Náttúrufræðingurinn - 1980, Síða 8

stöðugt sem gera sér ljóst mikilvægi
náttúru- og umhverfisverndar.
Við lifum á vísindaöld. Visindin hafa
sannað að tré og skógar eru skilyrði þess
að mannkyn geti þrifist á þessum litla
hnetti í himingeimnum, sem við köllum
Jörð. Því er mikil þörf vakningar bæði
meðal almennings og stjórnvalda um
allan heim — ekki síður hér á landi en
annars staðar.
fsland er stórbrotið og fjölbreytilegt
— loftið er tært og litadýrð óvíða meiri.
Komið og sjáið, sjón er sögu ríkari, er
sagt í bæklingum sem laða eiga erlenda
ferðamenn til landsins. Þeir koma lika
og taka undir lofsönginn.
En í þeim hópi skera sig nokkrir úr.
Það eru menn sem lesa í landið frá
gróðurfarslegu sjónarmiði — menn sem
láta sig umhverfismál varða — skóg-
ræktarmenn, umhverfisverndarmenn
og náttúrufræðingar. Þeir fara um
byggðir landsins og þá rekur í rogastans
þegar við blasir öll hin mikla auðn,
blásnir melar og mannhæðarhá rofa-
börð. Þeir koma skelfdir úr ferðinni og
segja: Vita íslendingar ekki hvað er að
gerast? Og þeir lýsa því yfir um leið að
hvergi í Evrópu sé gróður á jafn miklu
undanhaldi og hér.
ÞÆTTIR ÚR SÖGU SKÓGA
Á ÍSLANDI
Hér á eftir verður stuttlega rakin saga
skóga á Islandi og framan af stuðst við
samantekt Gils Guðmundssonar sem
hann gerði fyrir Skógrækt ríkisins árið
1952.
„I þann tíð var ísland viði vaxið á
milli fjalls og fjöru“, segir Ari fróði í
íslendingabók. Sumir vilja draga þessa
fullyrðingu í efa — hér hafi í mesta lagi
verið lágvaxið kjarr likt því sem nú sést,
allvíða um land. Þó er ýmislegt í fornum
heimildum og frásögnum sem bendir til
að hér hafi verið nokkuð hávaxinn
viður.
I Grágás er talað um merkibjórk þ.e.a.s.
menn rnerktu sér land á viðum og
bendir það til þess að skógar hafi verið
víðáttumiklir.
I Landnámu segir t.d. um skóginn í
Botnsdal í Hvalfirði:
Maður hét Ávangur, Irskur að kyni.
Hann byggði fyrst I Botni. Þar var þá svo
stór skógur að hann gerði þar af hafskip
og hlóð þar sem nú heitir Hlaðhamar.
I Kjalnesingasögu segir:
Þá var skógi vaxið allt Kjalarnes svo
að þar aðeins var rjóður er menn ruddu
til bæja eða vega. Braut mikil var rudd
eftir holtunum frá Hofi. Þangað riðu þeir
Helgi og Andríður um vorið. Og er þeir
komu út á holtið, þá mælti Helgi: „Hér
vil ég, Andriður, gefa þér jörð og að þú
reisir hér bæ; mér þykir sem þeir synir
mínir vilji að þér sitjið nær“. Eftir ])að
reisti Andríður bæ i brautinni og kallaði
Brautarholt því að skógurinn var svo
þykkur að honum þótti allt annað
starfameira ....
Mörg fleiri dæmi mætti nefna úr
fornsögunum því til sönnunar að landið
hafi verið skógi vaxið í upphafi byggðar,
úr Laxdælu, Gísla sögu Súrssonar og
fleiri en of langt yrði upp að telja.
Nafnið „skógarmaður11 á útlögum
sögualdar segir sitt að ógleymdum ör-
nefnum um land allt — Dynskógar —
Bláskógar. Þá má benda á að upphafleg
merking orðanna mörk og holt er
skógur. Nærtækt dæmi sem við augum
Reykvíkinga blasir er Breiðholt —
Breiðiskógur — og þarf ekki að fjölyrða
frekar um það.
2