Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1980, Page 33

Náttúrufræðingurinn - 1980, Page 33
t. v. að Reykjanes-Langjökulsrekbeltið kulnar út og að rek eigi sér aðeins stað í Austurrekbeltinu. HVAÐ VELDUR REKBELT AFLUTNIN GI ? Reykjaneshryggurinn virðist hafa verið virkur í 60 milljón ár og Kolbeinseyjarhryggurinn síðustu 18 milljón árin, á meðan rekbeltin hafa flust tvisvar til á fslandi. Talið hefur verið að undir íslandi sé möttulstrókur eða heitur reitur (sbr. Vogt 1974). Talið er að möttulstrókur og plötu- mót, eins og úthafshryggirnir, geti hreyfst óháð hvort öðru (Wilson 1973). Kristján Sæmundsson (1974) varpaði fram þeirri hugmynd að plötuskilin væru á hreyfingu vestur yfir kyrrstæðan möttulstrók undir fslandi. Með hliðsjón af þessari hugmynd er auðvelt að út- skýra rekbeltaflutningana á íslandi. Rekbeltin eru plötumótin á íslandi og rekur þau vestur yfir möttulstrókinn. Uppstreymið í möttulstróknum er öfl- ugra en uppstreymið sem fylgir rek- hryggjunum og hefur strókurinn því tilhneigingu til að stjórna legu plötu- mótanna allra næst sér. Þegar suður hluti Snæfellsnesrekbelúsins var virkur (fyrir 6.5—16 m. ára) var möttul- strókurinn nálægt plötumótunum. Síðan heldur rekið áfram og áður en varir er strókurinn austan við plötu- mótin. Þegar fjarlægðin er orðin hæfileg Joá brýtur hann upp plötuna og myndar nýjan rekbeltisstúf (Reykjanes-Lang- jökulsrekbeltið) en hinn fyrri deyr út. Sama sagan endurtekur sig aftur þegar strókurinn er kominn nægilega langt austur frá Reykjanes-Langjökulsrek- beltinu og nú myndar hann Austurrek- beltið. Einhverra hluta vegna haldast þessir rekbeltaflutningar ekki alveg í hendur á Norður- og Suðurlandi, e. t. v. vegna þess að suður hlutinn liggur ávallt vestar en norður hlutinn og er því fyrr kominn í ójafnvægi við möttul- strókinn. Hægt er að reikna út með hvaða hraða plötumótin rekur yfir möttul- strókinn og reynist hann vera um 0.75 cm á ári að meðaltali síðustu 16 m. árin. ÞAKKÍR Jón Eiríksson og Páll Einarsson lásu yfir handrit og lagfærðu margt sem betur mátti fara, og er það þakkað hér. HEIMILDIR Albertsson, Kristinn. 1976. K/Ar ages of Plio- cene-Pleistocene glaciations in Iceland with special reference to the Tjörnes sequence, northern Iceland. Ph.D. ritgerð, Cambridge University, 268 bls. Aronson, J. L. & Kristján Sœmundsson. 1975. Relatively old basalts from structurally high areas in central Iceland. Earth Planet. Sci. Lett. 28: 83—97. Björnsson, Axel, Kristján Sœmundsson, Páll Einarsson, Eysteinn Tryggvason & Karl Grönvold. 1977. Current rifting episode in north Iceland. Nature 266: 318—323. Einarsson, Páll & Sveinbjöm Björnsson. 1980. Earthquakes in Iceland. Jökull, í prentun. Einarsson, Páll, F. W. Klein & Sveinbjörn Björnsson. 1977. The Borgarfjördur earthquakes in West Iceland 1974. Bull. Seismol. Soc. Am. 67: 187 — 208. Einarsson, Trausti. 1957. Magneto-Geological mapping in Iceland with the use of a compass. Phil.Mag. Suppl. 6: 232—239. Einarsson, Þorleifur. 1967. The extent of the Tertiary basalt formation and the struc- ture of Iceland. I: Sveinbjörn Björnsson 27

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.