Náttúrufræðingurinn - 1935, Blaðsíða 25

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 69
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIHIIH,11,11!,,11,1
fuglarnir anda með, lungu spendýranna, lungun í okkur, er ekk-
ert annað en ummyndaður sundmagi. Um leið og áramilljónirnar
hafa gert spendýr úr fiski, hafa þær meðal annars breytt sund-
maganum í lungu! Annars er enginn efi á því, að lungnafiskarnir
eru fiskar, þeir eru náskyldir gljáfiskunum. (Sjá: „Styrjan og
ættingjar hennar, gljáfiskarnir“, Náttúrufr. I, bls. 87).
Lungnafiskarnir hafa á dásamlegan hátt lagt undir sig tvö
ríki, vatnið og landið. En ekki að ástæðulausu, því að til þessara
landvinninga hafa þeir verið knúðir. Þeir eiga nefnilega heima í
lækjum í hitabeltislöndum Afríku, Ameríku og Ástralíu, lækjum,
sem þorna upp í þurkatímum, svo að ekkert verður eftir nema
leirinn á botninum. Til þess að fiskur geti lifað í slíku umhverfi,
verður hann að vera búinn sérstökum líffærum, sem aðrir fiskar
hafa ekki, hann verður að geta andað í lofti, en einmitt þessi þörf
hefir skapað lungu úr sundblöðrunni. Lungnafiskarnir eru stór-
ir, geta orðið allt að því tíu kíló að þyngd, og þess vegna skyldi
maður ætla, að þeir ættu erfitt með að hreyfa sig í leðjunni, sem
eftir verður þar sem áin var, en til þess að bæta úr því getur lík-
aminn engst eins og slanga, og eyruggarnir og kviðaruggarnir
eru orðnir mjög ólíkir vanalegum fiskuggum, ýmist eins og gild-
ur þráður eða breiðir spaðar.
Sá fyrsti, sem leiddi lungnafiskana inn í dýrafræðina, var
austurríski náttúrufræðingurinn Natterer. Hann kom með tvo
lungnafiska til Evrópu, þá hafði hann fundið nálægt Amazon-
fljótinu í Suður-Ameríku. Sá lungnafiskur, sem þar á heima
(Lepidosiren paradoxus), er nærri því hálfur annar metri á lengd,
og sagt er að hann geti skrækt eins og köttur. Enginn annar
lungnafiskur á heima í Ameríku, og þessi er mjög sjaldgæfur, en
þess vegna eru lifnaðarhættir hans, enn sem komið er, mjög
lítt kunnir. Hann á helzt heima í flóum og fenjum í heitustu lönd-
um Suður-Ameríku, en er þó einnig í sjálfu Amazon-fljótinu, og
í ám þeim, sem í það renna, og í Paraguy-ánni. í þurkatíðinni
þornar heimkynnið víða alveg, og þá legst hann í dvala, þangað til
regnið byrjar á ný, en lungun gera honum kleift að þola þennan
þyrnirósasvefn. Aðalfæða hans er risavaxinn snigill (Ampullaria
gigas), sem þarna á heima, en á unga aldri etur hann einnig
talsvert af jurtafæðu. Bezt líður honum þegar rigningartíminn
stendur sem hæst, þá etur hann allt, sem af tekur, og safnar fitu
undir „vetur heitu landanna", þurkatíminn. Fjendur á hann fáa,