Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 21

NÁTTÚRUPRÆÐINGURINN 15
tiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiaiiixiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitkiiiiiiiiir
Til þess að hægt sé að átta sig á töflunni, skal það tekið fram,
að I—III er óþroskuð murta, sem ekki hrygnir það ár, sem um er
að ræða. Hefir hún sennilega slæðzt á grunn með hinni murtunni,
sem öll er kynþroska. IV er murta með svo þroskuðum eggjum og
sviljum, að hún hrygnir síðast á hrygningartímanum. V er alveg
komin að hrygningu, en VI er að hrygna. Loks er VII murta, sem
þegar er búin að hrygna (blóðmurta), og VIII er þegar orðin
hálfgróin eftir hrygningu og komin yfir blóðmurtustigið.
Taflan sýnir okkur því, að að minnsta kosti 96.1 % af murtunni,
sem veiðist á riðunum á haustin, á annaðhvort fyrir sér að hrygna
á árinu, er að hrygna eða hefir hrygnt. Aðeins 3.9 % hrygna ekki,
og þó er alls ekki loku fyrir það skotið, að eitthvað af þeirri murtu
hafi hrygnt svo snemma, að ekki sé hægt að sjá þar skil á. Ferð
murtunnar upp að ströndum vatnsins má því teljast hrein hrygn-
ingarganga.
Eins og áður hefir verið bent á, mun aðalhrygningartími murt-
unnar vera fyrri helmingur októbermánaðar. Murtan fer að ganga
að landi í júlí (sumarmurtaj, hængarnir koma fyrst, til þess að
hreinsa riðin, og þeir virðast einnig, eins og áður er getið, hverfa
þaðan seinna en hrygnurnar. Hrygningin fer aðallega fram á nótt-
unni, og er það í góðu samræmi við það, sem sagt er, að murtan
hverfi af grunni, jafnvel þótt hrygning standi sem hæst, ef jörð
verði hvít af snjó.
Hve langan tíma eggin þurfa til þess að klekjast, er ekki kunn-
ugt, svo ég viti til. Líklegt er, eins og sýnt var fram á, þegar rætt
var um aldur murtunnar, að þau klekjist ekki fyr en seint á næsta
vori, eða fyrra hluta næsta sumars. Hvar seiðin halda sig eftir að
þau koma úr eggjunum, og hvar ungmurtan hefst við, er enn þá
ókunnugt. Hrygning murtunnar fer fram þar sem botn er nokk-
uð harður, og líklega helzt þar sem uppsprettur eru eða einhver
vottur straums, á ca. 50—600 cm dýpi.
IV. MURTA OG BLEIKJA.
Við komum nú að því að athuga, hvort murtan í Þingvallavatni
er ung bleikja, eða sérstakt bleikju-afbrigði, sem aldrei verður
stærra. Það eina, sem all-fast virðist mæla á móti því, að murtan
sé sérstakt afbrigði, eru merkingar dr. Bjarna Sæmundssonar, sem
fyrr er getið. Því nokkrar af murtunum, sem hann merkti (lét