Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 7

þar sem þau eru í 50-60 m y.s. og 45-
50 m y.s. Neðan efstu fjörumarka
eru undantekningalítið fundin um-
merki yngri sjávarstöðu.
Árni Hjartarson o. fl. (1981) skipta
sögu jökulhörfunar á Austfjörðum í
tvö tímabil, daljöklaskeið (eldra) og
smájöklaskeið (yngra). Milli þessara
skeiða varð sjávarstaða hæst á Aust-
fjörðum. Jökulgarðar frá daljökla-
skeiði eru taldir vera í Norðfjarðardal,
í botni Reyðarfjarðar og Fáskrúðs-
fjarðar, í utanverðum Breiðdal og
Berufirði. Jökulgarðar frá smájökla-
skeiði eru í Norðfjarðardal, Hellis-
firði, við Eskifjörð, Reyðarfjörð og
Fáskrúðsfjörð og í Norðurdal í Breið-
dal. Á smájöklaskeiði voru skálarjökl-
ar og fremur litlir daljöklar algengastir
á sunnanverðum Austfjörðum en
stærri daljöklar á daljöklaskeiði.
Aldur daljökla- og smájöklaskeiðs
er óþekktur, en Árni Hjartarson o. fl.
(1981) telja, að framrás jökla á smá-
jöklaskeiði hafi orðið í lok síðasta jök-
ulskeiðs eða snemma á nútíma, fyrir
um 10.000 árum B.P. Daljöklaskeið er
eldra, frá síðjökultíma og tengist öðru
tveggja, eldra eða yngra Dryas (Álfta-
nes- eða Búðaskeiði) eins og þar
stendur. Þeir telja að sjávarstaða hafi
orðið hæst milli daljökla- og smájökla-
skeiðs fyrir um 10.000-12.000 árum
B.P.
Á jarðfræðikorti af Suðausturlandi
(Helgi Torfason 1985) eru sýndar
strandlínur frá lokum ísaldar. Við
Hornafjörð er hæð þeirra um
60 m y.s. Sama hæð er einnig sýnd á
strandlínum í Lóni við Papafjörð, í
mynni Þorgeirsstaðadals og Gjádals í
Lóni.
AÐFERÐIR
Markmið þessara rannsókna var að
kortleggja ummerki hærri sjávarstöðu
og legu jökla í dölum og fjörðum á
Austfjörðum. Undirbúningur rann-
sóknanna fólst í skoðun loftljós-
mynda, korta og ritaðra heimilda.
Utivinna fólst einkum í því að leit-
aðir voru uppi staðir sem gefa góða
vísbendingu um stöðu jökla og sjávar-
borðs og hæð þeirra mæld. Við hæð-
armælingarnar verður að hafa hug-
fast, að landform mynduð við sjávar-
mál eru nokkuð mismunandi. Sam-
bandið milli hæðar landformanna og
meðalhæðar sjávar er einnig mismun-
andi frá einu landformi til annars.
Meiri hluti hæðarmældra landforma
eru fjörur (2. mynd) og það er þeim
öllum sameiginlegt að þau eru mynd-
uð því sem næst við sjávarmál. Yfir-
borð fjörulandforma er yfirleitt þakið
núnum hnullungum eða völum
(2. mynd) sem hafa legið rétt neðan
sjávarmáls og svo langt upp sem nam
uppkasti ölduróts. Set þessara land-
forma er allvel aðgreint en misgróft.
Hæð fjörumarka var mæld með loft-
þrýstingsmæli af gerðinni Paulin, en
mælitækið er ákaflega viðkvæmt fyrir
breytingum í loftþrýstingi. Til að leið-
rétta hæðarmælingarnar gagnvart slík-
um breytingum er nauðsynlegt að loft-
þrýstingur sé stöðugt skráður (baro-
graf) og hæðarmælingin miðuð við
punkt með þekktri hæð yfir sjó. Þar
sem þessi aðferð var ekki framkvæm-
anleg var þessi vandi leystur þannig
að fylgst var með breytingum í loft-
þrýstingi með mælingum við sjávar-
mál eins oft og við var komið og tími
mælinganna skráður. Þar sem mælt
var við sjávarmál á mismunandi tíma
og mismunandi stöðum verður að
taka tillit til sjávarfalla. í 1. töflu má
sjá meðalsjávarfallahæð (Sjómælingar
íslands 1985) á nokkrum stöðum á
Austfjörðum. Meðalsjávarfallahæð á
svæðinu er +0,84 m og meðalmis-
munur flóðs og fjöru 0,95 m. Mesti
mismunur meðalsjávarfallahæða á
61