Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 18

12 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
•llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllLIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
ég af því, að bæði virðist murtan nú vaxa örar en áður og eins
virðist hún ná hærri aldri. Eftir aldursrannsóknum próf. Dahls
að dæma var meðallengd á 5 vetra murtu í okt. 1913 19.70 cm,
en í okt. 1938 er hún samkvæmt mínum rannsóknum 21.40 cm.
(B. Sæm. 1915, bls. 127). Af 101 murtu, sem B. Sæm. og Dahl
rannsökuðu, var engin eldri en 5 vetra, en af 200, sem ég rann-
sakaði, voru 195 eldri en 5 vetra. Mér er ekki kunnugt um, hvort
urriða og stórbleikju hefir fækkað í vatninu á tímabilinu 1913—
1938, en margt virðist benda á, að kjarabætur murtunnar séu ein-
mitt að verulegu leyti því að þakka, að svo sé.
Við komum nú að þeirri hlið rannsóknanna, sem um það hafa
snúizt að athuga, hvort murtan sé sérstakt afbrigði eða ekki. 1
II. kafla þessarar ritgerðar, þar sem gerð er grein fyrir gangi
rannsóknanna, er skýrt frá hvaða einkenni hafa verið tekin til
meðferðar, t. d. geislafjöldi í uggum, hryggjarliðafjöldi o. s. frv.
Geislafjöldi og gelgjufjöldi hefir reynzt mjög breytilegur, og geisl-
arnir hafa oft viljað skemmast við geymslu, þannig að vart verð-
ur sagt að árangurinn af talningu þeirra sé óyggjandi. Á hinn
bóginn hafa hryggjarliðatalningarnar reynzt prýðilega, eins og
síðar skal sýnt. Erfiðast hefir verið að telja öftustu liðina, í sporð-
inum, en þar hefir verið fylgt þeirri reglu, sem gerð er grein
fyrip á 5. mynd. Myndin sýnir öftustu liðina í sporðinum, sem og
ýmis bein, sem standa í sambandi við þá. Á myndinni er aftasti
liðurinn, sem má teljast fullkominn, með boga að ofan og neðan,
merktur með tölunni 1, og á honum hefir einatt verið byrjað að
telja og verið talið fram eftir. En fyrir aftan þennan lið eru ávallt
þrír ófullkomnir liðir, og þess vegna höfum við bætt þeim við,
bæði þegar um murtu og aðrar silungstegundir hefir verið að
ræða. Hryggjarliðafjöldinn í hverjum einstökum fiski er því sá
liðafjöldi, sem talinn er alla leið fram að hnakkabeini með því að
byrja á „1“, að viðbættum þremur liðum. Fremstu liðirnir, rétt
aftan við höfuðið, vilja oft vaxa saman, svo að erfitt er að gera
greinarmun á þeim. Þó hefir það verið hægt með því að telja hina
svonefndu þorntinda (proc. spinosi), sem út frá þeim ganga.
í töflu 5 er gefið yfirlit yfir hryggjarliðafjöldann í 1356 murt-
um frá árinu 1937 og 1938. Er hann allbreytilegur, eins og taflan
sýnir, þar sem tvær murtur höfðu aðeins 57 hryggjarliði, en ein
hvorki meira né minna en 66. Flestar, eða 638 (47.1%), höfðu 63
hryggjarliði, en 92.3% höfðu 62—64 hryggjarliði. Aðeins 3.2%
höfðu fleiri, en 4.5% færri. Meðalhryggjarliðafjöldinn var 63.09.