Náttúrufræðingurinn - 1935, Síða 24

68 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiniiiim,
Það eru til fiskar, sem geta lifað á landi, fiskar, sem anda
með tálknum. Það eru til spendýr, sem lifa í sjó og aldrei koma
á land, fiskar, sem klifra upp í tré, spendýr, sem geta flogið, fugl-
ar, sem eru ófleygir, spendýr, sem hafa engan spena, spendýr,
sem geta flogið, dýr, sem ekki geta hreyft sig úr stað, plöntur, sem
geta þotið áfram, o. s. frv. Um leið og náttúran býr til „typur“,
eins og t. d. fugl, spendýr, skriðdýr, fisk, tekst henni að semja
mjög ólíkar typur að mjög líku umhverfi, svo að þær verða vegna
þess hver annari líkar. Yfirleitt geta tvær tegundir dýra verið
líkar hvor annari af þremur ástæðum. í fyrsta lagi af tilviljun,
en það, er mjög sjaldgæft, og þar er vanalega aðeins að ræða um
ytri svip. í öðru lagi ræður skyldleikinn því, hversu tvær tegundir
dýra geta líkst, en það mætti nefna u'pprunalíkingu (phylogenesis),
af því að tegundirnar eru af sama bergi brotnar (homologar).
Loks er þriðji möguleikinn, sá, að dýrin líkist, vegna þess að þau
eigi við sömu kjör að búa (analogia), þar hafa tegundir, sem
upprunalega voru mismunandi að útliti, gengið í gegnum hendur
sama meistara, sem sé umhverfið. Umhverfið hefir svipuð áhrif
á dýrin eins og uppeldið á manninn. Börn, sem fá sömu fræðslu,
sömu aðhlynningu, læra sömu lífsskoðun, sömu mannasiði, sömu
trúarbrögð og hlíta seinna sömu skilyrðum og sömu lögum, geta
nálgast það að verða mjög lík í framkomu, og taka líka afstöðu til
vandamála lífsins, enda þótt efniviðurinn, sem í þeim er, sé með
ýmsu móti.
„Séð hef eg köttinn syngja á bók“, segir Öfgabragur, sem
mörgum er kunnur. „Og gerið nú betur“, mun skáldið hafa hugs-
að. „Móðir náttúra“ gerir betur. Hún skapar fislca, sem væla eins
og kettir, og aðra, sem gefa frá sér ýmiskonar hljóð, með ýmsum
hætti. Það eru til margir fiskar, sem geta „látið til sín heyra“, og
meðal þeirra eru lungnafiskarnir. Annað sérkenni hafa þeir, sem
í raun og veru er margfalt merkilegra en röddin, þeir hafa lungu.
Vitanlega hafa þeir einnig tálkn, eins og allir aðrir fiskar, en
vegna þess, að þeir lifa oft á þurru, hefir sundmaginn orðið að
öndunarfæri, með honum anda þeir í loftinu, engu síður en hvert
annað dýr, sem á landi lifir. Þeir standa yfirleitt á mjög líku
þroskastigi að þessu leyti eins og lirfur froskdýranna, sem, eins
og kunnugt er, anda bæði með lungum (í lofti)-og með tálknum
(í vatni). Hjá lungnafiskunum sjáum við lungu þeirra hrygg-
dýra, sem á landi lifa, í hinni upprunalegu mynd. Lungun, sem