Náttúrufræðingurinn - 1984, Page 25

Ólafur S. Ástþórsson og Unnsteinn Stefánsson:
Nokkrar athuganir á árstíða-
breytingum á hitastigi, seltu, svifi
og sunddýrum í Hvammsfirði
INNGANGUR
Sumarið 1979 voru gerðar fáeinar
frumathuganir á hita, seltu og næring-
arefnum í Hvammsfirði, og jafnframt
lýst í stórum dráttum vatnshag og
endurnýjun sjávar í firðinum (Unn-
steinn Stefánsson og Pétur Þorsteins-
son 1980). Ástæða þótti til að afla
frekari gagna um eðlisástand fjarðar-
ins og lífríki hans, m. a. um árstíða-
breytingar, sem lítið sem ekkert er
vitað um. Sem fyrsta skref í þá átt var
vorið 1981 hafin reglubundin söfnun
efniviðar á tveimur stöðum, Keis-
bakka á Skógarströnd sunnan megin
fjarðarins og Hjallanesi í landi Staðar-
fells norðan megin fjarðarins (1.
mynd).
Aðalhvatamaður að þessum rann-
sóknum var Pétur Þorsteinsson, sýslu-
maður Dalasýslu. Höfundar þakka
honum áhuga hans og margvíslegan
stuðning, beinan og óbeinan, sem
gerði þessar athuganir mögulegar.
FRAMKVÆMD
Gagnasöfnun að Keisbakka náði til
hitamælinga, töku sýna til seltumæl-
inga og söfnunar svif- og sunddýra í
fínriðinn háf, sem ýtt var á 10-30 cm
dýpi meðfram fjöruborði. Hvern
söfnunardag voru tekin tvö háfsýni og
til söfnunar á hvoru þeirra var vaðið
með háfinn í um það bil 5 mínútur.
Við túlkun niðurstaðna var notað
meðaltal sýnanna frá hverjum söfn-
unardegi. Undan Hjallanesi var mæld-
ur sjávarhiti og sýni tekin til seltumæl-
inga. Sýnatöku og hitamælingar önn-
uðust af mikilli prýði þeir Sveinn
Gestsson, bóndi á Staðarfelli og Þórð-
ur Indriðason, hreppstjóri á Keis-
bakka, sem nú er látinn fyrir aldur
fram.
Auk þess efniviðar, sem aflað var að
Keisbakka og Hjallanesi, var hinn 20.
ágúst 1981 mældur hiti, selta og svif-
sýnum safnað á 7 stöðum á langsniði,
sem náði frá Breiðasundi um Röstina
og inn eftir Hvammsfirði að fjarðar-
botni (1. mynd).
Við greiningu dýra var einkum
stuðst við rit eftirtalinna höfunda:
Ingimar Óskarsson (1964), Newell og
Newell (1977) og Agnar Ingólfsson
(1978).
NIÐURSTÖÐUR
Árstíðabreytingar hita og seltu við
strendur Hvammsfjarðar
Árssveifla hitans (2. mynd) reyndist
mjög áþekk sunnan og norðan megin
fjarðarins. Helsta frávik frá þessari al-
mennu reglu kom fram um miðjan
Náttúrufrædingurinn 53 (3-4), bls. 117-125, 1984
117