Náttúrufræðingurinn - 1988, Page 35

verður að jafnaði ekki greint með ber-
um augum. Yfirleitt eru þessi hraun-
lög mjög ámóta þykk og mikill fjöldi
ganga liggur þvert um þau. Sem dæmi
um það má nefna að vestan í Hest-
gerðismúla koma fram a.m.k. 14
gangar, talið frá og með Hestgerðis-
kambi inn að Borgarhöfn eða að jafn-
aði þrír gangar á kílómetra. A sama
svæði má greina 19 hraunlög. Flestir
ganganna stefna norðaustur-suðvest-
ur, eru mismunandi þykkir, eða frá 1
og upp í 11,5 m, en meðalþykkt virðist
vera um 5 m. Þó nokkrir gangar
stefna sem næst hornrétt á áður
nefnda ganga, en þeir virðast jafnan
þynnri og yngri. Ljóst er að blágrýtis-
myndunin hefur verið orðin mikið rof-
in þegar Múlamyndunin lagðist yfir,
því gangarnir standa sem bríkur upp í
Múlamyndunina (1. mynd).
Eitt hraunlag á þessu svæði sker sig
verulega úr. Það kemur fram á fjalls-
brún austan við Hestgerðishnútu í um
200 m hæð (yfirborð) og þaðan má
rekja það austur eftir. Það er á foss-
brún ofan við Smyrlabjargafoss,
hverfur austur við Heinabergsjökul og
er þar komið niður í um 40 m hæð um
8 km austan við Hestgerðismúla. Það
lækkar því í átt til Heinabergsjökuls,
en um raunverulegan halla þess skal
ósagt látið þar eð ég hef ekki séð það
nema í fjallabrúnum, sem snúa móti
suðaustri. Bergið í þessu hrauni er
ljósara á að sjá en í hinum. Þetta lag
er víðast 18-22 m þykkt og grófstuðl-
að. Það er áberandi mikið dílótt, bæði
stór og þéttdílótt. Um 23% þess eru
plagíóklasdflar um 3-8 mm í þvermál.
Ummyndun er þó nokkur, og ólívín
víðast orðið aðeins eftirmyndir (pseu-
domorphs) eða þá að ekki er annað
eftir en svartar málmklessur. Það er
líka áberandi að ólívíndílar fylgja yfir-
leitt stórum plagíóklasílum og fyrir
kemur að pýroxendílar fylgja með.
Einstaka stórir plagíoklasdflar eru
beygðir á mjög sérstæðan hátt, eins og
þeir hafi orðið fyrir hreyfingu á með-
an þeir voru að myndast. Samsetningu
þessa bergs má nokkuð ráða af tölu
frumsteinda, sem hér segir:
Plagíóklas 54,7%
Pýroxen 27,4%
Ólivín 5,6%
Málmur 8,6%
Myndbreytt og holufylling 3,7%
Taldir voru aðeins 640 punktar í
einni þunnsneið. Það er svo lítið að
naumast getur talist marktækt, en er
ábending þó.
JÖKULBERG
Skammt norðan við þjóðveginn
vestur af Borgarhöfn og beint austur
af Fífutjörn, kemur á tveim stöðum
norðan við vestra Eibúa fram millilag
milli blágrýtislaganna og fæ ég ekki
betur séð en að það sé jökulberg,
enda þótt það kunni að vera umdeil-
anlegt. Annað jökulbergslag kemur
fram fremst á fjallinu ofan við bæina í
Borgarhöfn, og tel ég uppruna þess
vart umdeilanlegan. Það liggur á fag-
urlega heflaðri og jökulrispaðri blá-
grýtisklöpp, og er mjög greinilegt að
hinn rispaði flötur hverfur undir jök-
ulbergið. I jökulberginu eru steinar úr
blágrýti af mismunandi gerð og útliti,
gabbró (2. mynd), liparít og jaspís-
molar eru í því og mikið er um rispaða
steina líka. Gangur einn um 4 m
þykkur nær upp að jökulberginu, en
annar þunnur fer upp í gegnum það.
Hefur því jökulbergið orðið til milli
þess að þessir tveir gangar tróðust
inn.
Hvort þetta jökulberg er frá sama
tíma og jökulbergið, sem fundist hefur
á nokkrum stöðum í blágrýtismyndun-
89