Náttúrufræðingurinn - 1986, Blaðsíða 15

óbirt) vegna þess að plöntusvifið
endurnýjast yfirleitt mjög ört sam-
anborið við viðstöðu vatns í stöðu-
vötnum.
Áhríf á botndýralíf
Gagngerar breytingar verða á
strandsvæðum vatna við rniðlun, og
þar með búsvæðum botndýra. Strand-
svæðin milli 5 og 10 m dýpis hýsa alla
jafna meira af dýrum en á meira dýpi.
Við miðlunina skolast beður dýranna
milli hæsta og lægsta vatnsborðs burt.
Auk þess þornar þetta svæði upp eða
frýs inn í ís meira eða minna reglu-
bundið á hverju ári. Aðeins mjög sér-
hæfð dýr þola þessar aðstæður. Þau
þurfa að geta fylgt vatnsborðinu eftir,
forðast ísinn eða þá myndað dvalstig
sem þolir að frjósa. Á meðan landbrot
og setrof stendur yfir hlaðast rofefnin
upp, mest rétt neðan við lægsta vatns-
borð. Þar til nýju jafnvægi er náð, eiga
margar tegundir sem Iifðu á þessu belti
einnig í erfiðleikum. Rannsóknir í
Noregi og Svíþjóð benda til að sam-
dráttur í dýralífi á strandbeltunum sé á
bilinu 75-95% og 25-50% neðar
(Grimás 1961,1965). Á 3. og 4. mynd
eru sýnd dæmi um þessar breytingar
annarsvegar fyrir botndýrin í heild (3.
mynd) og hinsvegar fyrir þrjá lirfu-
hópa sem einkenna strandbeltið í
skandinavískum vötnum (4. mynd).
Það eru einna helst ýmsar tegundir
rykmýslirfa, sem geta lagað sig að
vatnsborðssveiflunni þegar til lengdar
lætur (Grimás 1964).
Þær tegundir sem einkenna strand-
svæði þeirra vatna sem hérer vitnað til
eru yfirleitt tiltölulega sjaldgæfar hér-
lendis. Aðeins er vitað um eina dæg-
urflugutegund (Clöeon simile), og er
hún afar sjaldgæf, og eina steinflugu-
tegund (Capnia vidua) sem er líklega
nokkuð algeng (Tuxen 1938, Hynes
6000 -» 2 0 2 4 6000 «in«l /m*
3. mynd. Fjöldi botndýra eftir dýpi í nátt-
úrlegu fjallavatni (Ankarvattnet) sam-
anborið við miðlað fjallavatn (Blásjön).
(Mynd úr Grimás 1961). — Number of
benthic animals in natural (L. Ankar-
vattnet) compared with impounded lake
(L. Blásjön).
1955). í Noregi eru hinsvegar 44 teg-
undir dægurflugna og 35 tegundir
steinflugna. Hérlendis eru 11 tegundir
vorflugna þekktar (Gísli Már Gíslason
1978). Þessar tegundir ýmist skrapa
fæðuna af steinum eða eru rándýr og
eiga því auðvelt með að hreyfa sig,
sem er ótvíræður kostur í miðlunar-
lónum.
í Þingvallavatni þar sem leyfileg
vatnsborðssveifla er um 2 m hafa farið
fram ítarlegar rannsóknir á dýptar-
dreifingu botndýra á strandsvæðum.
Þar leggja nokkrar tegundir mýlirfa
undir sig „flæðarmálið“ í vatninu.
Þessar tegundir eru einnig algengar í
straumvötnum (Lindegaard 1980).
Við höfum því sérhæfð dýr í okkar
fánu sem geta nýtt sér aðstæður á
strönd með breytilegu vatnsborði,
a.m.k. innan þeirra marka sem er í
Þingvallavatni.
113