Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 8

2 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
hefi eg aðeins séð netableikju og murtu, en ekki hinar tvær, djúp-
bleikju og deplu. Rannsóknir mínar ná aðeins til netaveiði, og það
úr vatninu norðanverðu (Vatnskot), og má vera, að það sé orsökin.
Eftir Hagskýrslum Islands að dæma, hefir meðalveiði af öllum
silungi 1 Þingvallavatni (Þingvalla- og Grafningshreppi) verið
tæpl. 179.2 þús. á árunum 1931—1936, en þar af hefir rúml. 158.5
þús. verið murta, og allur annar silungur því aðeins rúml. 20.6
þús., eða um 13 % af heildarveiðinni eftir fjölda. Árið 1937, sem
Hagskýrslurnar ná ekki til ennþá, var murtuveiði í vatninu hlut-
fallslega ennþá meiri, en þó sérstaklega síðastliðið haust (1938),
þegar veiði var óvenjumikil af murtu. Þegar tekið er tillit til þess,
að bleikjan (netableikjan) er margfalt þyngri en murtan, er hún
hlutfallslega verðmætari, miðað við sama fjölda af báðum, en
mergðin á murtunni vegur það upp. Sú hugsun er því gömul, hvort
ekki væri verið að fremja rányrkju, þegar um murtuveiðina er
að ræða.
Þær skoðanir hafa verið settar fram, óhætt að segja fyrir mörg-
um áratugum, að
1) Annaðhvort væri murtan í vatninu fullorðið afbrigði af
bleikjunni, sem aldrei yrði stærra, og aldrei yrði að reglulegri
bleikju,
2) Eða, að murtan væri bleikja á unga aldri, sem hrygndi þegar
murtustærð væri náð, en yxi að því loknu upp í bleikjustærð, og
hrygndi þá aftur sem vanaleg, fullorðin bleikja. Hér var að ræða
um þýðingarmikið viðfangsefni að því leyti, að yrði murtan síðar
að bleikju, þá var auðsætt, að framin hafði verið nokkurs konar
rányrkja, þar sem ungfiskurinn (murtan) var veiddur í jafn stór-
um stíl, en ekki látinn hafa frið til þess að vaxa og verða að full-
orðinni bleikju. Þó var þessi rányrkja ekki mjög tilfinnanleg
vegna þess, að tegundinni entist þó aldur til, þótt á unga aldri
væri, að auka kyn sitt.
Dr. Bjarni Sæmundsson er sá fyrsti, sem kynnir sér þetta mál
rækilega og gerir tilraun til þess að skera úr því, um hvorn mögu-
leikann sé að ræða. Hanni lét merkja 500 murtur árið 1899, mest-
megnis með því að láta sníða af þeim veiðiuggann (B. Sæm. 1900,
bls. 80—81). Af þessum fiskum endurveiddust á næstu þremur
árum 67, og voru fjórir af þeim orðnir á stærð við bleikju, 19 á
deplustærð, en 44 höfðu haldið murtustærðinni (B. Sæm. 1903,
bls. 86—87). Af þessu dró B. Sæm. þá ályktun, að murtan sé
tvenns konar: 1) fullvaxið afbrigði af bleikju, sem ekki verði