Náttúrufræðingurinn - 1984, Blaðsíða 51

Mynd 9. Hluti af stöku norna-
hári úr Surtseyjargosinu í
ágúst 1966. Örin bendir á óli-
víndíl. Greinilega sést hvern-
ig hann veldur þykknun á
hárinu. — Photomicrograph
of a Pele’s hair from the
Surtsey eruption, August
1966. The arrow points to a
small euhedral olivine phen-
ocryst. Note the thickening of
the hair around the crystal.
Ljósm.lphoto Páll Imsland.
Mynd 10. Hluti af nornahári
úr Kröflugosinu í nóvember
1981. Örin bendir á stjörnu-
laga þyrpingu af plagíóklas
kristalögnum. Þær eru af-
leiðing kristöllunar við mjög
hraða kælingu kvikunnar,
þegar hún barst út í andrúms-
loftið. — Photomicrograph of
a Pele’s hair from the Krafla
eruption of November 1981.
The arrow points to a minute
skeletal plagioclase quench-
crystal. Ljósm./photo Páll
Imsland.
byrjun gosa, og hafa þeir náð um það
bil 60 til 70 m hæð. í Öskjugosinu 1961
náðu kvikustrókarnir 400 til 500 m
hæð (Sigurður Þórarinsson 1963). Á
Hawaii er talið að kvikustrókar hafi
náð allt að 500 m hæð (Macdonald
1972). Oftast hafa kvikustrókarnir í
Kröflu myndað nær samhangandi eld-
vegg eftir endilöngum sprungunum í
upphafi gosanna (mynd 1). Nær alltaf
sljákkar í slíkum gosum eftir ákafasta
upphafsskeiðið. Þá safnast kvikustrók-
arnir á einstaka gíga og eftir því sem
útstreymishraði kvikunnar minnkar
fara kvikustrókarnir Iækkandi. Ef út-
streymishraðinn gerist ójafn, púlsar
eins og æðasláttur, verða kvikustrók-
arnir óstöðugir og geta jafnvel breyst í
stakar sprengingar. Þá er líka allri
nornahársmyndun lokið.
Lýsing sú, sem hér hefur verið gefin
af innri gerð nornahára, er að flestu
leyti mjög áþekk lýsingu nornahára frá
Hawaii (t. d. Duffield o. fl. 1977), en
þaðan var þeim fyrst lýst. Enda stjórn-
ast myndun nornahára umfram allt af
goshegðun, en hún er um margt lík á
Hawaii og íslandi.
Eiginlegir kvikustrókar eru ekki
þekktir í gosum sem framleiða súrar
bergtegundir, en þó þekkjast norna-
hár mynduð í slíkum gosum. Sé kvika
slíkra gosa gasrík, eru gosin oftast ein-
hver gerð sprengigosa. Sprengingun-
141