Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 30

24 NÁTTÚRUFRÆÐINGUKINN
.iiiimiiiiiiiMiiiiiiimiiiiiiiimiimimiimiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmimmmiiiimiiiiiiiiiMiiiiiiiiiMiiiimiimniiiiiiiiiiiiiiiii
hefi eg ekki séð, og eigi heldur það, sem dr. Bjarni Sæmundsson
kallar gjármurtu (S. alp. f. Thingvallensis). Á hinn bóginn varð
fyrir okkur, auk murtunnar, bleikja, smá og stór, og þótti rétt
að rannsaka stórbleikjuna fyrir sig, og ungbleikjuna sér, ef vera
kynni, að eitthvað væri í henni af murtu. Einnig fengum við
nokkuð af smá-urriða, en auk þess lítið „afbrigði" af bleikju, sem
hvorki var regluleg ungbleikja né murta. Tjáði Símon Pétursson
í Vatnskoti mér, að fiskur þessi væri kallaður gjármurta, en eg
sá strax, að eigi gat verið að ræða um þann fisk, sem dr. B. Sæm.
nefnir því nafni, bæði af því, hvað stærðin var miklu meiri, og
eins af því, að hann hafðist við úti í vatninu, innan um bleikju
og murtu, en ekki í gjánum, þar sem er heimkynni gjármurtunnar.
Lýsingin á deplunni átti eigi heldur við þennan fisk, enda var
stærðin allt önnur, þar sem deplan er mun stærri en murta (25—
32 cm. B. Sæm. 1926, bls. 368), en þessi öllu smærri. Rannsókn-
irnar hafa þá einnig leitt í l jós, að hér er að ræða um sérstakt af-
brigði af bleikju, á borð við murtuna, og vil eg fyrst um sinn
kalla hana svart-bleikju (á latínu mætti kalla hana Salmo alpinus
forma niger, vegna litarins).
Svart-murtan er öllu klunnalegar vaxin en bleikja, og þó eink-
um murta, og gildari, samanborið við lengdina. Liturinn er mjög
dökkur, og stundum nærri svartur. Þá virðist einnig neðri skolt-
urinn jafnaðarlega vera teygður skemmra fram en er á bleikju,
en einkum á murtu, svo að fiskurinn verður nokkuð undirmynnt-
ari en hin afbrigðin tvö. Munurinn á höfuðlaginu á murtu og svart-
murtu sést greinilega á 7. mynd. Lengd svart-murtunnar var frá
18 upp í 26 cm, en meðallengd 21,42 cm. Hún er því um hálfum
öðrum cm styttri en murtan. Hrygnur voru fleiri en hængar (um
81.0% 23.—25. sept. 1937), og þær voru ofurlítið stærri (munur
= 0.48 cm), en ekki líkt því annar eins stærðarmunur og á murt-
unni. Mataræði var alveg það sama og hjá bleikjunni, aðeins botn-
fæða. Við náðum í 104 fiska og rannsökuðum þá á sama hátt og
murtuna og annan silung. Það kom í ljós, að 26% voru kyn-
þroska, og nokkrar að hrygna, en 74% ekki. Munurinn á hryggj-
arliðafjölda í þeim fiskum, sem voru að hrygna, og hinum, sem
ekki voru kynþroska, var svo lítill, að vart bar á milli. Meðal-
hryggjarliðafjöldinn fyrir alla svart-murtu var aðeins 62.27 +
0.06, eða lægri en á nolckrum öðrum silungi í vatninu að urrið-
anum einum undanskildum. Útreikningar á tölunni x fyrir þetta
afbrigði sýndu, að svart-murtan er jafnvel frábrugðnari bleikj-