Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1980, Qupperneq 19

Náttúrufræðingurinn - 1980, Qupperneq 19
Haukur J óhannesson: Jarðlagaskipan og þróun rekbelta á Vesturlandi Á síðustu tveimur áratugum hefur þekkingu á jarðfræði íslands fleygt fram, einkum þó þekkingu á tertíera jarðlagastaflanum sem lítið var vitað um fyrir. Rannsóknir G. P. L. Walkers á Austurlandi á seinni hluta sjötta ára- tugsins og fyrri hluta þess sjöunda mörkuðu tímamót í jarðfræðikortlagn- ingu á íslandi. Með rannsóknum sínum gat Walker (1959) sett fram flokkunar- kerfi sem hefur auðveldað jarðfræð- ingum að kortleggja tertíera og ár- kvartera staflann. Á sjötta áratugnum urðu segulmælingar til þess að auðvelda tengingar og aldursákvörðun jarðlaga- staflans (J. Hospers 1953, Trausti Einarsson 1957). Flokkunarkerfi Walk- ers og segulmælingar á hraunlögum hafa opnað nýja innsýn í hin eldri jarð- lög á landinu. Með þessum aðferðum hafa allstór svæði verið kortlögð einkum á Suður- og Vesturlandi, en mikill hluti landsins er þó enn að mestu óþekktur. ísland er jarðfræðilega ungt land og elstu jarðlög, sem sjást ofansjávar, eru talin um 15—16 milljóna ára gömul (Moorbath o.fl. 1968). Eldvirkni hefur verið nær stöðug og jöfn allan þennan tíma. Gosvirkni virðist ávallt hafa verið takmörkuð við eitt eða fleiri gosbelti, sem legið hafa um Iandið frá suðvestri til norðausturs. Gosbeltin hafa sennilega oftast verið í miðju landinu og jarðlög sem mynduðust hefur rekið út frá þeim til beggja átta. Þannig eru jarðlög yst á Vestfjörðum og Austfjörðum upphaf- lega mynduð nálægt þáverandi miðju landsins, en hefur síðan rekið til vesturs og austurs. Tertíeri jarðlagastaflinn, sem er ofansjávar, er talinn vera um 10 km þykkur (Walker 1964) og jarðlögum hallar að jafnaði inn að hinum virku gosbeltum, frá austri og vestri: jarðlögin rnynda því eins konar samhverfu(r) og í þeim eru rekbeltin. Hvert gosbelti skiptist i aðgreindar sprunguþyrpingar og í miðju hverrar þyrpingar er megineldstöð (Kristján Sæmundsson 1978). Verður að líta á sprunguþyrpinguna og megineldstöð- ina sem eina einingu. Samhverfan verður til vegna ferg- ingar í gosbeltinu samhliða gliðnun um það (Guðmundur Pálmason 1973). Því má ætla að meiri háttar samhverfur í tertíera staflanum séu leifar fornra og útkulnaðra rekbelta. Gosbelti þar sem jafnframt á sér stað gliðnun verður hér nefnt rekbelti. Reykjanes-Langjökuls- gosbeltið og norðurhluti Austurgos- Náttúrufræðingurinn, 50 (1), 1980 13
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.