaskiptingu milli
stofnana o. s. frv.
Þótt greint sé milli undirstöðurannsókna og hagnýtra rannsókna
má það augljóst vera, að engin skörp mörk eru þarna á milli.
Hvorttveggja krefjast ldiðstæðrar menntunar. ITvorttveggja eru jafn-
sjálfsagðar og nauðsynlegar hverju nútíma menningarþjóðfélagi.
Þetta ættu eiginlega að vera svo augljós sannindi, að ekki þyrfti að
ræða þau, en því minnist ég á þau, að liér hefur, á síðari áratugum
a. m. k., verið nokkuð áberandi sá hugsanagangur meðal þingmanna
og annarra er fjárveitingum ráða, að þótt eðlilegt sé að efla hug-
vísindi að vissu marki án þess að spyrja um hagnýti þeirra, — og
hefur þó vissulega ekki verið hér um neina ofrausn að ræða — þá
sé jafnsjálfsagt, ef um raunvísindi er að ræða, að spyrja um það,
hvaða liagnýtum tilgangi þau þjóni. Það hefur mörg dellan verið
styrkt af því opinbera á undangengnum árum, er tekizt hafði að telja
einhverjum ráðamönnum trú um að hún þjónaði hagnýtum til-
gangi og gæfi brátt gull í mund, jafnvel í bókstaflegum skilningi.
Auðvitað er það sjálfsagt, enda brátt áfram lífsnauðsyn, að leggja
hér kapp á hvers kyns hagnýtar vísindarannsóknir í þágu íslenzks
atvinnulífs, og eðlilegt að fleiri, jafnvel miklu fleiri, starfi að þeim
en almennum undirstöðurannsóknum — en því má ekki gleyma,
að almennar undirstöðurannsóknir eru þeim hagnýtu ómissandi
stoð og aðhald. Það bitnar því fyrr eða síðar á liagnýtu rannsókn-
unum, dregur þær niður og rýrir þeirra liagnýta gildi, ef ahnennu
undirstöðurannsóknirnar eru forsómaðar. Þetta er staðreynd, sem
viðurkennd er í verki í nær öllum mneningarlöndum.
Um almennar náttúrurannsóknir hérlendis, þær er frumvarpið
fjallar um, er það í stuttu máli að segja, að hlutverk þeirra er
tvíþætt. Annað að vera nauðsynleg hliðstæða og stoð hagnýtu
rannsóknanna, hitt að vera nauðsynlegur og sjálfsagður liður í
menningar- og sjálfstæðisviðleitni þjóðarinnar, liliðstæða við rann-
sókn á tungu hennar, sögu og bókmenntum. ísland hefur sérstöðu
um tvennt. Annarsvegar um nrerkilegu forna tungu og einstæða
bókmenntaarfleifð, hinsvegar um náttúrufar landsins, sem er eitt
hið sérstæðasta og merkilegasta á jarðarkringlunni. Okkar kynslóð
lrefur ekki aðeins hlotið í arf Njálu og Sturlungu og mál Snorra,
lnin hefur líka erf't land Geysis, Heklu og Mývatns, land, sem vegna